عبدالله بن زبیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''عَبْدُاللّه بْن الزُبَیْر بْن الْعَوام''' مشهور به '''ابن‌زبیر''' ([[سال ۱ هجری قمری|۱]]-[[سال ۷۳ هجری قمری|۷۳ق]])، از داعیه‌داران [[خلافت]] پس | '''عَبْدُاللّه بْن الزُبَیْر بْن الْعَوام''' مشهور به '''ابن‌زبیر''' ([[سال ۱ هجری قمری|۱]]-[[سال ۷۳ هجری قمری|۷۳ق]])، از داعیه‌داران [[خلافت]] پس مرگ [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] در [[مکه]] است. او فرزند [[زبیر بن عوام]] است و به علت سن کمش در زمان حیات [[پیامبر(ص)]] او را جزو [[صحابه|صحابه صغار]] قرار می‌دهند. او نخستین مولود [[مهاجران]] در [[مدینه]] بود. شهرت ابن‌زبیر بیشتر به واسطه [[بیعت]] نکردن با [[یزید بن معاویه]] و پناه بردنش به [[مکه]] است که منجر به حمله سپاه یزید به این شهر شد. یکی از بازسازی‌های مشهور [[کعبه]] را به او نسبت می‌دهند. ابن‌زبیر از عوامل موثر در [[جنگ جمل]] بود و با [[امام علی(ع)]] جنگید. وی مکه به دست سپاهیان شام به فرماندهی [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کشته شد. | ||
== | ==خاندان== | ||
عبدالله بن زبیر بن عوّام بن خُوَیلد از تیره [[بنی‌اسد]]، با کنیه‌های ابوبکر و ابوخُبَیب. پدرش [[زبیر بن عوام]]، صحابی مشهور و عمه‌زاده پیامبر و مادرش [[اسماء دختر ابوبکر]] است.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۰۵.</ref> | عبدالله بن زبیر بن عوّام بن خُوَیلد از تیره [[بنی‌اسد]]، با کنیه‌های ابوبکر و ابوخُبَیب. پدرش [[زبیر بن عوام]]، صحابی مشهور و عمه‌زاده پیامبر و مادرش [[اسماء دختر ابوبکر]] است.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۰۵.</ref> | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
به زودی مردم بیشتر ممالک اسلامی، از جمله دمشق، کوفه، بصره، یمن و نواحی مختلف خراسان با نمایندگان ابن‌زبیر به نیابت از او بیعت کردند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۷۳-۳۷۴؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۵.</ref> ابن‌زبیر بر وابستگان [[بنی امیه]] سخت گرفت و آنان را از مکه بیرون کرد<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۵۶.</ref> و از جمله سعد مولای [[عتبة بن ابی‌سفیان]] را با حدود پنجاه نفر در محدوده حرم کشت<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۵۶.</ref> کاری که با اعتراض شدید [[عبدالله بن عمر]] و [[عبدالله بن عباس]] روبه‌رو شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۳۶۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۳۵.</ref> | به زودی مردم بیشتر ممالک اسلامی، از جمله دمشق، کوفه، بصره، یمن و نواحی مختلف خراسان با نمایندگان ابن‌زبیر به نیابت از او بیعت کردند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۷۳-۳۷۴؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۵.</ref> ابن‌زبیر بر وابستگان [[بنی امیه]] سخت گرفت و آنان را از مکه بیرون کرد<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۵۶.</ref> و از جمله سعد مولای [[عتبة بن ابی‌سفیان]] را با حدود پنجاه نفر در محدوده حرم کشت<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۵۶.</ref> کاری که با اعتراض شدید [[عبدالله بن عمر]] و [[عبدالله بن عباس]] روبه‌رو شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۳۶۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۳۵.</ref> | ||
رابطه ابن‌زبیر با [[بنی هاشم]] در دوره خلافت او نیز بهبود نیافت. [[محمد بن حنفیه]] در مقابل درخواست بیعت ابن‌زبیر، پاسخ مثبت نداد و اتفاق‌نظر همه مسلمانان بر خلافت او را شرط کرد؛ شرطی که دست‌یافتنی نبود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۲؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۲۴۸.</ref>ابن‌زبیر در خطبه‌ای به امام علی(ع) توهین کرد و محمد بن حنفیه نیز خطبه‌ای در اعتراض ایراد نمود و مردم و بزرگان قریش را به واکنش فراخواند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۸۰؛ شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۲.</ref>ماجرای اصرار ابن‌زبیر بر [[بیعت]] محمد بن حنفیه به همینجا ختم نشد و همچنان ادامه یافت و پس از قیام مختار در کوفه و اخراج عبدالله بن مطیع، عامل ابن‌زبیر، او بار دیگر محمد بن حنفیه را زیر فشار گرفت و این بار او و یارانش را در [[زمزم|حجره زمزم]] زندانی کرد و گفت که با خدا عهد کرده است که اگر محمد بیعت نکند، او را در این مکان بسوزاند یا گردن بزند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۲-۴۷۳؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۶.</ref> گفته‌اند که محمد بن حنفیه در نامه‌ای به کوفه، از مختار کمک خواست<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۱؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۶؛ تجارب الامم، ج۲، ص۱۸۸.</ref>و مختار گروهی را به مکه فرستاد و این در حالی بود که زبیر اطراف محل حبس محمد را برای آتش زدن هیزم گذاشته بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۵؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۶.</ref>گروه ۱۵۰ نفری اعزامی از کوفه با شعار [[یا لثارات الحسین]]، وارد [[مسجدالحرام]] شدند و زندانیان را آزاد کردند و برای حفظ حرمت مسجد، به جای شمشیر چوبدستی برداشتند. مختار نیز به مسجد نیرو اعزام کرد و دو گروه در مقابل یکدیگر به صف ایستادند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۶-۴۷۷؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۷.</ref>سه روز بعد، از کوفه نیروی امدادی رسید و بدین رو، محمد توانست از مسجد بیرون آید و همراه یارانش تا زمان قتل مختار(۶۷ق.)<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، مکتبة المعارف، ج۸، ص۲۸۷.</ref> در شعب علی اقامت نمود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۸؛ اخبار الدولة العباسیه، ۱۳۹۱ق، ص۱۰۷.</ref>پس از آن، میان عبدالله بن زبیر و محمد بن حنفیه همواره اختلاف و درگیری بود.<ref> | رابطه ابن‌زبیر با [[بنی هاشم]] در دوره خلافت او نیز بهبود نیافت. [[محمد بن حنفیه]] در مقابل درخواست بیعت ابن‌زبیر، پاسخ مثبت نداد و اتفاق‌نظر همه مسلمانان بر خلافت او را شرط کرد؛ شرطی که دست‌یافتنی نبود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۲؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۲۴۸.</ref>ابن‌زبیر در خطبه‌ای به امام علی(ع) توهین کرد و محمد بن حنفیه نیز خطبه‌ای در اعتراض ایراد نمود و مردم و بزرگان قریش را به واکنش فراخواند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۸۰؛ شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۲.</ref>ماجرای اصرار ابن‌زبیر بر [[بیعت]] محمد بن حنفیه به همینجا ختم نشد و همچنان ادامه یافت و پس از قیام مختار در کوفه و اخراج عبدالله بن مطیع، عامل ابن‌زبیر، او بار دیگر محمد بن حنفیه را زیر فشار گرفت و این بار او و یارانش را در [[زمزم|حجره زمزم]] زندانی کرد و گفت که با خدا عهد کرده است که اگر محمد بیعت نکند، او را در این مکان بسوزاند یا گردن بزند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۲-۴۷۳؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۶.</ref> گفته‌اند که محمد بن حنفیه در نامه‌ای به کوفه، از مختار کمک خواست<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۱؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۶؛ تجارب الامم، ج۲، ص۱۸۸.</ref>و مختار گروهی را به مکه فرستاد و این در حالی بود که زبیر اطراف محل حبس محمد را برای آتش زدن هیزم گذاشته بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۵؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۶.</ref>گروه ۱۵۰ نفری اعزامی از کوفه با شعار [[یا لثارات الحسین]]، وارد [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] شدند و زندانیان را آزاد کردند و برای حفظ حرمت مسجد، به جای شمشیر چوبدستی برداشتند. مختار نیز به مسجد نیرو اعزام کرد و دو گروه در مقابل یکدیگر به صف ایستادند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۶-۴۷۷؛ تاریخ طبری، ج۶، ص۷۷.</ref>سه روز بعد، از کوفه نیروی امدادی رسید و بدین رو، محمد توانست از مسجد بیرون آید و همراه یارانش تا زمان قتل مختار(۶۷ق.)<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، مکتبة المعارف، ج۸، ص۲۸۷.</ref> در شعب علی اقامت نمود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۷۸؛ اخبار الدولة العباسیه، ۱۳۹۱ق، ص۱۰۷.</ref>پس از آن، میان عبدالله بن زبیر و محمد بن حنفیه همواره اختلاف و درگیری بود.<ref>نجاتی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ذیل مدخل «ابن‌زبیر»(http://hajj.ir/99/3019#_ftnref195)</ref><br /> | ||
رفتار ابن‌زبیر با [[ | رفتار ابن‌زبیر با [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] نیز همراه تندی و خشونت بود و گاه او بر منبر به ابن عباس اهانت می‌کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۵۵؛ اخبار الدولة العباسیه، ۱۳۹۱ق، ص۱۱۰.</ref> ابن عباس هیچ گاه با او بیعت نکرد و او را شایسته [[خلافت]] نمی‌دانست<ref>اخبار الدولة العباسیه، ۱۳۹۱ق، ص۹۲.</ref> و معتقد بود که او عامل هتک حرمت حرم الهی است.<ref>اریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۰؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، مکتبة المعارف، ج۸، ص۳۳۹.</ref> با توجه به جایگاه علمی و دینی ابن عباس، این موضوع به وجهه ابن‌زبیر آسیب می‌زد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴۷.</ref> افزون بر این، ابن عباس سابقه [[جهاد]] در رکاب علی(ع) در جنگ جمل را داشت. برخی نظرات فقهی او نیز برای ابن‌زبیر خوشایند نبود از جمله فتوای او به جواز [[ازدواج موقت|متعه]] که محل اختلاف شدید آنها بود. ابن عباس حتی تصریح کرده بود که ابن‌زبیر خود حاصل چنین ازدواجی است و مادر ابن‌زبیر نیز این موضوع را تایید کرده بود.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۲۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۵۵-۵۶؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۳۲۶.</ref>رابطه خصمانه آنها سرانجام موجب گشت تا ابن‌زبیر، ابن عباس را از مکه اخراج کند؛ ولی درگیری و جنگ سرد آنها همچنان از طائف محل اقامت ابن عباس و ابن‌زبیر در مکه همچنان ادامه یافت.<ref>نک: بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۸۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۸۰.</ref> | ||
===محاصره دوم=== | ===محاصره دوم=== | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
<ref>درباره تفصیل بازسازی خانه کعبه نک: در این باره نک: نجاتی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ذیل مدخل «ابن‌زبیر»(http://hajj.ir/99/3019</ref> | <ref>درباره تفصیل بازسازی خانه کعبه نک: در این باره نک: نجاتی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ذیل مدخل «ابن‌زبیر»(http://hajj.ir/99/3019</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| خط ۱۵۹: | خط ۱۵۹: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://hajj.ir/99/3019#_ftn127 دانشنامه حج و حرمین شریفین] | *[http://hajj.ir/99/3019#_ftn127 دانشنامه حج و حرمین شریفین] | ||
{{صحابه}} | {{صحابه}} | ||