اصلاحات ارضی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

اصلاحات ارضی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۲

۱٬۲۲۰ بایت حذف‌شده ، ۱۳ فوریه

اصلاح نشانی وب

دیداریویکی‌متن

Alavi

دیوان‌سالاران، مدیران رابط کاربری، مدیران

۵٬۳۴۱

ویرایش

@@ خط ۲۵: / خط ۲۵: @@
 محققان معتقدند، عدم موفقیت طرح و فروپاشی ساختار طبقاتی ایران، تأثیر زیادی بر تغییر ساختار سیاسی در دهه ۵۰ خورشیدی داشت<ref>ابوالحسن تنهایی و دیگران، «بررسی پیامدهای سیاسی اصلاحات ارضی در ایران و تاثیر آن بر ساختار سیاسی دهه ۵۰ خورشیدی».</ref> و آغازی بر رشد گفتمان اسلامی در ایران بود.<ref>آغایلی، حسن‌نژاد، «اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر رشد گفتمان اسلام شیعی در ایران».</ref> عدم موفقیت در ثبات اقتصادی<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/7597 «اصلاحات ارضی در ایران؛ اهداف و پیامدها»، سایت تاریخ ایران].</ref> و مخالفت نیروهای ملی و مذهبی با اصول [[انقلاب سفید]] منجر به مخالفت مردم و آمادگی شرایط برای وقوع قیام علیه رژیم شاه در ۱۵ خرداد [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ش]]<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱؛ [https://www.rouydad24.ir/fa/news/177602 «اصلاحات ارضی؛ پروژه‌ای که به انقلاب ایران ختم شد»، رویداد۲۴].</ref> و در نهایت زمینه‌ساز [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در سال [[سال ۱۳۵۷ هجری شمسی|۱۳۵۷ش]] گردید.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱؛ [https://www.rouydad24.ir/fa/news/177602 «اصلاحات ارضی؛ پروژه‌ای که به انقلاب ایران ختم شد»، رویداد۲۴].</ref>
-محققان در آسیب‌شناسی اصلاحات ارضی با اشاره به فقدان بسترها و ساختارهای فرهنگی-اجتماعی<ref>علیپوریان و دیگران، «تحلیل اصلاحات ارضی ایران(دهه ۱۳۴۰) برمبنای روش شناسی ساختار -کارگزار».</ref> معتقدند که اصلاحات ارضی جزو نیازهای واقعی جامعه [[ایران]] نبود و حکومت تنها از سر ناچاری و یا خروج از بن‌بست به آن تن داد و نتوانست آن را به شایستگی اجرا کند؛<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۱.</ref> چنانکه دولت با تکیه بر درآمدهای نفتی و رها کردن بخش کشاورزی<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]؛ [https://www.irdc.ir/fa/news/1887 «بررسی ضربات "اصلاحات ارضی" به اقتصاد کشور»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> بیشتر به دنبال تغییرات سیاسی بود<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران].</ref> و از آن برای جلب نظر روستائیان استفاده کرد.<ref>امامی خویی، ضیایی، «اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران»، ص۵۹.</ref>
+محققان در آسیب‌شناسی اصلاحات ارضی با اشاره به فقدان بسترها و ساختارهای فرهنگی-اجتماعی<ref>علیپوریان و دیگران، «تحلیل اصلاحات ارضی ایران(دهه ۱۳۴۰) برمبنای روش شناسی ساختار -کارگزار».</ref> معتقدند که اصلاحات ارضی جزو نیازهای واقعی جامعه [[ایران]] نبود و حکومت تنها از سر ناچاری و یا خروج از بن‌بست به آن تن داد و نتوانست آن را به شایستگی اجرا کند؛<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۱.</ref> چنانکه دولت با تکیه بر درآمدهای نفتی و رها کردن بخش کشاورزی<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]؛ [https://www.irdc.ir/fa/news/1887 «بررسی ضربات "اصلاحات ارضی" به اقتصاد کشور»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> بیشتر به دنبال تغییرات سیاسی بود<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران].</ref> و از آن برای جلب نظر روستائیان استفاده کرد.<ref>امامی خویی، ضیایی، «اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران»، ص۵۹.</ref>
 == زمینه‌ها ==
 به گزارش سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی طرح اصلاحات ارضی از جمله طرح‌هایی بود که [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] برای حفظ منافع خود با کمک سیاستمداران دست‌نشانده در [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]] به اجرا درآورد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/3725 «خسارت‌ طرح‌های امریکا به ملت ایران در تاریخ»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> شخصی به نام والت ویتمن روستو۱۹۱۶-۲۰۰۳م. (به انگلیسی: Walt Whitman Rostow) مشاور امنیتی و جامعه‌شناس برجسته آمریکایی،‌ سلسله تغییرات اقتصادی را در کشورهای آمریکای جنوبی، [[خاورمیانه]] و آسیای جنوب شرقی برنامه‌ریزی کرد که مهمترین آنها برنامه اصلاحات ارضی بود.<ref>شهبازی، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. تهران، ج۲، ص۳۰۲.</ref> دولت آمریکا برای جلوگیری از سقوط کشورهای جهان سومِ طرفدار غرب و همچنین خطر نفوذ [[کمونیسم]] از انتشار این نظریه در نقاط مختلف جهان حمایت می‌کرد.
-حکومت شاه بعد از [[کودتای ۲۸ مرداد]] در [[سال ۱۳۳۲ هجری شمسی|سال ۱۳۳۲ش]] مشروعیت خود را در سطوح حاکمیت از دست داد<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۷.</ref> و با معضلات سیاسی و امنیتی بسیاری روبه‌رو شد،<ref>خرمشاد، موسی نژاد، «دولت پهلوی، اصلاحات ارضی و نظریه توسعه روستو»، ص۱۴۵-۱۷۴.</ref> مقام‌های آمریکایی برای کم کردن ناراحتی‌های عمومی<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2079 «واکاوی علل مخالفت مراجع با رفراندوم انقلاب سفید»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> و جلوگیری از قیام احتمالیِ طبقاتِ محروم که می‌توانست سبب تزلزل موقعیت آمریکا در ایران و منطقه شود، انجام اصلاحات ارضی در ایران را به شاه پیشنهاد کردند تا سبب تحکیم قدرت حکومت پهلوی در ایران شود.<ref>روحانی، سیدحمید، «رژیم صهیونیستی و اصلاحات ارضی شاه»، ص۱۸۱-۲۱۴؛ زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۷؛ [http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref> آنها معتقد بودند که تنها راه حفظ رژیم، انجام یک برنامه اصلاحات است که اصلاحات ارضی در آن جایگاه خاصی دارد.<ref>فرد هالیدی، ایران: دیکتاتوری و توسعه، ترجمه: علی طلوع، محسن یلفانی. ص۲۷؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref> درنهایت حکومت وقت ایران با فشار آمریکا<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/5392 «خسارتی که‌ رژیم پهلوی به کشاورزانِ قزوینی وارد کرد»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> این طرح را اجرا نمود.<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref>
+حکومت شاه بعد از [[کودتای ۲۸ مرداد]] در [[سال ۱۳۳۲ هجری شمسی|سال ۱۳۳۲ش]] مشروعیت خود را در سطوح حاکمیت از دست داد<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۷.</ref> و با معضلات سیاسی و امنیتی بسیاری روبه‌رو شد،<ref>خرمشاد، موسی نژاد، «دولت پهلوی، اصلاحات ارضی و نظریه توسعه روستو»، ص۱۴۵-۱۷۴.</ref> مقام‌های آمریکایی برای کم کردن ناراحتی‌های عمومی<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2079 «واکاوی علل مخالفت مراجع با رفراندوم انقلاب سفید»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> و جلوگیری از قیام احتمالیِ طبقاتِ محروم که می‌توانست سبب تزلزل موقعیت آمریکا در ایران و منطقه شود، انجام اصلاحات ارضی در ایران را به شاه پیشنهاد کردند تا سبب تحکیم قدرت حکومت پهلوی در ایران شود.<ref>روحانی، سیدحمید، «رژیم صهیونیستی و اصلاحات ارضی شاه»، ص۱۸۱-۲۱۴؛ زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۷؛ [http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref> آنها معتقد بودند که تنها راه حفظ رژیم، انجام یک برنامه اصلاحات است که اصلاحات ارضی در آن جایگاه خاصی دارد.<ref>فرد هالیدی، ایران: دیکتاتوری و توسعه، ترجمه: علی طلوع، محسن یلفانی. ص۲۷؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی</ref> درنهایت حکومت وقت ایران با فشار آمریکا<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/5392 «خسارتی که‌ رژیم پهلوی به کشاورزانِ قزوینی وارد کرد»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> این طرح را اجرا نمود.<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref>
 == اهداف ==
@@ خط ۳۷: / خط ۳۷: @@
 حکومت وقت ایران با اجرای طرح اصلاحات ارضی اهدافی را دنبال می‌کرد که برخی از آنها عبارتند از:
-* کاهش فشار سیاسی موجود روی نظام حاکم به عنوان مهمترین هدف [[محمدرضا شاه پهلوی|محمدرضا شاه]] از اجرای این طرح.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D9%8A/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref>
+* کاهش فشار سیاسی موجود روی نظام حاکم به عنوان مهمترین هدف [[محمدرضا شاه پهلوی|محمدرضا شاه]] از اجرای این طرح.<ref>[https://www.porseman.com/article/اصلاحات-ارضي/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref>
-* کاهش قدرت سیاسی و اقتصادی مالکان بزرگ،<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D9%8A/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref> به عنوان گروه‌های صاحب قدرت و درهم شکستن نفوذ سیاسی، اجتماعی آنها<ref>رضانژاد، و دیگران، «بررسی پیامدهای اصلاحات ارضی (مطالعه موردی شهرستان مراغه)»، ص۱۲۳-۱۴۲.</ref> که در نهادهای سیاسی کشور و به‌ویژه در مجلس شورای ملی نفوذ زیادی داشتند.<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966][http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref>
+* کاهش قدرت سیاسی و اقتصادی مالکان بزرگ،<ref>[https://www.porseman.com/article/اصلاحات-ارضي/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref> به عنوان گروه‌های صاحب قدرت و درهم شکستن نفوذ سیاسی، اجتماعی آنها<ref>رضانژاد، و دیگران، «بررسی پیامدهای اصلاحات ارضی (مطالعه موردی شهرستان مراغه)»، ص۱۲۳-۱۴۲.</ref> که در نهادهای سیاسی کشور و به‌ویژه در مجلس شورای ملی نفوذ زیادی داشتند.<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966][http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref>
-* ایجاد یک پایگاه اجتماعی جدید از دهقانان مطیع حکومت و جلب رضایت افکار عمومی<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران].</ref> و بازسازی حیثیت رژیم و افزایش محبوبیت شاه و استقرار هرچه مستحکم‌تر نظام سیاسی.<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۷؛ امامی خویی، محمدتقی، نرگس ضیایی، اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران، نشریه مسکویه، شماره۴، ص۶۱.؛ [https://www.porseman.com/article/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D9%8A/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref>
+* ایجاد یک پایگاه اجتماعی جدید از دهقانان مطیع حکومت و جلب رضایت افکار عمومی<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران].</ref> و بازسازی حیثیت رژیم و افزایش محبوبیت شاه و استقرار هرچه مستحکم‌تر نظام سیاسی.<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۹۷؛ امامی خویی، محمدتقی، نرگس ضیایی، اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران، نشریه مسکویه، شماره۴، ص۶۱.؛ [https://www.porseman.com/article/اصلاحات-ارضي/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref>
 * گسترش نظام و روابط سرمایه‌داری در ایران.<ref>امامی خویی، ضیایی، «اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران»، ص۶۳.</ref>
-* افزایش سطح در آمد و توانایی اقتصادی زارعان و افزایش بهره‌وری و پیش‌گیری از مهاجرت به شهرها و بهبود نظام عرضه و تقاضا در سطح ملی.<ref>[https://www.porseman.com/article/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D9%8A/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref>
+* افزایش سطح در آمد و توانایی اقتصادی زارعان و افزایش بهره‌وری و پیش‌گیری از مهاجرت به شهرها و بهبود نظام عرضه و تقاضا در سطح ملی.<ref>[https://www.porseman.com/article/اصلاحات-ارضي/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان].</ref>
 * خلع سلاح مخالفان به خصوص گرایشات چپ‌گرایانه که با دیدی انتقادی و تهاجمی به مسائل اجتماعی خصوصا کشاورزی می‌پرداختند.<ref>امامی خویی، ضیایی، «اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران»، ص۶۸.</ref> که با اجرای این طرح گروه‌های مخالف به حاشیه رانده شدند.<ref>زاهد، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، ص۱۱۱.</ref>
@@ خط ۵۲: / خط ۵۲: @@
 به باور برخی از محققان، اجرای نادرست طرح اصلاحات ارضی بلافاصله اثرات مخرب خود را بر جامعه روستایی به ویژه کشاورزان<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/3725 «خسارت‌ طرح‌های امریکا به ملت ایران در تاریخ»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی]؛ [https://www.irdc.ir/fa/news/5392 «خسارتی که‌ رژیم پهلوی به کشاورزانِ قزوینی وارد کرد»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> و وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور گذاشت<ref>امامی خویی، ضیایی، «اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران»، ص۵۹.</ref> و سبب گسترش نارضایتی‌ها در جامعه روستایی و شهری گردید.<ref>امامی خویی، ضیایی، «اصلاحات ارضی و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه کشاورزی ایران»، ص۵۹؛ [https://www.irdc.ir/fa/news/3725 «خسارت‌ طرح‌های امریکا به ملت ایران در تاریخ»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref>
-از جمله مهمترین پیامدهای اصلاحات ارضی کم شدن تولیدات کشاورزی و کاهش نقش آن در اقتصاد ملی دانسته شده است.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref> این موضوع علاوه بر نتایج معکوس و مخدوش شدن بخش کشاورزی در زمینه تولید و نیروی کار،<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران].</ref> سبب به هم خوردن بافت اجتماعی شهرها شد و تهران از یک شهر خلوت و معمولی به یک شهر بی‌نظم و شلوغ و آلوده تبدیل شد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/5582 «توصیف وضعیت تهران در دوران محمدرضا پهلوی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref>
+از جمله مهمترین پیامدهای اصلاحات ارضی کم شدن تولیدات کشاورزی و کاهش نقش آن در اقتصاد ملی دانسته شده است.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref> این موضوع علاوه بر نتایج معکوس و مخدوش شدن بخش کشاورزی در زمینه تولید و نیروی کار،<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران].</ref> سبب به هم خوردن بافت اجتماعی شهرها شد و تهران از یک شهر خلوت و معمولی به یک شهر بی‌نظم و شلوغ و آلوده تبدیل شد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/5582 «توصیف وضعیت تهران در دوران محمدرضا پهلوی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref>
 طبق گزارش سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به دنبال اجرای اصلاحات ارضی سیستم کشاورزی و تولید داخلی غلات مختل و کشور صحنه واردات محصولات خارجی شد؛<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2679 «افزایش واردات گندم بعد از برنامه اصلاحات ارضی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> به‌گونه‌ای‌که در سال [[سال ۱۳۵۳ هجری شمسی|۱۳۵۳ش]]، [[ایران]] از نظر کشاورزی رسما اعلام ورشکستگی کرد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/1887 «بررسی ضربات "اصلاحات ارضی" به اقتصاد کشور»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> با رکود کشاورزی، واردات گندم از خارج به خصوص آمریکا با شتاب فراوانی افزایش یافت و ایران نه تنها مهم‌ترین منبع تولیدی خود را از دست داد؛ بلکه از نظر اقتصادی و کشاورزی نیز به قدرت‌های بیگانه وابسته‌تر شد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/1887 «بررسی ضربات "اصلاحات ارضی" به اقتصاد کشور»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref>
@@ خط ۶۷: / خط ۶۷: @@
 [[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] مرجع بزرگ [[شیعه|شیعیان]] مخالف اجرای اصلاحات ارضی در [[ایران]] بود<ref>[http://khorasannews.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=599170 «اهداف شاه از اجرای قانون اصلاحات ارضی چه بود؟ تحول زندگی روستایی به سبک غربی، موسسه فرهنگی هنری خراسان].</ref> و تا قبل از فوت وی، حکومت شاه از پیگیری اصلاحات ارضی به طور موقت دست کشید<ref>[http://www.socio-shia.com/index.php/sociology-of-shia-fields/shia-ulama/200-eslahat-arzi-marjaiat «اصلاحات ارضی و مرجعیت»، جامعه شناسی تشیع].</ref> و نتوانست این طرح را اجرا کند.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/6674 «پاسخ جالب آیت‌الله بروجردی به شاه»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref>
-اما پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی حکومت مصمم به اجرای طرح در قالب انقلاب سفید شد.<ref>[http://www.socio-shia.com/index.php/sociology-of-shia-fields/shia-ulama/200-eslahat-arzi-marjaiat «اصلاحات ارضی و مرجعیت»، جامعه شناسی تشیع].</ref> روحانیون به دلیل مبهم بودن برنامه و تجویزی بودن آن از سوی استعمارگران،<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2079 «واکاوی علل مخالفت مراجع با رفراندوم انقلاب سفید»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> معتقد بودند که این طرح به بخش کشاورزی آسیب خواهد رساند؛<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966][http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref> چنانکه این طرح با موازین اسلامی و [[فتوا|فتاوای]] مشهور مراجع تطبیق نمی‌کند و از نظر اثرات اقتصادی، مغایر با توسعه کشاورزی و تأمین منافع مستضعفین است و زمین‌های آباد را به ویرانی و کشاورزی را دچار رکود، عقب‌گرد و ورشکستگی می‌کند و نتیجه آن جز وابستگی به بیگانگان نخواهد بود.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref>
+اما پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی حکومت مصمم به اجرای طرح در قالب انقلاب سفید شد.<ref>[http://www.socio-shia.com/index.php/sociology-of-shia-fields/shia-ulama/200-eslahat-arzi-marjaiat «اصلاحات ارضی و مرجعیت»، جامعه شناسی تشیع].</ref> روحانیون به دلیل مبهم بودن برنامه و تجویزی بودن آن از سوی استعمارگران،<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2079 «واکاوی علل مخالفت مراجع با رفراندوم انقلاب سفید»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> معتقد بودند که این طرح به بخش کشاورزی آسیب خواهد رساند؛<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966][http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref> چنانکه این طرح با موازین اسلامی و [[فتوا|فتاوای]] مشهور مراجع تطبیق نمی‌کند و از نظر اثرات اقتصادی، مغایر با توسعه کشاورزی و تأمین منافع مستضعفین است و زمین‌های آباد را به ویرانی و کشاورزی را دچار رکود، عقب‌گرد و ورشکستگی می‌کند و نتیجه آن جز وابستگی به بیگانگان نخواهد بود.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref>
 [[سید محسن طباطبائی حکیم|آیت‌الله حکیم]] از مراجع تقلید در [[نجف]] در برابر اصلاحات ارضی موضع‌گیری کرد و آن را [[غصب]] اموال مردم عنوان کرد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/3046 «موضع‌گیری آیت‌الله حکیم در مقابل اصلاحات ارضی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] با نفس اصلاحات ارضی مخالف نبود؛<ref>[http://khorasannews.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=599170 «اهداف شاه از اجرای قانون اصلاحات ارضی چه بود؟ تحول زندگی روستایی به سبک غربی، موسسه فرهنگی هنری خراسان]؛ [http://www.imam-khomeini.ir/fa/c75_20698 «علل و پیش زمینه‌های سیاسی و اجتماعی قیام ۱۵ خرداد»، پرتال امام خمینی].</ref>{{یاد| وی در فرازی از یکی از سخنانش در این باره می گوید: حوزه علمیه هرگز مخالف اصلاحات ارضی نبوده؛ آیا دولت به ما پیشنهاد کرد و از ما نظر خواست؟ ما می‌دانیم این موضوع برای سرگرمی کشاورزان فراهم شده است. صحیفه نور امام خمینی (ره)، ج۱، ص ۱۹۱ آیت الله منتظری هم در خاطراتش گفته است که آیت‌ﷲ خمینی هم روی این جهت اصرار داشت که اصل لوایح را نبایستی زیر سؤال برد و به آن اعتراض کرد و معتقد بود که ما باید با اصل رفراندوم مخالفت کنیم؛ برای اینکه کشور ما قانون دارد مجلس دارد، باز کردن باب رفراندوم صحیح نیست. چون ممکن است این‌ها فردا بیایند بگویند ما می‌خواهیم مذهب را لغو کنیم و یک رفراندوم ساختگی راه بیندازند و از این طریق بخواهند مقاصد خود را عمل کنند، ما با اصل رفراندم مخالفیم، زیرا یک بدعت تازه است…» https://mobahesat.ir/7281 و حتی مانع موضع‌گیری بعضی از علمای تهران‌، نسبت‌ به‌ اصل اصلاحات‌ ارضی شد؛<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2079 «واکاوی علل مخالفت مراجع با رفراندوم انقلاب سفید»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> اما اجرای این اصلاحات توسط حکومت را اقدامی تبلیغی برای فریب افکار عمومی قلمداد کرد<ref>[http://www.socio-shia.com/index.php/sociology-of-shia-fields/shia-ulama/200-eslahat-arzi-marjaiat «اصلاحات ارضی و مرجعیت»، جامعه شناسی تشیع].</ref> }}وی اصول انقلاب سفید و رفراندوم{{یاد|اصلاحات ارضی در ایران با تصویب قانون اصلاحات ارضی در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۴۰ آغاز شد و پس از وفات آیت الله بروجردی در ۱۰ فروردین ۱۳۴۰ با رفراندوم (همه پرسی) در۶ بهمن ۱۳۴۱ به مرحله اجرا درآمد.}} برای آن را مغایر قانون اساسی عنوان کرد<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/7596/ «امام خمینی با اصل اصلاحات ارضی مخالف نبود»، سایت تاریخ ایران].</ref> و در مواقع مختلف با صدور بیانه‌ای تند، به این طرح واکنش نشان داد<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2079 «واکاوی علل مخالفت مراجع با رفراندوم انقلاب سفید»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> و در مناسبت‌های مختلف با خائن خواندن [[حکومت پهلوی|رژیم پهلوی]]، به پشت پرده این اصلاحات و نتایج زیان‌بار آن اشاره کرده و آن را در راستای منافع [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] قلمداد کرد.<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/3725 «خسارت‌ طرح‌های امریکا به ملت ایران در تاریخ»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> امام خمینی علاوه بر آنکه مالکیت بزرگ را که سبب ظلم به مردم می‌شد، غیر شرعی می‌دانست این اقدام حکومت را خالی از حسن نیت دانسته و اجرای آن را در آن شرایط، راه درستی نمی‌دانست.<ref>[http://khorasannews.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=599170 «اهداف شاه از اجرای قانون اصلاحات ارضی چه بود؟ تحول زندگی روستایی به سبک غربی، موسسه فرهنگی هنری خراسان].</ref>
@@ خط ۷۶: / خط ۷۶: @@
 جریان‌های اسلام‌گرا به رهبری روحانیت از مخالفان سرسخت این اصلاحات به‌شمار می‌رفتند. مهمترین آنها [[فدائیان اسلام]]، انجمن مدرسین، [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] و [[حزب مؤتلفه اسلامی]] بودند. گروه‌های مذهبی، این طرح را به دلیل آنکه اقدامی خودجوش و خوداتکا نبود و از خارج دیکته شده بود مورد انتقاد قرار داده و آن را مخالف با مبانی [[فقه|فقهی]] و شرعی معرفی نمودند و ماهیت آن را ماهیتی [[کمونیسم|کمونیستی]] تصور می‌کردند.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref>
-همچنین به اعتقاد برخی از این مخالفان، اصلاحات ارضی و نحوه مالیات‌گیری به عنوان پدیده‌های ضداسلامی تلقی می‌شدند؛ زیرا آنها به نحو غیر مشروعی مسلمانان مؤمن را از درآمدها و دارایی‌های عادلانه خود محروم کرده و کارمندان فاسد دولت و آنهایی را که در اطراف شاه قرار گرفته‌اند، ثروتمند می‌ساخت.<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966][http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref>
+همچنین به اعتقاد برخی از این مخالفان، اصلاحات ارضی و نحوه مالیات‌گیری به عنوان پدیده‌های ضداسلامی تلقی می‌شدند؛ زیرا آنها به نحو غیر مشروعی مسلمانان مؤمن را از درآمدها و دارایی‌های عادلانه خود محروم کرده و کارمندان فاسد دولت و آنهایی را که در اطراف شاه قرار گرفته‌اند، ثروتمند می‌ساخت.<ref>[http://www.iichs.ir/News-12966][http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]</ref>
 [[نهضت آزادی ایران|حزب نهضت آزادی]] یکی دیگر از مخالفان طرح اصلاحات ارضی بود. این حزب پس از صدور بیانیه‌ای در کنار روحانیت قرار گرفت؛ هرچند اصل اصلاحات ارضی به عنوان یکی از ارزش‌ها و سرمایه‌های حیاتی برای حرکت ملت‌ها، مورد قبول آنها بود؛ اما اجرای آن بدین شکل را تصنعی و فرمایشی دانسته و اجرای آن را در مسیر عوام فریبی و استفاده‌های نامشروع قلمداد کردند.<ref>قرشی و دیگران، جبهه گیری احزاب در مقابل اصلاحات ارضی رژیم پهلوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref>
@@ خط ۹۶: / خط ۹۶: @@
 * ابوالحسن تنهایی، حسین و دیگران، «بررسی پیامدهای سیاسی اصلاحات ارضی در ایران و تاثیر آن بر ساختار سیاسی دهه ۵۰ خورشیدی»، نشریه علوم اجتماعی (آزاد شوشتر)، سال هفتم، شماره ۲۱، تابستان ۱۳۹۲ش.
 * ازکیا، مصطفی، «جستاری در نقد و بررسی کتاب اصلاحات ارضی در ایران؛ اثر آ.ک.اس لمبتون»، نامه انسان‌شناسی، دوره ۱۳، شماره ۲۳ - شماره پیاپی ۲۳ اسفند ۱۳۹۴.
-* [http://www.iichs.ir/News-12966/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
+* [http://www.iichs.ir/News-12966/اعترافات-طراحان-اصلاحات-ارضی/?id=12966 «اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی» مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران.]، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
 * [http://tarikhirani.ir/fa/news/7597 «اصلاحات ارضی در ایران؛ اهداف و پیامدها»، سایت تاریخ ایران]. تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
 * [http://www.socio-shia.com/index.php/sociology-of-shia-fields/shia-ulama/200-eslahat-arzi-marjaiat «اصلاحات ارضی و مرجعیت»، جامعه شناسی تشیع]، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
 * [https://www.rouydad24.ir/fa/news/177602 «اصلاحات ارضی؛ پروژه‌ای که به انقلاب ایران ختم شد»، رویداد۲۴]. تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
-* [https://www.porseman.com/article/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D9%8A/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان.] تاریخ درج مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
+* [https://www.porseman.com/article/اصلاحات-ارضي/112563 «اصلاحات ارضی»، پرسمان دانشجویان.] تاریخ درج مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
 * ا[http://pajoohe.ir/__a-36780.aspx «اصلاحات ارضی»، سایت پژوهه]. تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
 * افراسیابی، بهرام، ایران و تاریخ؛ از کودتا تا انقلاب، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۶۴ش.