آیه: تفاوت میان نسخه‌ها

در قرآن کریم آیه را به هر موجودی که نشانه وجود و صفات [[خداوند]] باشد یا به [[معجزه|معجزات]] ارائه شده از سوی [[پیامبر|انبیاء]] هم اطلاق کرده است. در کاربرد این معنا، قرآن کریم آیات و نشانه‌های خداوند را به آفاقی و انفسی تقسیم نموده که اولی به معنای نشانه‌های بیرون از وجود انسان، و انفسی به معنای نشانه‌های درون وجود انسان است که او را به سوی خداوند رهنمون می‌شود.

مقصود از هر آيه در قرآن کریم، قطعه اى از آن است كه در سوره اى واقع شده و شروع و پايانى دارد و از چند جمله يا كلمه يا حرف تشكيل شده و حدود آن از طريق پيامبر(ص) تعيين شده است.<ref>فراهیدی، کتاب العين، ۱۴۱۴ق، ص۶۳؛ سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۴۵؛ فیروزآبادی، بصائر ذوى التمييز، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۳.</ref> در قرآن كريم نيز آيه به اين معنا به كار رفته است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۰۶؛ سوره آل عمرن، آیه ۷؛ سوره نحل، آیه ۱۰۱.</ref>  

به عبارت دیگر معنای «‌آیه‌» در اصطلاح (که آن هم نشأت گرفته از معنای «نشان» و «علامت» است) عبارت است از کلمات، عبارات و یا جملاتی از قرآن  که سوره از آن ها تشکیل می‌یابد  و هر کدام از این بخش‌ها یک علامت است که همانند علائم طبیعی به خدای سبحان و یا بخشی از معارف اعتقادی، احکام عملی، و یا اصول اخلاقی که منظور خداوند است دلالت می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۸، ص۱۵۹</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|محمد حسین طباطبایی]] مفسر بزرگ شیعی بر این باور است که چون تعداد آیات [[قرآن]] مستند به  روایت(نص) [[تواتر|متواتر]] و یا [[خبر واحد]] قابل اعتمادی نیست که بتواند معیار تشخیص دقیق تعداد آیات قرآن باشد؛ بر همین اساس الزامی برای عمل به هیچ یک از این اخبار نیست، در نتیجه اگر دلالت برخی از آنها روشن بود قابل اعتماد است در غیر این صورت محقق اندیشمند می تواند نظرش به هر چه رسید بدان عمل کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۲۳۲.</ref>  {{یاد|وبالجملة لما كانت الأعداد لا تنتهي إلى نص متواتر أو واحد يعبأ به ويجوز الركون إليه ويتميز به كل آية عن أختها لا ملزم للأخذ بشيء منها فما كان منها بينا ظاهر الأمر فهو وإلّا فللباحث المُتدبر أن يختار ما أدّى إليه نظرُه.}}

معرفت آیات قرآنی، توقیفی بوده<ref>نظام الاعرج، تفسیر غرائب القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۶۶</ref> و شناخت آن، جز با علم الهی ممکن نیست، چرا که بعضی از حروف و کلمات مانند «‌المص‌» آیه است، ولی برخی دیگر مثل «‌المر‌» آیه نیست.<ref>زرقانی، مناهل العرفان، دار احیاء تراث العربی، ج۱، ص۳۳۹</ref>

=== نخستین و آخرین آیه قرآن===

دانشمندان علوم قرآنی دسته بندی‌های متعددی برای آیات ذکر کرده‌اند<ref>الاتقان، ج۱، ص۱۰</ref> مانند: [[آیات الاحکام|آیات الاحکام]] ، [[ناسخ و منسوخ|آیات ناسخ و منسوخ]] آیات عام و خاص، مجمل و مُبَیَّن، مطلق و مقید، منطوق و مفهوم. <ref>سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ۱۳۹۴ق، ج۳، صص۱۰۴-۳.

به نظر [[علامه طباطبایی]]، عددهایی که گفته‌اند، نصّ [[متواتر]] یا [[خبر واحد]] معتبری که بتوان بر آن تکیه کرد، ندارد؛ بنابراین، اعتقاد به هیچ کدام لازم نیست؛ بلکه می‌توان هر کدام را با تحقیق پذیرفت یا رد کرد.<ref>طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۲۳۲</ref>