حزب بعث عراق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حزب بَعثْ عراق''' شاخه منطقه‌ای حزب عربی سوسیالیستی بعث است که در اوایل دهه ۱۹۵۰م/[[سال ۱۳۳۰ هجری شمسی|۱۳۳۰ش]] تأسیس و طی ۳۵ سال حکمرانی (۱۹۶۸-۲۰۰۳م) در [[عراق]] به سرکوب شدید [[شیعه|شیعیان]] و کردها پرداخت و عامل [[جنگ ایران و عراق]] (۱۹۸۰-۱۹۸۸م) و اشغال [[کویت]] (اوت۱۹۹۱م)، محسوب می‌شود. پایگاه اجتماعی حزب بعث عراق، اقلیت [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] عرب عراقی محسوب می‌شد و برای مهار شیعیان عرب و کردها به اشکال مختلف سرکوب از قبیل [[ترور]]، اعدام، بازداشت‌های غیر قانونی، شکنجه و تبعید اجباری مبادرت ورزید. مراسم‌های مذهبی شیعیان از قبیل [[روز عاشورا|عزاداری عاشورا]] و [[پیاده‌روی اربعین (آیین)|پیاده‌روی اربعین]] محدود و ممنوع گردید، [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] و روحانیون بلند پایه مثل [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خویی]] و [[سید محمدباقر صدر|آیت الله محمدباقر صدر]] محصور و یا اعدام گردیدند. هر نوع تظاهرات مسالمت‌آمیز و اقدامات مسلحانه شیعیان بارها در شهرهای [[نجف]]، [[کربلا]] و [[بصره]] با استفاده از ارتش و پلیس و در مواردی با استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی سرکوب گردید.  

حزب بعث در اوایل دهه ۱۹۴۰م/[[سال ۱۳۲۰ هجری شمسی|۱۳۲۰ش]] در [[سوریه]] تأسیس و اولین کنگره آن در ۱۹۴۷م/[[سال ۱۳۲۶ هجری شمسی|۱۳۲۶ش]] در [[دمشق]] برگزار گردید. شاخه‌های منطقه‌ای حزب بعث نیز در دهه ۱۹۵۰م فراتر از سوریه در عراق، [[اردن]] و [[لبنان]]، شروع به فعالیت کردند. در این میان شاخه‌های سوری و عراقی به ترتیب در ۱۹۶۳م/[[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ش]] و ۱۹۶۸م/[[سال ۱۳۴۷ هجری شمسی|۱۳۴۷ش]] از طریق کودتا به قدرت رسیدند و هدف وحدت عربی که آرمان اولیه بعث بود، به مرور کمرنگ گردید و مسایل ملی اولویت یافت.

حزب بعث عراق در ۹ آوریل ۲۰۰۳م/[[سال ۱۳۸۲ هجری شمسی|۱۳۸۲ش]] با تهاجم قوای غربی به رهبری [[ایالات متحده آمریکا]] و [[بریتانیا]] از قدرت کنار زده شد و دولت موقت ائتلاف غربی در ماه می همان سال، این حزب را غیر قانونی و ممنوع اعلام کرد. [[صدام حسین]] رهبر وقت بعث به اتهام قتل عام شیعیان در [[دجیل]] و جنایت علیه بشریت در ۲۰۰۶م/[[سال ۱۳۸۵ هجری شمسی|۱۳۸۵ش]] محاکمه و در ۳۰ دسامبر همان سال، همزمان با [[عید قربان]] به‌دار آویخته شد. رهبری حزب منحله بعث عراق را پس از صدام، عزت ابراهیم الدوری به عهده گرفت و افسران پیشین بعثی نقش کلیدی در تشکیلات [[داعش]] بازی کردند.

جنبش بعث از تأثیرگذارترین جریان‌های سیاسی [[خاورمیانه]] در نیمه دوم قرن بیستم معرفی شده که در [[سوریه]] و [[عراق]] قدرت سیاسی را به‌دست گرفت.<ref>Cabana, The Ba'th Party in Iraq: from its beginning through today, 1993, p21, Parker, Ba’ath Party archives at the Hoover Institution reveal brutality of Saddam Hussein’s authoritarian regime, 2018</ref> با این‌که حزب بعث یک جریان سیاسی سکولار تعریف شده اما در عمل رفتار فرقه‌گرایانه داشته است.<ref>Reuters, Saddam Hussein, rise and fall of a strongman, 2007</ref> اقلیت [[اهل سنت و جماعت|سنی]] عراق در رژیم بعث، با انحصار قدرت به سرکوب کامل [[شیعه|شیعیان]] و کردها پرداخت.<ref>دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۷.</ref> بر اساس گزارش منابع خبری، افسران سابق بعثی، در جریان‌های تروریستی مثل [[داعش]] و القاعده نیز نقش برجسته بازی کردند.<ref>EUAA, Former Baath party members, 2019.</ref> حکمرانی اقلیت [[علویان سوریه|علوی]] که در سوریه موجب تحریک احساسات اهل سنت گردید<ref>دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۰.</ref> و حمایت کشورهای منطقه از داعش و دیگر گروه‌های تندور سنی در جریان جنگ سوریه (۲۰۱۲-۲۰۱۷م) در همین راستا تفسیر شده است. همچنین دولت‌های حزب بعث در سوریه و عراق در تحولات منطقه‌ای تأثیرگذار بوده‌اند. دولت سوریه یکی از محورهای عربی در جنگ‌های اعراب و اسرائیل به شمار می‌رود<ref>Britannica, Arab-Israeli wars</ref> و دولت بعثی عراق، عامل اصلی جنگ‌ [[ایران]] و عراق ۱۹۸۰-۱۹۸۸م و اشغال [[کویت]] در دوم اوت ۱۹۹۰م و به دنبال آن جنگ خلیج فارس ۱۹۹۰-۱۹۹۱م محسوب می‌شود.<ref>Timeline: Saddam’s life, Aljazeera website, 2006</ref>