پرش به محتوا

حدوث و قدم: تفاوت میان نسخه‌ها

۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۵ نوامبر ۲۰۲۳
(←‏منابع: اصلاح ارقام)
خط ۴۵: خط ۴۵:
* '''حدوث و قدم زمانی''': حدوث زمانی آن است که یک چیز پیشینۀ عدم زمانی داشته باشد، یعنی در زمانی نبوده باشد، پس از آن وجود پیدا کرده باشد. قدم زمانی، در مقابل حدوث زمانی و به معنای آن است که یک چیز پیشینۀ عدم زمانی نداشته باشد. <ref>ملاصدرا، الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۲۴۵.</ref>  
* '''حدوث و قدم زمانی''': حدوث زمانی آن است که یک چیز پیشینۀ عدم زمانی داشته باشد، یعنی در زمانی نبوده باشد، پس از آن وجود پیدا کرده باشد. قدم زمانی، در مقابل حدوث زمانی و به معنای آن است که یک چیز پیشینۀ عدم زمانی نداشته باشد. <ref>ملاصدرا، الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۲۴۵.</ref>  
* '''حدوث و قدم ذاتی''': حدوث ذاتی آن است که شئ پیشینه عدم در ذات خود داشته باشد، بدین معنا که به خودی خود اقتضای وجود نداشته باشد و در نتیجه وجود آن از غیر باشد. قدم ذاتی در مقابل حدوث ذاتی و به معنای آن است که قدیم بالذات، ذاتاً و به خودی خود اقتضای وجود دارد.<ref>ملاصدرا، الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۲۴۶.</ref>  
* '''حدوث و قدم ذاتی''': حدوث ذاتی آن است که شئ پیشینه عدم در ذات خود داشته باشد، بدین معنا که به خودی خود اقتضای وجود نداشته باشد و در نتیجه وجود آن از غیر باشد. قدم ذاتی در مقابل حدوث ذاتی و به معنای آن است که قدیم بالذات، ذاتاً و به خودی خود اقتضای وجود دارد.<ref>ملاصدرا، الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۲۴۶.</ref>  
* '''حدوث و قدم دهری''': حدوث دهری به معنای آن است که ماهیت موجودِ معلول با قید وجود ماهوی خود در مرتبه علت معدوم است و از این روی علت آن به نوعی قبل از آن است. قدم دهری در مقابل حدوث دهری و بدین معناست که علت بدین نحو بر معلول پیشی نگرفته باشد. <ref>سبزواری، منظومه، ۳۶۹-۳۷۹ش، ج۲، ص۲۸۸-۲۹۱؛ طبا طبایی، نهایة الحکمه، ص۸۸.</ref> [[میرداماد]] مبتکر این حدوث است وی«عدم دهری» را عدم مقابل واقعی و نفس الأمری می‌داند <ref>سبزواری، منظومه، ۳۶۹-۳۷۹ش، ج۲، ص۲۸۸و۲۹۳.</ref>{{یاد|و الحاصل أن العالم عنده مسبوق الوجود بالعدم الواقعي الدهري لا الزماني الموهوم‌}}که بدون اتّصاف به هیچ گونه کمیّت و امتداد حقیقی یا وهمی و متوهّم بر هستی عالم تقدّم دارد و موجب تأخّر انفکاکی وجود ماسوی الله از وجود خالق متعال می گردد، نه عدم مقابل زمانی و نه عدم مرتبه نازل وجود که از فقدان و غیبت آن در مرتبه عالی وجود، مرتسم می‌شود و با ازلّیت بالغیر سازگار است.
* '''حدوث و قدم دهری''': حدوث دهری به معنای آن است که ماهیت موجودِ معلول با قید وجود ماهوی خود در مرتبه علت معدوم است و از این روی علت آن به نوعی قبل از آن است. قدم دهری در مقابل حدوث دهری و بدین معناست که علت بدین نحو بر معلول پیشی نگرفته باشد. <ref>سبزواری، منظومه، ۳۶۹-۳۷۹ش، ج۲، ص۲۸۸-۲۹۱؛ طبا طبایی، نهایة الحکمه، ص۸۸.</ref> [[میرداماد]] مبتکر این حدوث است وی«عدم دهری» را عدم مقابل واقعی و نَفْسُ الأمری می‌داند <ref>سبزواری، منظومه، ۳۶۹-۳۷۹ش، ج۲، ص۲۸۸و۲۹۳.</ref>{{یاد|و الحاصل أن العالم عنده مسبوق الوجود بالعدم الواقعي الدهري لا الزماني الموهوم‌}}که بدون اتّصاف به هیچ گونه کمیّت و امتداد حقیقی یا وهمی و متوهّم بر هستی عالم تقدّم دارد و موجب تأخّر انفکاکی وجود ماسوی الله از وجود خالق متعال می گردد، نه عدم مقابل زمانی و نه عدم مرتبه نازل وجود که از فقدان و غیبت آن در مرتبه عالی وجود، مرتسم می‌شود و با ازلّیت بالغیر سازگار است.
* '''حدوث و قدم بالحق''': حدوث بالحق آن است که وجود علت تامة قبل از وجود معلول و مقدم بر آن است. از آنجا که وجود معلول، چیزی جز تعلق کامل به علت خود ندارد و ضرورتاً امر مستقل و بی‌نیاز و قائم بالذات مقدم بر امر غیر مستقل و نیازمند است، پس وجود معلول بدین معنا حادث است. تفاوت این قسم با اقسام پیشین در این است که در آن سه قسم، حدوث وصف ماهیت بود، ولی در این قسم، وصف وجود است. قدم بالحق آن است که موجود غنی محض و بی‌نیاز از علت باشد.<ref>طباطبائی، نهایة الحکمة، ص۲۳۱- ۲۳۴</ref> مصباح یزدی در حدوث و قدم بالحق نسبت میان قدیم و حادث را نسبت میان وجود رابط و وجود مستقل دانسته و حادث را معلول و شأنی از شؤون علت و از تجلیاتش برشمرده است. <ref>طباطبایی، نهایة الحکمه، ۱۳۸۶ش، پاورقی، ج۳، ص۹۰۵.</ref>
* '''حدوث و قدم بالحق''': حدوث بالحق آن است که وجود علت تامة قبل از وجود معلول و مقدم بر آن است. از آنجا که وجود معلول، چیزی جز تعلق کامل به علت خود ندارد و ضرورتاً امر مستقل و بی‌نیاز و قائم بالذات مقدم بر امر غیر مستقل و نیازمند است، پس وجود معلول بدین معنا حادث است. تفاوت این قسم با اقسام پیشین در این است که در آن سه قسم، حدوث وصف ماهیت بود، ولی در این قسم، وصف وجود است. قدم بالحق آن است که موجود غنی محض و بی‌نیاز از علت باشد.<ref>طباطبائی، نهایة الحکمة، ص۲۳۱- ۲۳۴</ref> مصباح یزدی در حدوث و قدم بالحق نسبت میان قدیم و حادث را نسبت میان وجود رابط و وجود مستقل دانسته و حادث را معلول و شأنی از شؤون علت و از تجلیاتش برشمرده است. <ref>طباطبایی، نهایة الحکمه، ۱۳۸۶ش، پاورقی، ج۳، ص۹۰۵.</ref>


۱۷٬۴۴۳

ویرایش