تقوا: تفاوت میان نسخه‌ها

واژه «تقوا» از ماده «وَقْی» به‌معنای «حفظ و صیانت»، برگرفته شده و در لغت به‌معنای خودنگهداری و حفظ نفس است.<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه «وقی».</ref>

===معانی تقوا در قرآن===

#معنای دیگر تقوا عبارت است از نوعی حالت قلبی و ملکۀ نفسانی که مایه بصیرت انسان به طاعت و معصیت است و حصول این معنا، منوط به تبعیت از اوامر و نواهی الهی و مداومت بر انجام آن‌ها است.<ref>عباسی، «تقوا»، ص۷۹۸.</ref>

{{جعبه نقل قول

===نسبت تقوا با ورع===

{{اصلی|ورع}}

برخی نیز مانند عبدالقادر ملاحویش آل غازی، از عالمان حنفی مذهب اهل سوریه در قرن چهاردهم هجری، در کتاب تفسیرش با عنوان «بیان المعانی»، ورع را غیر از تقوا و برتر از آن دانسته‌اند.<ref>ملاحویش آل غازی، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۳، ص۵۵.</ref> او تقوا را همان اجتناب از حرام و انجام واجبات الهی دانسته و ورع را مقامی بالاتر از آن و به معنای اجتناب از شبهات و کارهای حلالی که ممکن است زمینه‌ساز انجام گناه باشد، معرفی کرده است.<ref>ملاحویش آل غازی، بیان المعانی، ۱۳۸۲ق، ج۳، ص۵۵.</ref>

==جایگاه==

==اهمیت==

|title=امام علی(ع):}}

در سایر آثار دینی درباره اهمیت تقوا سخن به میان آمده است. در خطبه ۱۱۲ نهج البلاغه، از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] چنین نقل شده است که تقوای الهی، دوستان خدا را در حمایت خود قرار داده و آن‌ها را از تجاوز به حریم محرمات الهی نگه داشته و خوف خدا را ملازم دل‌های آن‌ها قرار داده است.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه۱۱۲، ص۱۶۹؛ مطهری، ده گفتار، ۱۳۹۷ش، ص۲۳.</ref> در خطبه ۱۶، مَثَل تقوا را مثل مرکب‌های رهوار و مطیع و رامی دانسته است که مهار آن‌ها در اختیار کسانی است که بر آن‌ها سوارند و آن‌ها را وارد [[بهشت]] می‌سازند.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۶، ص۵۷؛ مطهری، ده گفتار، ۱۳۹۷ش، ص۲۴.</ref> در خطبه ۱۸۹ گفته است تقوا در امروزه دنیا برای انسان به منزله یک حصار و سِپَر است و در فردای آخرت، راه بهشت است<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۹۱، ص۲۸۴.</ref> و در خطبه ۲۲۸، تقوا را کلید درستی و اندوخته روز قیامت، آزادی از قید بردگی و نجات از هر بدبختی دانسته است.<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۲۳۰، ص۳۵۱؛ مطهری، ده گفتار، ۱۳۹۷ش، ص۲۵.</ref> [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]]، تقوا را سبب رسیدن به عزت انسانی دانسته <ref>صحیفه سجادیه، دعای ۳۲، بند ۱۹ و ۲۰؛ زارعی، تقوا از دیدگاه امام سجاد (ع) با تاکید بر صحیفه سجادیه، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۴.</ref> و در ضمن برخی دعاهای [[صحیفه سجادیه]]، داشتن تقوای الهی را از درگاه خداوند درخواست کرده است.<ref>صحیفه سجادیه، دعای ۱۷، بند ۵ و دعای ۲۲، بند ۱۲.</ref>

==مراتب تقوا==

#تقوای عام که ترک محرمات به سبب خوف از عذاب [[جهنم]] است؛

#تقوای خاص که عبارت است از این که شخص، نه تنها محرّمات، بلکه شُبَهات (کاری که احتمال حرام بودن دارد) را نیز ترک کند؛

==تقوای بدن و قلب==

|title=امام باقر(ع):}}

عالمان اخلاق با توجه به روایاتی که در باب اخلاق وارد شده برای هر عضوی از بدن که در معرض گناه است به تناسب آن عضو، تقوای آن را بیان کرده‌اند که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:

==آثار تقوا==

*قبولی اعمال نزد خداوند؛<ref>سوره مائده، آیه ۲۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۱۵.</ref>

*بهره‌مندی از تعایم الهی؛<ref>سوره بقره، آیه ۲۸۲؛ مطهری، ده گفتار، ۱۳۹۷ش، ص۳۸.</ref>

*بهره‌مند شدن از هدایت قرآن؛<ref>سوره بقره، آیه ۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۸۲.</ref>

*رسیدن به جایگاه رفیع؛<ref>سوره قمر، آیات ۵۴-۵۵.</ref>

*اصلاح قلوب؛<ref>نهج‌البلاغه، تحقیق صبحی صالح، خطبه ۱۹۸، ص۳۱۲؛ مطهری، ده گفتار، ۱۳۹۷ش، ص۳۱.</ref>

*جلوگیری از افتادن در شبهات؛<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه۱۶، ص۵۷.</ref>

*پاک‌شدن از آلودگی گناه؛<ref>نهج‌البلاغه، تحقیق صبحی صالح، خطبه ۱۹۸، ص۳۱۲؛ مطهری، ده گفتار، ۱۳۹۷ش، ص۳۱.</ref>

{{پایان}}

*احمدیان، حمید و علی سعیداوی، «تحلیل معنایی درجات تقوا در نهج البلاغه»، کاوشی نو در معارف قرآنی، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.

*امام خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث، قم، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۰ش.

*بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل واسرار التاویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.

*جلیلی، جلیل، تقوا، سکوی پرواز، قم، انتشارات دانشگاه معارف اسلامی، ۱۴۰۰ش.