افسانه ارینب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '==پانویس==↵{{پانویس۲}}' به '== پانویس == {{پانوشت}} == یادداشت == {{یادداشت‌ها}}') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''افسانه اُرَیْنِب''' داستانی درباره ازدواج [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] با زنی به نام ارینب که [[یزید بن معاویه]] نیز عاشق و خواستگار او بود. در کتاب ''الامامة و السیاسة'' نوشته ابن قتیبه دینوری، نخستین منبع نقل داستان، آمده است: یزید عاشق ارینب، همسر عبدالله بن سلام بود. با حیله [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، عبدالله ارینب را طلاق داد و معاویه او را برای پسرش یزید خواستگاری کرد؛ ولی امام حسین(ع) نیز از او خواستگاری کرد و ارینب، به عقد حسین(ع) درآمد و یزید ناکام ماند. به گفته برخی منابع همچون [[روضة الشهداء (کتاب)|روضة الشهدا]] اثر [[ملا حسین واعظ کاشفی]]، این ماجرا، موجب کینه و دشمنی یزید نسبت به امام حسین(ع) و یکی از اسباب وقوع [[واقعه کربلا]] شد. | '''افسانه اُرَیْنِب''' داستانی درباره ازدواج [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] با زنی به نام ارینب که [[یزید بن معاویه]] نیز عاشق و خواستگار او بود. در [[الامامة و السیاسة (کتاب)|کتاب ''الامامة و السیاسة'']] نوشته ابن قتیبه دینوری، نخستین منبع نقل داستان، آمده است: یزید عاشق ارینب، همسر عبدالله بن سلام بود. با حیله [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، عبدالله ارینب را طلاق داد و معاویه او را برای پسرش یزید خواستگاری کرد؛ ولی امام حسین(ع) نیز از او خواستگاری کرد و ارینب، به عقد حسین(ع) درآمد و یزید ناکام ماند. به گفته برخی منابع همچون [[روضة الشهداء (کتاب)|روضة الشهدا]] اثر [[ملا حسین واعظ کاشفی]]، این ماجرا، موجب کینه و دشمنی یزید نسبت به امام حسین(ع) و یکی از اسباب وقوع [[واقعه کربلا]] شد. | ||
محققانی همچون [[سید جعفر مرتضی عاملی]] این داستان را به دلایلی همچون ناسازگاری و ابهام در متن داستان، ناشناخته بودن عبدالله بن سلام، ناسازگاری شیوه طلاق امام حسین(ع) با مذهب [[شیعه]] و اشکال سندی و بی‌اعتباری منابع، ساختگی شمرده‌اند. با این حال، این داستان مورد توجه نویسندگان و شاعران بوده و آثار ادبی در این باره منتشر شده که پر از مطالب و شخصیت‌های تخیلی است. | محققانی همچون [[سید جعفر مرتضی عاملی]] این داستان را به دلایلی همچون ناسازگاری و ابهام در متن داستان، ناشناخته بودن عبدالله بن سلام، ناسازگاری شیوه طلاق امام حسین(ع) با مذهب [[شیعه]] و اشکال سندی و بی‌اعتباری منابع، ساختگی شمرده‌اند. با این حال، این داستان مورد توجه نویسندگان و شاعران بوده و آثار ادبی در این باره منتشر شده که پر از مطالب و شخصیت‌های تخیلی است. | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
==سیر تاریخی نقل ماجرا در منابع== | ==سیر تاریخی نقل ماجرا در منابع== | ||
نخستین منبع نقل داستان ارینب ''الامامة و السیاسة'' نوشته ابن قتیبه دینوری، مورخ و نویسنده [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] در [[قرن سوم قمری]] است.<ref> جمالی، «تطبیق و تحلیل منظومه تسبیح کربلا با روایت تاریخی ابن قتیبه»، ص۷۲؛[http://noo.rs/WL0oF «افسانه ارینب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> پس از آن در منابع مختلفی همچون ''شرح قصیده ابن عبدون'' اثر ابن بَدْرُون(درگذشت پس از ۶۰۸ق)، شاعر و ادیب،<ref>ابن بدرون، شرح قصیدة ابن عبدون، ۱۳۴۰ق، ص۱۷۲-۱۸۰.</ref> و نهایة الارب اثر احمد بن عبدالوهاب نویری(۶۷۷-۷۳۳ق)، ادیب و مورخ،<ref>نویری، نهایة الأرب، قاهره، ج۶، ص۱۸۰ - ۱۸۵.</ref> نقل شده است. نقل ابن بدرون چندان تفاوتی با نقل دینوری ندارد؛<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۱ و ۱۲.</ref> ولی در نهایة الارب، به جای ارینب، زینب ذکر شده است.<ref>نویری، نهایة الأرب، قاهره، ج۶، ص۱۸۰ و ۱۸۱.</ref> | نخستین منبع نقل داستان ارینب ''[[الامامة و السیاسة (کتاب)|الامامة و السیاسة]]'' نوشته ابن قتیبه دینوری، مورخ و نویسنده [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] در [[قرن سوم قمری]] است.<ref> جمالی، «تطبیق و تحلیل منظومه تسبیح کربلا با روایت تاریخی ابن قتیبه»، ص۷۲؛[http://noo.rs/WL0oF «افسانه ارینب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> پس از آن در منابع مختلفی همچون ''شرح قصیده ابن عبدون'' اثر ابن بَدْرُون(درگذشت پس از ۶۰۸ق)، شاعر و ادیب،<ref>ابن بدرون، شرح قصیدة ابن عبدون، ۱۳۴۰ق، ص۱۷۲-۱۸۰.</ref> و نهایة الارب اثر احمد بن عبدالوهاب نویری(۶۷۷-۷۳۳ق)، ادیب و مورخ،<ref>نویری، نهایة الأرب، قاهره، ج۶، ص۱۸۰ - ۱۸۵.</ref> نقل شده است. نقل ابن بدرون چندان تفاوتی با نقل دینوری ندارد؛<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۱ و ۱۲.</ref> ولی در نهایة الارب، به جای ارینب، زینب ذکر شده است.<ref>نویری، نهایة الأرب، قاهره، ج۶، ص۱۸۰ و ۱۸۱.</ref> | ||
افسانه ارینب در قرن نهم، در کتاب [[روضة الشهداء (کتاب)|روضة الشهدا]] اثر [[ملا حسین واعظ کاشفی]] (درگذشت ۹۱۰ق) آمده است؛ اما نقل کاشفی با نقل دینوری تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله اسم ارینب ذکر نشده است، ارینب همسر عبدالله بن زبیر شمرده شده، شخص واسطه برای خواستگاری [[ابوموسی اشعری]] ذکر شده و [[عبدالله بن عمر]] و ابوموسی اشعری نیز به خواستگاران ارینب افزوده شده است.<ref>نگاه کنید به: کاشفی، روضة الشهداء، نوید اسلام، ص۲۶۵ و ۲۶۶؛ قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۲ و۱۳.</ref> | افسانه ارینب در قرن نهم، در کتاب [[روضة الشهداء (کتاب)|روضة الشهدا]] اثر [[ملا حسین واعظ کاشفی]] (درگذشت ۹۱۰ق) آمده است؛ اما نقل کاشفی با نقل دینوری تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله اسم ارینب ذکر نشده است، ارینب همسر عبدالله بن زبیر شمرده شده، شخص واسطه برای خواستگاری [[ابوموسی اشعری]] ذکر شده و [[عبدالله بن عمر]] و ابوموسی اشعری نیز به خواستگاران ارینب افزوده شده است.<ref>نگاه کنید به: کاشفی، روضة الشهداء، نوید اسلام، ص۲۶۵ و ۲۶۶؛ قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۲ و۱۳.</ref> | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
# بزرگداشت و احترام امام حسین(ع) برای ابودرداء هنگام دیدار آنها صحیح نیست؛ چون علاقه و محبتی میان ابودرداء و اهل بیت(ع) وجود نداشت و او مورد مدح معاویه و [[بنی‌امیه|امویان]] بود.<ref>نگاه کنید به: مرتضی عاملی، «خرافات و اساطیر: قصة أرینب بنت اسحاق»، ص۶۰ - ۶۶؛ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۵۴ و ۵۵.</ref> | # بزرگداشت و احترام امام حسین(ع) برای ابودرداء هنگام دیدار آنها صحیح نیست؛ چون علاقه و محبتی میان ابودرداء و اهل بیت(ع) وجود نداشت و او مورد مدح معاویه و [[بنی‌امیه|امویان]] بود.<ref>نگاه کنید به: مرتضی عاملی، «خرافات و اساطیر: قصة أرینب بنت اسحاق»، ص۶۰ - ۶۶؛ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۵۴ و ۵۵.</ref> | ||
# اشکال سندی به جهت مجهول بودن راوی داستان.<ref>[https://www.valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=4928 مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(ع)، آیا ازدواج امام حسین(ع) با ارینب، در پیش آمد قضیه کربلا نقش داشت»]، وبگاه مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(ع).</ref> | # اشکال سندی به جهت مجهول بودن راوی داستان.<ref>[https://www.valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=4928 مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(ع)، آیا ازدواج امام حسین(ع) با ارینب، در پیش آمد قضیه کربلا نقش داشت»]، وبگاه مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(ع).</ref> | ||
# تردید در انتساب کتاب | # تردید در انتساب [[الامامة و السیاسة (کتاب)|کتاب الامامة و السیاسة]] به ابن قتیبه دینوری<ref>جمالی، «تطبیق و تحلیل منظومه تسبیح کربلا با روایت تاریخی ابن قتیبه»، ص۷۱ و۷۲؛ قنوات، «داستان یک داستان»، ص۲۳.</ref> و بی‌اعتبار بودن منابع دیگر.<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۲۳. </ref> | ||
گفته شده بر فرض صحت این داستان، ارتباطی میان آن و [[قیام امام حسین(ع)]] وجود ندارد؛ زیرا نه [[امام حسین(ع)]] و نه [[یزید بن معاویه|یزید]] در هیچ یک از خطابه‌ها و نامه‌های خود بدان اشاره نکرده‌اند. همچنین این ماجرا حکایت از جوانمردی و [[شجاعت]] امام حسین(ع) دارد که از حیله [[معاویه بن ابوسفیان|معاویه]] در جدا کردن زن شوهردار از شوهرش و به عقد یزید درآوردن، جلوگیری کرد.<ref>[http://noo.rs/WL0oF «افسانه ارینب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | گفته شده بر فرض صحت این داستان، ارتباطی میان آن و [[قیام امام حسین(ع)]] وجود ندارد؛ زیرا نه [[امام حسین(ع)]] و نه [[یزید بن معاویه|یزید]] در هیچ یک از خطابه‌ها و نامه‌های خود بدان اشاره نکرده‌اند. همچنین این ماجرا حکایت از جوانمردی و [[شجاعت]] امام حسین(ع) دارد که از حیله [[معاویه بن ابوسفیان|معاویه]] در جدا کردن زن شوهردار از شوهرش و به عقد یزید درآوردن، جلوگیری کرد.<ref>[http://noo.rs/WL0oF «افسانه ارینب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==در آثار ادبی== | ==در آثار ادبی== | ||
گفته شده ماجرای ارینب بیشتر مورد توجه ادیبان و هنرمندان بوده است تا مورخان.<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۲۲ و۲۳.</ref> این ماجرا از داستان ساده و چند صفحه‌ای که در کتاب ''الامامة و السیاسة'' آمده، در اثر تحریف و تحول به کتاب‌های داستان و دفترهای شعر تبدیل شده است.<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۰.</ref> از جمله آثار شعری، مثنوی ''تسبیح کربلا'' اثر میرزا زکی ندیم مشهدی(درگذشت ۱۱۶۳ق)، از شاعران شیعه در [[قرن دوازدهم هجری قمری]] است که بیش از ۴۰۰۰ بیت دارد و از بیت ۶۶۱ تا ۱۱۷۳ در قالب ۵۲۰ یا ۵۷۱ بیت، داستان ارینب را به تصویر کشیده است.<ref>جمالی، «تطبیق و تحلیل منظومه تسبیح کربلا با روایت تاریخی ابن قتیبه»، ص۶۷ و ۶۸؛ قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۳.</ref> ندیم مشهدی در این مثنوی عشق یزید را عشقی هوس‌آلود توصیف و او را شماتت کرده است و در بیت ۷۰۴ چنین سروده است: | گفته شده ماجرای ارینب بیشتر مورد توجه ادیبان و هنرمندان بوده است تا مورخان.<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۲۲ و۲۳.</ref> این ماجرا از داستان ساده و چند صفحه‌ای که در [[الامامة و السیاسة (کتاب)|کتاب ''الامامة و السیاسة'']] آمده، در اثر تحریف و تحول به کتاب‌های داستان و دفترهای شعر تبدیل شده است.<ref>قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۰.</ref> از جمله آثار شعری، مثنوی ''تسبیح کربلا'' اثر میرزا زکی ندیم مشهدی(درگذشت ۱۱۶۳ق)، از شاعران شیعه در [[قرن دوازدهم هجری قمری]] است که بیش از ۴۰۰۰ بیت دارد و از بیت ۶۶۱ تا ۱۱۷۳ در قالب ۵۲۰ یا ۵۷۱ بیت، داستان ارینب را به تصویر کشیده است.<ref>جمالی، «تطبیق و تحلیل منظومه تسبیح کربلا با روایت تاریخی ابن قتیبه»، ص۶۷ و ۶۸؛ قنوات، «داستان یک داستان»، ص۱۳.</ref> ندیم مشهدی در این مثنوی عشق یزید را عشقی هوس‌آلود توصیف و او را شماتت کرده است و در بیت ۷۰۴ چنین سروده است: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
|ننگ عشق است عاشقی یزید | |ننگ عشق است عاشقی یزید | ||