حمزة بن عبدالمطلب: تفاوت میان نسخه‌ها

غزوه احد در [[شنبه]] [[۷ شوال]] (یا [[۱۵ شوال]])<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق،‌ ج۲، ص۵۳۴</ref> سال [[سال سوم هجری قمری|سوم قمری]] (۲۳ مارس ۶۲۵م) اتفاق افتاد.<ref>واقدی، المغازی،‌۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۹.</ref> در این غزوه، حمزه به دست [[وحشی بن حرب]]، غلام حَبَشی دختر حارث بن عامر بن نَوْفَل یا غلامِ جُبَیر بن مُطْعِم، به شهادت رسید.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۰.</ref>

طبق روایتی، دختر حارث با وعده آزادی وحشی، از او خواست به انتقام پدرش که در [[غزوه بدر]] کشته شده بود، [[محمد(ص)]]، حمزه یا [[علی(ع)]] را بکشد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۵</ref> بنا بر روایت دیگر، [[جبیر بن مطعم]] در برابر گرفتن انتقام عمویش، طُعَیمة بن عَدی که در بدر کشته شده بود، به وحشی وعده آزادی داد؛ <ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ۱۳۷۵ق، ج۲، ص۷۰ـ۷۲</ref> اما گفته شده است که انگیزه هِند دختر عُتبه و زن [[ابوسفیان]]، برای انتقام گرفتن به دلیل کشته شدن پدر، برادر و عمویش در [[غزوه بدر]]، بیشتر از جبیر یا دختر حارث بود. طبق برخی نقل‌ها، از ابتدا هند با وعده مال، وحشی را به این کار ترغیب کرد.<ref>ر.ک: بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۸۶ـ۲۸۷.</ref>

به روایتی، [[هند دختر عتبه|هند]] برای خوردن جگر حمزه نذر کرده بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲</ref> وحشی ابتدا قول کشتن [[علی(ع)]] را داد، اما در میدان، حمزه را به شهادت رساند و جگر او را نزد هند برد. هند لباس و زیور خود را به وحشی داد و به او وعده ده دینار در [[مکه]] داد. سپس کنار بدن حمزه آمد و او را مُثْله کرد و از اعضای بریده او، برای خود گوشواره، دست بند و خلخال درست کرد و آنها را با جگر حمزه به مکه برد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق،  ج۱، ص۲۸۵ـ۲۸۶</ref> گفته شده است [[معاویة بن مغیره|معاویة بن مُغیره]] و [[ابوسفیان]] هم بدن حمزه را مثله یا زخمی کردند.<ref>رجوع کنید به بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۳۸.</ref>

از شدت ناگواری آنچه بر پیکر حمزه رفته بود، بعضی اصحاب سوگند خوردند در مقابل، ۳۰ تن یا بیشتر از قریش را مثله کنند؛ اما [[آیه]] ۱۲۶ [[سوره نحل]] نازل شد که گرچه به ایشان اجازه [[مقابله به مثل]] می‌داد، لیکن صبر را عملی بهتر می‌دانست.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۹۲، طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۶، ص ۴۴۰؛ ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ۱۳۹۸ق، ص۳۳۵</ref> برخی منابع تفسیری [[اهل سنت]]، این [[قسم]] را به پیامبر (ص) نسبت داده‌اند.<ref>برای نمونه ر.ک به:‌ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق،  ج۱۴، ص ۱۳۱؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص ۵۲۷.</ref>

حمزه نخستین شهید [[جنگ احد|اُحُد]] بود که [[پیامبر اکرم(ص)]] بر او [[نماز میت|نماز]] گزارد و سپس سایر شهیدان را در چند نوبت آوردند و کنار او نهادند و رسول خدا بر آنها و بر او نماز می‌گزارد. بدین ترتیب، حدود هفتاد بار به صورت مستقل و همراه با دیگر شهداء بر پیکر وی نماز گزارد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۱.</ref> حمزه را در پارچه‌ای که خواهرش [[صفیه دختر عبدالمطلب|صفیه]] آورده بود، [[کفن]] کردند؛ چراکه مشرکان او را برهنه کرده بودند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۵ـ۱۶.</ref>

پیامبر اکرم(ص) چون حمزه را بدان وضع دید، گریست<ref>ابن عبدالبرّ، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۷۴</ref> و آنگاه که گریه [[انصار]] بر کشتگان خود را شنید، فرمود: «‌اما حمزه گریه کننده ندارد.» [[سعد بن معاذ|سعد بن مُعاذ]] این سخن را شنید و زنان را بر در خانه رسول خدا آورد و آنان بر حمزه گریستند. از آن زمان به بعد، هر زنی از انصار که می‌خواست بر مرده‌ای گریه کند، نخست بر حمزه می‌گریست.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۱۵ـ۳۱۷.</ref> گفته شده است که زینب، دختر ابوسلمه، سه روز برای حمزه لباس عزا پوشید.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۶۸.</ref>

گفته شده است که [[حضرت فاطمه (س)]] به [[زیارت]] قبر حمزه می‌رفت و آن را با سنگ چین مشخص کرده بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۹؛ ابن شبّه نمیری، تاریخ المدینة المنورة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۳۲</ref> همچنین به گزارش [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]، حضرت زهرا(س) با خاک قبر حمزه عبدالمطلب [[تسبیح (سبحه)|تسبیحی]] ساخته و با آن ذکر می‌گفت.<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق،۱۳۹۲ق، ج۱، ص۲۸۱.</ref>

[[امویان]] به سبب دشمنی با خاندان پیامبر(ص)، رفتاری ناشایست با قبر حمزه و دیگر شهدای احد داشتند. گفته شده است که [[ابوسفیان]] در عهد [[عثمان بن عفان|عثمان]] بر قبر حمزه پای کوفت و خطاب به او گفت آنچه دیروز برای حفظ آن بر ما شمشیر کشیدی، امروزه بازیچه جوانان ماست.<ref>ابن ابی الحدید، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۳۶</ref> [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] نیز حدود ۴۰ سال پس از واقعه احد، به قصد جاری کردن آب چشمه و قناتی در احد، و گویا از سر دشمنی با خاندان پیامبر(ص)،<ref> [https://hawzah.net/fa/Article/View/106276/ خورشید آسمان غیرت و عقلانیت (حضرت حمزه سلام الله علیه)]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> دستور داد شهدای احد از جمله حمزه را [[نبش قبر]] و جنازه آنان را به جای دیگری منتقل کنند. ظاهراً جای قبر برخی از شهدا و احتمالاً حمزه تغییر کرد.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۶۷ـ۲۶۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۱.</ref>

از قدیم بر سر [[مقبره شهدای احد|مزار حمزه]]، مسجد و بارگاهی وجود داشت؛ اما پس از تسلط [[وهابیان]] و روی کار آمدن آل سعود در [[حجاز]]، قبه و بارگاه حمزه در [[۱۳۴۴ق]]. تخریب گردید<ref>خیاط، «المدینة المنورة فی المراجع الغربیة»، ۱۴۰۷ق، ص۲۵۴؛ نجمی، حمزه سیدالشهداء، ۱۳۸۳ش، ص۱۹۱، ۲۱۲.</ref> با تخریب این مسجد و بارگاه، مسجد دیگری به‌نام [[مسجد حمزه (مدینه)|مسجد حمزه]] که به مسجد احد، مسجد علی و مسجد حمزه معروف است، در اطراف آن، در سمت شرق [[مقبره شهدای احد|مزار شهدای احد]]، بنا شد.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۵ش، ص۲۹۸.</ref> مزار حمزه از قدیم زیارتگاه خاص زائران به خصوص زائران [[شیعه]] و از جمله [[ایران|ایرانیانی]] بوده است که به زیارت [[مدینه]] مشرف می‌شده‌اند.

کتاب حمزه سیدالشهدا -هشتمین شماره از مجموعه آشنایی با اسوه‌ها- نوشته [[جواد محدثی]] که چاپ پنجم آن در [[سال ۱۳۹۴ هجری شمسی|سال ۱۳۹۴ شمسی]] از سوی انتشارات بوستان کتاب قم در ٩٠ص منتشر شده، گزارشی از زندگی حمزة بن عبدالمطلب ارائه کرده است. <ref>[https://bookroom.ir/book/43604 آشنایی با اسوه ها 8: حمزه سیدالشهدا]، وبگاه پاتوق کتاب فردا.</ref>