خدا: تفاوت میان نسخه‌ها
←امکان و گستره معرفت به خدا
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←پیوند به بیرون) |
|||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
*از دیدگاه [[فلسفه مشاء|فیلسوفان مشاء]]، معرفت حصولی به خدا، یعنی معرفت به خدا به‌واسطه تصورات ذهنی، ممکن و دست‌یافتنی است اما چون معرفت حضوری (معرفت بی‌واسطه) منحصر به معرفت موجود مجرد به خودش است، محال است ما به خداوند معرفت حضوری داشته باشیم.<ref>نبویان، جستارهایی در فلسفه اسلامی، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۲۷۲-۲۷۳.</ref> | *از دیدگاه [[فلسفه مشاء|فیلسوفان مشاء]]، معرفت حصولی به خدا، یعنی معرفت به خدا به‌واسطه تصورات ذهنی، ممکن و دست‌یافتنی است اما چون معرفت حضوری (معرفت بی‌واسطه) منحصر به معرفت موجود مجرد به خودش است، محال است ما به خداوند معرفت حضوری داشته باشیم.<ref>نبویان، جستارهایی در فلسفه اسلامی، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۲۷۲-۲۷۳.</ref> | ||
*[[ملاصدرا|صدرالمتالهین]] بر این باور است که حکیمان و عارفان اتفاق‌نظر دارند که معرفت حصولی به خدا محال است و تنها راه معرفت به خدا، معرفت حضوری و شهودی است.<ref>صدرالدین شیرازی، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref> گروهی از طرفداران [[حکمت متعالیه]] نیز همین دیدگاه را برگزیده و استدلال‌هایی به سودش اقامه کرده‌اند.<ref>جوادی آملی، رحیق مختوم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۸۲-۱۸۳ و ص۲۳۲؛ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۳۴۰ و ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> | *[[ملاصدرا|صدرالمتالهین]] بر این باور است که حکیمان و عارفان اتفاق‌نظر دارند که معرفت حصولی به خدا محال است و تنها راه معرفت به خدا، معرفت حضوری و شهودی است.<ref>صدرالدین شیرازی، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref> گروهی از طرفداران [[حکمت متعالیه]] نیز همین دیدگاه را برگزیده و استدلال‌هایی به سودش اقامه کرده‌اند.<ref>جوادی آملی، رحیق مختوم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۸۲-۱۸۳ و ص۲۳۲؛ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۳۴۰ و ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> | ||
* برخی از محققان معاصر، با نقد دو دیدگاه سابق، هم از امکان معرفت حصولی به خدا دفاع می‌کنند، هم از امکان معرفت حضوری و شهودی به خدا. این گروه از محققان، معرفت ما به کُنه ذات و [[صفات الهی|صفات خدا]] را محال می‌دانند اما از امکان معرفت اجمالی -حصولی یا حضوری- به خداوند دفاع می‌کنند.<ref>نبویان، جستارهایی در فلسفه اسلامی، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۲۸۵.</ref> | * برخی از محققان معاصر، با نقد دو دیدگاه سابق، هم از امکان معرفت حصولی به خدا دفاع می‌کنند، هم از امکان معرفت حضوری و شهودی به خدا. این گروه از محققان، معرفت ما به کُنه ذات و [[صفات الهی|صفات خدا]] را محال می‌دانند اما از امکان معرفت اجمالی -حصولی یا حضوری- به خداوند دفاع می‌کنند.<ref>نبویان، جستارهایی در فلسفه اسلامی، ۱۳۹۷ش، ج۳، ص۲۸۵.</ref>ملا صدرا هم چنان در تفسیر قرآنش تصریح دارد که هرکس در راه معرفت الهی سیر کند از لذات معنوی‌اش لذت می‌برد و لقاء الهی را دوست می‌دارد و درپی مشاهده ذات حق با بصیرت عقلی و خواهان مرگ است که از این رهگذر به کامل کردن بیشتر معرفت نائل گردد چرا که دریای معرفت الهی ساحل ندارد و هیچ کس هم نباید طمع به معرفت کنه جلال و عظمت الهی و احاطه به آن داشته باشد. <ref>الملا صدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۷، ص ۳۹۹</ref>{{یاد| و كلّ من انتهى حاله إلى إدراك المعرفة الإلهيّة فلا بدّ أن يلتذّ بالمعرفة و يحبّ لقاء اللّه و مشاهدة ذاته بالبصيرة العقليّة، فيحبّ الموت و لا يكرهه البتّة، إلّا من حيث ينتظر زيادة استكمال فيها، لأنّ بحر المعرفة لا ساحل لها، و الإحاطة بكنه جلال اللّه و عظمته ممّا لا مطمع فيها.}} | ||
==شیوه‌های مختلف خداشناسی== | ==شیوه‌های مختلف خداشناسی== | ||
تأملات اندیشمندان مسلمان درباره خدا به سه دسته کلی تقسیم پذیر است: تأملات [[کلام|کلامی]] یا تأملات متکلمان، تأملات [[فلسفه|فلسفی]] یا تأملات فیلسوفان، و تأملات [[عرفان|عرفانی]] یا تأملات اهل عرفان و صوفیان. البته مرزهای این تقسیم‌بندی‌ها قطعی و مطلق نیست و‌گاه به سختی می‌توان آنها را از هم تفکیک کرد، چنانکه مثلا تأملات بعضی [[معتزله]] و [[فلسفه مشاء|فیلسوفان مشایی]] یا اهل عرفان و [[فلسفه اشراق|فیلسوفان اشراقی]] گاه سخت به هم نزدیک به نظر می‌رسند.{{مدرک}} | تأملات اندیشمندان مسلمان درباره خدا به سه دسته کلی تقسیم پذیر است: تأملات [[کلام|کلامی]] یا تأملات متکلمان، تأملات [[فلسفه|فلسفی]] یا تأملات فیلسوفان، و تأملات [[عرفان|عرفانی]] یا تأملات اهل عرفان و صوفیان. البته مرزهای این تقسیم‌بندی‌ها قطعی و مطلق نیست و‌گاه به سختی می‌توان آنها را از هم تفکیک کرد، چنانکه مثلا تأملات بعضی [[معتزله]] و [[فلسفه مشاء|فیلسوفان مشایی]] یا اهل عرفان و [[فلسفه اشراق|فیلسوفان اشراقی]] گاه سخت به هم نزدیک به نظر می‌رسند.{{مدرک}} | ||