نظامی گنجوی: تفاوت میان نسخه‌ها

نظامی گنجوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۷ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۱

۴۸ بایت حذف‌شده ، ‏۲۷ ژوئن ۲۰۲۳

جز

جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|'

Image-reviewer، abusefilter، autopatrolled، botadmin، دیوان‌سالاران، eliminator، import، مدیران رابط کاربری، ipblock-exempt، movedable، oversight، patroller، reviewer، rollbacker، مدیران، translationadmin

۹٬۴۳۸

ویرایش

@@ خط ۶۰: / خط ۶۰: @@
 آثار نظامی، و به ویژه دیباچه‌های آنها، حکایت از ایمان عمیق او به توحید و دیانت اسلام و ارادت به پیامبر(ص) دارد. توجه نظامی به مندرجات قرآن کریم قابل انکار نیست.<ref>خالقی مطلق، «نظامی گنجوی»، ص۳۰۷ تا ۳۰۹.</ref> درباره مذهب نظامی گنجوی میان تراجم‌نگاران اختلاف‌نظر است.<ref>شهابی، شاعر داستانسرا، چاپ کیهان، ص۴۹.</ref> [[محمدشفیع حسینی عامِلی قزوینی]]، عالم شیعه قرن دوازدهم قمری، او را [[شیعه]] دانسته<ref>حسینی عاملی قزوینی، محافل المؤمنین فی ذیل مجالس المؤمنین، ۱۳۸۳ش، ص۳۱۱.</ref> و [[عبدالرحيم عقيقى بخشايشى]]، قرآن‌پژوه، او را جزو [[تفسیر قرآن|مفسران شیعه]] آورده است.<ref>عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ۱۳۸۲ش، ص۴۹۹.</ref> همچنین از [[جلال‌الدین همایی]]، ادیب و تاریخ‌نگار، نقل شده که وی نظامی را شیعه می‌دانست.<ref>«[https://hawzah.net/fa/News/View/93261 دکتر ولایتی: مولوی، حافظ و سعدی شیعه بودند]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>
-کسانی که نظامی را شیعه شمرده‌اند، به اشعاری از نظامی که در مورد [[عمر بن خطاب]] سروده است، استناد کرده‌اند که دو احتمال تمجید و نکوهشِ، در آنها وجود دارد، که با استدلال به این سروده‌ها، نظامی شیعه در حال [[تقیه]] دانسته‌ شده است.<ref>نگاه کنید به شهابی، شاعر داستانسرا، چاپ کیهان، ص۴۹.</ref>{{یادداشت|مانند این بیت: یا علیی در صف میدان فرست/ یا عُمَری بر سر شیطان فرست (نظامی، گزیده مخزن الاسرار، ۱۳۷۱ش، ص۲۳.). در مصرع دوم دو احتمال تمجید و سرزنش عمر وجود دارد.}} همچنین برای اثبات تشیع نظامی، به سروده‌های وی درباره امام علی(ع)<ref>برای نمونه نگاه کنید به نظامی، دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی، ۱۳۸۰ش، ص۳۴۹؛ نظامی، شرفنامه، ۱۳۳۵ش، ص۳۵.</ref> استدلال شده است.<ref>نگاه کنید به وحید دستگردی، «حکیم نظامی گنجوی»، ص۱۴۵.</ref>
+کسانی که نظامی را شیعه شمرده‌اند، به اشعاری از نظامی که در مورد [[عمر بن خطاب]] سروده است، استناد کرده‌اند که دو احتمال تمجید و نکوهشِ، در آنها وجود دارد، که با استدلال به این سروده‌ها، نظامی شیعه در حال [[تقیه]] دانسته‌ شده است.<ref>نگاه کنید به شهابی، شاعر داستانسرا، چاپ کیهان، ص۴۹.</ref>{{یاد|مانند این بیت: یا علیی در صف میدان فرست/ یا عُمَری بر سر شیطان فرست (نظامی، گزیده مخزن الاسرار، ۱۳۷۱ش، ص۲۳.). در مصرع دوم دو احتمال تمجید و سرزنش عمر وجود دارد.}} همچنین برای اثبات تشیع نظامی، به سروده‌های وی درباره امام علی(ع)<ref>برای نمونه نگاه کنید به نظامی، دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی، ۱۳۸۰ش، ص۳۴۹؛ نظامی، شرفنامه، ۱۳۳۵ش، ص۳۵.</ref> استدلال شده است.<ref>نگاه کنید به وحید دستگردی، «حکیم نظامی گنجوی»، ص۱۴۵.</ref>
-در مقابل، [[سید نورالله حسینی شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] در [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|کتاب احقاق الحق]]، نظامی گنجوی را از [[اشاعره]]، یکی از مکتب‌های کلامی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، شمرده است.<ref>شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۷۵.</ref> نظامی اشعاری در نکوهش [[ابوطالب]] پدر امام علی(ع) سروده،{{یادداشت|مانند بیت «گهی با چنان گوهر خانه‌خیز/ چو بوطالبی را کنی سنگریز» (نظامی، شرف‌نامه، ۱۳۳۵ش، ص۶.) و بیت «ز آتش دوزخ که چنان غالب است/ بوی نبی شحنه بوطالب است» (نظامی، مخزن الاسرار، ۱۳۱۳ش، ص۱۰۸).}} که برخی با استدلال به آنها، احتمال شیعه بودن و [[تقیه]] او را رد کرده‌اند.<ref>شهابی، شاعر داستانسرا، چاپ کیهان، ص۵۱.</ref> [[خالقی مطلق]]، پژوهشگر ادبی، درباره مذهب نظامی گفته است به یقین نظامی پیرو مذهب تشیع نبوده است؛ هرچند در کنار ستایش خلفای سه گانه، امام علی(ع) را هم مدح کرده است.<ref>خالقی مطلق، «نظامی گنجوی»، ص۳۰۹.</ref>
+در مقابل، [[سید نورالله حسینی شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] در [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|کتاب احقاق الحق]]، نظامی گنجوی را از [[اشاعره]]، یکی از مکتب‌های کلامی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، شمرده است.<ref>شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۷۵.</ref> نظامی اشعاری در نکوهش [[ابوطالب]] پدر امام علی(ع) سروده،{{یاد|مانند بیت «گهی با چنان گوهر خانه‌خیز/ چو بوطالبی را کنی سنگریز» (نظامی، شرف‌نامه، ۱۳۳۵ش، ص۶.) و بیت «ز آتش دوزخ که چنان غالب است/ بوی نبی شحنه بوطالب است» (نظامی، مخزن الاسرار، ۱۳۱۳ش، ص۱۰۸).}} که برخی با استدلال به آنها، احتمال شیعه بودن و [[تقیه]] او را رد کرده‌اند.<ref>شهابی، شاعر داستانسرا، چاپ کیهان، ص۵۱.</ref> [[خالقی مطلق]]، پژوهشگر ادبی، درباره مذهب نظامی گفته است به یقین نظامی پیرو مذهب تشیع نبوده است؛ هرچند در کنار ستایش خلفای سه گانه، امام علی(ع) را هم مدح کرده است.<ref>خالقی مطلق، «نظامی گنجوی»، ص۳۰۹.</ref>
-گنجوی در یکی از سروده‌های خود به حقانیت «چهار یار» [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] گواهی داده است{{یادداشت|{{شعر}}{{ب| نویسم خطی زین نیایشگری|
+گنجوی در یکی از سروده‌های خود به حقانیت «چهار یار» [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] گواهی داده است{{یاد|{{شعر}}{{ب| نویسم خطی زین نیایشگری|
 مُسَجَّل به امضای پیغمبری}}
@@ خط ۷۰: / خط ۷۰: @@
 {{ب |گواهی درو از که؟ از چار یار|
-که صد آفرین باد بر هر چهار}}{{پایان شعر}}https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname/sh2 نظامی » خمسه » اسکندرنامه - بخش اول: شرف‌نامه » }}که برخی پژوهشگران آن را به‌معنای قبول خلافت [[خلفای راشدین]] دانسته‌اند.<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۱۰.</ref> وحید دستگردی پیشگام نظامی‌شناسی در ایران نیز شیعه بودنِ نظامی را ثابت ندانسته است؛ البته او بر اساس اشعار نظامی،{{یادداشت|برای نمونه این ابیات: به مهر علی گرچه محکم پیم/ ز عشق عمر نیز خالی نیم/ همیدون در این چشم روشن‌دماغ/ ابوبکر شمع است و عثمان چراغ (نظامی، شرفنامه، ۱۳۳۵ش، ص۳۵.)}} معتقد است که وی مقام علم و فضل امام علی(ع) را بیشتر از [[خلفای سه‌گانه]] می‌دانست.<ref>وحید دستگردی، «حکیم نظامی گنجوی»، ص۱۴۵.</ref>
+که صد آفرین باد بر هر چهار}}{{پایان شعر}}https://ganjoor.net/nezami/5ganj/sharafname/sh2 نظامی » خمسه » اسکندرنامه - بخش اول: شرف‌نامه » }}که برخی پژوهشگران آن را به‌معنای قبول خلافت [[خلفای راشدین]] دانسته‌اند.<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۱۰.</ref> وحید دستگردی پیشگام نظامی‌شناسی در ایران نیز شیعه بودنِ نظامی را ثابت ندانسته است؛ البته او بر اساس اشعار نظامی،{{یاد|برای نمونه این ابیات: به مهر علی گرچه محکم پیم/ ز عشق عمر نیز خالی نیم/ همیدون در این چشم روشن‌دماغ/ ابوبکر شمع است و عثمان چراغ (نظامی، شرفنامه، ۱۳۳۵ش، ص۳۵.)}} معتقد است که وی مقام علم و فضل امام علی(ع) را بیشتر از [[خلفای سه‌گانه]] می‌دانست.<ref>وحید دستگردی، «حکیم نظامی گنجوی»، ص۱۴۵.</ref>
-نظامی را متمایل به [[تصوف]] دانسته‌اند<ref>شهابی، شاعر داستانسرا، کیهان، ص۴۷.</ref> و دولتشاه سمرقندی، تراجم‌نگار، او را مرید اخی فَرَج زنجانیِ صوفی {{یادداشت|از مشایخ بزرگ صوفیه و مرید احمد بن محمد بن فضل معروف به شیخ ابوالعباس نهاوندى است و قبر او در زنجان است.}} از مشایخ بزرگ [[صوفیه]] (درگذشته ۴۵۷ق) دانسته‌ است.<ref>سمرقندی، تذکرة الشعراء، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۸.</ref>
+نظامی را متمایل به [[تصوف]] دانسته‌اند<ref>شهابی، شاعر داستانسرا، کیهان، ص۴۷.</ref> و دولتشاه سمرقندی، تراجم‌نگار، او را مرید اخی فَرَج زنجانیِ صوفی {{یاد|از مشایخ بزرگ صوفیه و مرید احمد بن محمد بن فضل معروف به شیخ ابوالعباس نهاوندى است و قبر او در زنجان است.}} از مشایخ بزرگ [[صوفیه]] (درگذشته ۴۵۷ق) دانسته‌ است.<ref>سمرقندی، تذکرة الشعراء، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۸.</ref>
 == اندیشه‌ها ==
 از نظر [[کلام اسلامی|کلامی]]، برخی سروده‌های نظامی گنجوی را نزدیک به [[اشاعره]] و برخی را نزدیک به [[معتزله]] و [[شیعه]] دانسته‌اند.<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۷.</ref> به گفته برخی نظامی معتقد به [[توحید افعالی]] بوده و [[اسما و صفات|صفات الهی]] را مانند ذات خدا [[حدوث و قدم|قدیم]] می‌دانسته است.<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۶.</ref> او درباره [[عدل الهی]] به مطابقت عدل خدا با افعال بنده اعتقاد داشت و همچون [[عدلیه]]، [[حسن و قبح]] را ذاتی می‌دانست.<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۸.</ref> نظامی در برخی سروده‌های خود امکان [[رؤیت خدا]] را ممکن و در برخی دیگر آن را غیرممکن شمرده است.<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۷.</ref>
-نظامی گنجوی در اشعارش، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] را [[عصمت|معصوم]] دانسته،<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۱۰.</ref> به او [[توسل]] جسته و از وی درخواست [[شفاعت]] کرده است.<ref>ابراهیمی و موسوی، «تحلیل ساختار و مضمون توسل در اشعار نظامی گنجوی با تکیه بر قرآن و حدیث»، ص۱۸۲-۱۸۴.</ref>{{یادداشت|ای کار مرا تمامی از تو/ نیروی دل نظامی از تو/ زین دل به دعا قناعتی کن/ وز بهر خدا شفاعتی کن/ تا پرده ما فرو گذارند/ وین پرده که هست برندارند (نظامی، لیلی و مجنون، ۱۳۷۶ش، ص۲۵).}}
+نظامی گنجوی در اشعارش، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] را [[عصمت|معصوم]] دانسته،<ref>خاتمی، «دیدگاه‌های کلامی نظامی گنجوی»، ص۱۰.</ref> به او [[توسل]] جسته و از وی درخواست [[شفاعت]] کرده است.<ref>ابراهیمی و موسوی، «تحلیل ساختار و مضمون توسل در اشعار نظامی گنجوی با تکیه بر قرآن و حدیث»، ص۱۸۲-۱۸۴.</ref>{{یاد|ای کار مرا تمامی از تو/ نیروی دل نظامی از تو/ زین دل به دعا قناعتی کن/ وز بهر خدا شفاعتی کن/ تا پرده ما فرو گذارند/ وین پرده که هست برندارند (نظامی، لیلی و مجنون، ۱۳۷۶ش، ص۲۵).}}
 برخی پژوهشگران توصیف گنجوی از پیامبر(ص) را با اصطلاح [[انسان کامل]] در [[عرفان نظری]] یکی دانسته‌اند.<ref>قاسمی پرشکوه و وفایی، «سیمای پیامبر اکرم(ص) به عنوان انسان کامل و کمال انسانی در خمسه نظامی گنجوی»، ص۱؛ فولادی، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، ص۱۰۱.</ref> او پیامبر(ص) را به خورشید و دیگر موجودات را به نور آن تشبیه کرده<ref>قاسمی پرشکوه و وفایی، «سیمای پیامبر اکرم(ص) به عنوان انسان کامل و کمال انسانی در خمسه نظامی گنجوی»، ص۱۴.</ref> و او را علت آفرینش دانسته است.<ref>فولادی، «سیمای انسان کامل در اشعار نظامی گنجوی»، ص۱۰۳.</ref>