بیت المال: تفاوت میان نسخه‌ها
←عصر خلفای سه گانه
(←منابع) |
|||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
در عصر خلیفۀ دوم، با گسترش فتوحات مسلمانان، نیاز به ساماندهی و اصلاح اداری ـ مالی نظام حکومت بیشتر بروز کرد. اولین مشکل [[خلیفه]] حفظ و ادارۀ زمین‌هایی بود که مسلمانان فتح کرده بودند. وی پس از مشورت با «اهل حلّ و عقد»، اصل زمین‌ها را ملک عمومی مسلمانان اعلام و برای محصول زمین‌ها [[خراج]] مقرر کرد. بر کسانی هم که در این زمین‌ها می‌زیستند جزیه وضع کرد. | در عصر خلیفۀ دوم، با گسترش فتوحات مسلمانان، نیاز به ساماندهی و اصلاح اداری ـ مالی نظام حکومت بیشتر بروز کرد. اولین مشکل [[خلیفه]] حفظ و ادارۀ زمین‌هایی بود که مسلمانان فتح کرده بودند. وی پس از مشورت با «اهل حلّ و عقد»، اصل زمین‌ها را ملک عمومی مسلمانان اعلام و برای محصول زمین‌ها [[خراج]] مقرر کرد. بر کسانی هم که در این زمین‌ها می‌زیستند جزیه وضع کرد. | ||
وی زیر تأثیر نظام مالی ساسانیان، امر به تعیین مساحت زمین‌ها و وضع خراج بر هر جریب زمین داد. جزیۀ افراد را نیز با توجه به طبقۀ اجتماعی و قدرت مالی در سه طبقه تعیین کرد. به‌علاوه، با تأسیس دیوان که در سال ۲۰ هجری از آن فراغت یافت، درآمدها و مخارج حکومت و کارگزاران و صاحبان حقوق از بیت المال را معین و مضبوط کرد.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ص۶۳۱ـ۶۳۲؛ یعقوبی، تاریخ، ج ۲، ص۱۵۳؛ ابن خلدون، ج ۱، ص۲۵۶.</ref> در عصر عمر، محلی از [[مسجد]] به عنوان بیت المال درنظر گرفته شد و خلیفه چند تن از اصحاب را مأمور حفاظت و بیتوته در آن کرد.<ref>طبری، ج ۴، ص۱۳۵.</ref> در دورۀ [[عثمان]]، برخلاف دورۀ دو خلیفۀ اوّل، اطرافیان خلیفه و به‌ویژه افراد خاندان اموی از اموال بیت المال ثروتمند شدند و همین امر هر چند عامل محبوبیتش در میان قریش شد ولی سبب اعتراض دیگر مسلمانانی شد که از بخشش های حکومتی محروم ماندند.<ref>طبری، ج ۴، ص۲۲۶؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص۱۲۴.</ref> | وی زیر تأثیر نظام مالی ساسانیان، امر به تعیین مساحت زمین‌ها و وضع خراج بر هر جریب زمین داد. جزیۀ افراد را نیز با توجه به طبقۀ اجتماعی و قدرت مالی در سه طبقه تعیین کرد. به‌علاوه، با تأسیس دیوان که در سال ۲۰ هجری از آن فراغت یافت، درآمدها و مخارج حکومت و کارگزاران و صاحبان حقوق از بیت المال را معین و مضبوط کرد.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ص۶۳۱ـ۶۳۲؛ یعقوبی، تاریخ، ج ۲، ص۱۵۳؛ ابن خلدون، ج ۱، ص۲۵۶.</ref> در عصر عمر، محلی از [[مسجد]] به عنوان بیت المال درنظر گرفته شد و خلیفه چند تن از اصحاب را مأمور حفاظت و بیتوته در آن کرد.<ref>طبری، ج ۴، ص۱۳۵.</ref> در دورۀ [[عثمان]]، برخلاف دورۀ دو خلیفۀ اوّل، اطرافیان خلیفه و به‌ویژه افراد خاندان اموی از اموال بیت المال ثروتمند شدند{{یادداشت| مروان بن حکم، زبیربن عوام، سعد بن ابی وقاص، طلحه، عبدالرحمان بن عوف، زید بن ثابت، حارث بن حکم... نام برخی از افرادی که در زمان خلافت عثمان از ثروت زیادی برخوردار شدند. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، ج۱، ص۱۹۸ و ج۳، ص۳۷.}} و همین امر هر چند عامل محبوبیتش در میان قریش شد ولی سبب اعتراض دیگر مسلمانانی شد که از بخشش های حکومتی محروم ماندند.<ref>طبری، ج ۴، ص۲۲۶؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص۱۲۴.</ref> | ||
===عصر امیرالمؤمنین(ع)=== | ===عصر امیرالمؤمنین(ع)=== | ||