confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۶۲
ویرایش
الاشارات و التنبیهات (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
الاشارات و التنبیهات از برجسته‌ترين آثار ابن‌سینا<ref>خراسانی (شرف)، «ابن‌سینا»، ص۶.</ref> و از مهم‌ترین متون درسی فلسفی در [[جهان اسلام]] شمرده شده است.<ref>غنی، ابن‌سینا، بی‌تا، ص۷۱؛ ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، ۱۴۲۳ق، مقدمه محقق، ص۱۲.</ref> الاشارات و التنبیهات آخرین کتاب مهمی برشمرده شده که [[ابن‌سینا]] نگاشته است.<ref>ابن‌ابی‌اصیبعه، عیون الأنباء، ۲۰۰۱م، ج۳، ص۱۱۲.</ref> برخی این کتاب را پخته‌ترین و جامع‌ترین اثر فلسفی ابن‌سینا برشمرده‌اند.<ref>ایناتی، «ابن‌سینا»، در تاریخ فلسفه اسلامی، ج۱، ص۴۰۱.</ref> این کتاب نمودار آراء فلسفی او در سال‌های آخر عمرش و بهترین راهنما برای مطالعه سیر فکری و معنوی ابن‌سینا محسوب شده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه فارسی اشارات و تنبیهات، مقدمه مصحح، ۱۳۳۲ش، ص۱. </ref> الاشارات و التنبیهات هم از جهت سبک بیان و چگونگی ارائه اصول مطالب و هم از نظر کیفیت تنظیم ابواب و فصول با سایر آثار فلسفی ابن‌سینا، مانند شفا و [[نجات]]، متفاوت دانسته شده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۱.</ref> همچنین، نثر عربی شیوای ابن‌سینا در این کتاب از خصوصیات آن برشمرده شده است.<ref>خراسانی، «ابن‌سینا»، ص۱-۸.</ref> | الاشارات و التنبیهات از برجسته‌ترين آثار ابن‌سینا<ref>خراسانی (شرف)، «ابن‌سینا»، ص۶.</ref> و از مهم‌ترین متون درسی فلسفی در [[جهان اسلام]] شمرده شده است.<ref>غنی، ابن‌سینا، بی‌تا، ص۷۱؛ ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، ۱۴۲۳ق، مقدمه محقق، ص۱۲.</ref> الاشارات و التنبیهات آخرین کتاب مهمی برشمرده شده که [[ابن‌سینا]] نگاشته است.<ref>ابن‌ابی‌اصیبعه، عیون الأنباء، ۲۰۰۱م، ج۳، ص۱۱۲.</ref> برخی این کتاب را پخته‌ترین و جامع‌ترین اثر فلسفی ابن‌سینا برشمرده‌اند.<ref>ایناتی، «ابن‌سینا»، در تاریخ فلسفه اسلامی، ج۱، ص۴۰۱.</ref> این کتاب نمودار آراء فلسفی او در سال‌های آخر عمرش و بهترین راهنما برای مطالعه سیر فکری و معنوی ابن‌سینا محسوب شده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه فارسی اشارات و تنبیهات، مقدمه مصحح، ۱۳۳۲ش، ص۱. </ref> الاشارات و التنبیهات هم از جهت سبک بیان و چگونگی ارائه اصول مطالب و هم از نظر کیفیت تنظیم ابواب و فصول با سایر آثار فلسفی ابن‌سینا، مانند شفا و [[نجات]]، متفاوت دانسته شده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۱.</ref> همچنین، نثر عربی شیوای ابن‌سینا در این کتاب از خصوصیات آن برشمرده شده است.<ref>خراسانی، «ابن‌سینا»، ص۱-۸.</ref> | ||
درباره علت نامگذاری این کتاب گفته شده که چون ابن‌سینا در بیان مطالب این کتاب از تفصیل دوری کرده آن را به این نام خوانده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه فارسی اشارات و تنبیهات، مقدمه مصحح، ۱۳۳۲ش، ص۱-۲.</ref> در نامه‌ای منسوب به ابن‌سینا، او این کتاب را التنبیهات و الاشارات خوانده است.<ref>بدوی، أرسطو عند العرب، ۱۹۷۸م، ص۲۴۵.</ref> در برخی نسخ خطی اشارات گفته شده که ابن‌سینا اشارات را برای [[ابوسعید ابوالخیر]] (۳۵۷-۴۴۰ق)، صوفی | درباره علت نامگذاری این کتاب گفته شده که چون ابن‌سینا در بیان مطالب این کتاب از تفصیل دوری کرده آن را به این نام خوانده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه فارسی اشارات و تنبیهات، مقدمه مصحح، ۱۳۳۲ش، ص۱-۲.</ref> در نامه‌ای منسوب به ابن‌سینا، او این کتاب را التنبیهات و الاشارات خوانده است.<ref>بدوی، أرسطو عند العرب، ۱۹۷۸م، ص۲۴۵.</ref> در برخی نسخ خطی اشارات گفته شده که ابن‌سینا اشارات را برای [[ابوسعید ابوالخیر]] (۳۵۷-۴۴۰ق)، صوفی خراسانی نگاشته است.<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، شرح الاشارات و التنبیهات، ۱۳۸۶ش، تعلیقه ۴، ج۲، ص۱۵.</ref> ابن‌سینا در مواضع مختلفی از کتاب خود تأکید کرده که این کتاب را برای خواص و افراد تیزهوش، که دارای توانایی علمی دریافت چنین مطالبی هستند، تألیف کرده و از استادان این کتاب خواسته که از افشای مطالب آن نزد نااهلان و نادانان خودداری کنند.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۵-۲۸.</ref> منوچهر صدوقی سها، محقق فلسفه و عرفان، معتقد است که کتاب اشارات در سده ۱۳ میلادی در اروپا شناخته شده بوده و برخی فصول آن به لاتین ترجمه شده بوده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمهٔ قدیم الاشارات و التنبیهات، ۱۳۶۰ش، مقدمه، ص۱۲.</ref> | ||
== نوآوری‌ها == | == نوآوری‌ها == | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
ابن‌سینا در سه نمط آخر اشارات به عرفان و تصوف پرداخته است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> از نظر [[فخر رازی]] نمط نهم اشارات مهم‌ترین و دقیق‌ترین بخش کتاب اشارات است؛ زیرا در آن ابن‌سینا علوم و معارف [[صوفیه]] را به‌نحوی مرتب و ارائه کرده که پیش از او کسی نکرده و پس از او نیز کسی به آن اضافه نکرده است.<ref>فخر رازی، شرح الاشارات و التنبیهات، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۵۸۹.</ref> برخی از محققان عرفان ارائه‌شده از سوی ابن‌سینا در این سه نمط را نوعی عرفان عقلی در برابر عرفان اشراقی قلمداد کرده‌اند.<ref>ابن‌سینا، ترجمه فارسی اشارات و تنبیهات، مقدمه مصحح، ۱۳۳۲ش، ص۸؛ ابراهیمی دینانی، دفتر عقل و آیت عشق، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۶۱.</ref> حسن ملکشاهی، مترجم و شارح اشارات، هدف ابن‌سینا در این سه نمط را تحقیق درباره حقایق اشیاء از جهت کشف و شهود دانسته است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> | ابن‌سینا در سه نمط آخر اشارات به عرفان و تصوف پرداخته است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> از نظر [[فخر رازی]] نمط نهم اشارات مهم‌ترین و دقیق‌ترین بخش کتاب اشارات است؛ زیرا در آن ابن‌سینا علوم و معارف [[صوفیه]] را به‌نحوی مرتب و ارائه کرده که پیش از او کسی نکرده و پس از او نیز کسی به آن اضافه نکرده است.<ref>فخر رازی، شرح الاشارات و التنبیهات، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۵۸۹.</ref> برخی از محققان عرفان ارائه‌شده از سوی ابن‌سینا در این سه نمط را نوعی عرفان عقلی در برابر عرفان اشراقی قلمداد کرده‌اند.<ref>ابن‌سینا، ترجمه فارسی اشارات و تنبیهات، مقدمه مصحح، ۱۳۳۲ش، ص۸؛ ابراهیمی دینانی، دفتر عقل و آیت عشق، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۶۱.</ref> حسن ملکشاهی، مترجم و شارح اشارات، هدف ابن‌سینا در این سه نمط را تحقیق درباره حقایق اشیاء از جهت کشف و شهود دانسته است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> | ||
از نظر محققان، ابن‌سینا در نمط هشتم اشارات به تحقیق درباره ماهیت شادمانی و نیکبختی حقیقی پرداخته است و رابطه بین شادمانی و نیکبختی با کمالات هر نوع را تبیین کرده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴؛ ابراهیمی دینانی، دفتر عقل و آیت عشق، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۶۳.</ref> ابن‌سینا در نمط نهم به سه موضوع پرداخته است: اول، تبیین اصطلاحات کلی صوفیه؛ دوم، تصویر چگونگی درجات عارفان و ترقی مراتب آنان؛ سوم، ترسیم حالات عارفان و صوفیان.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> ابن‌سینا در نمط دهم درباره ظهور امور خارق‌العاده از از انسان بحث کرده و تلاش کرده تا نشان دهد که چگونه انسان توانایی تصرف در کائنات را می‌یابد یا از [[غیب]] خبر می‌دهد یا دیگر شگفتی‌ها از او بروز پیدا می‌کند.<ref>حسن‌زاده آملی، دروس شرح اشارات و تنبیهات (نمط دهم: اسرار الآیات)، ۱۳۸۶ش، ص۱۱.</ref> | از نظر محققان، ابن‌سینا در نمط هشتم اشارات به تحقیق درباره ماهیت شادمانی و نیکبختی حقیقی پرداخته است و رابطه بین شادمانی و نیکبختی با کمالات هر نوع را تبیین کرده است.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴؛ ابراهیمی دینانی، دفتر عقل و آیت عشق، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۶۳.</ref> ابن‌سینا در نمط نهم به سه موضوع پرداخته است: اول، تبیین اصطلاحات کلی صوفیه؛ دوم، تصویر چگونگی درجات عارفان و ترقی مراتب آنان؛ سوم، ترسیم حالات عارفان و صوفیان.<ref>ابن‌سینا، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، مقدمه مترجم و شارح، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴.</ref> ابن‌سینا در نمط دهم درباره ظهور امور خارق‌العاده از از انسان بحث کرده و تلاش کرده تا نشان دهد که چگونه انسان توانایی تصرف در کائنات را می‌یابد یا از [[عالم غیب|غیب]] خبر می‌دهد یا دیگر شگفتی‌ها از او بروز پیدا می‌کند.<ref>حسن‌زاده آملی، دروس شرح اشارات و تنبیهات (نمط دهم: اسرار الآیات)، ۱۳۸۶ش، ص۱۱.</ref> | ||
مرتضی مطهری معتقد است که [[حافظ شیرازی]]، به‌عنوان شاعری عارف، روش ابن‌سینا، به‌عنوان نماد عقلانیت در [[جهان اسلام]]، در تحقیق عقلی درباره عرفان و مقامات عارفان را نپسندیده و طی ابیاتی تلاش‌های او را در نمط نهم اشارات تخطئه کرده است:<ref>طباطبایی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، پاورقی شارح، ج۵، ص۱۳۹.</ref> | مرتضی مطهری معتقد است که [[حافظ شیرازی]]، به‌عنوان شاعری عارف، روش ابن‌سینا، به‌عنوان نماد عقلانیت در [[جهان اسلام]]، در تحقیق عقلی درباره عرفان و مقامات عارفان را نپسندیده و طی ابیاتی تلاش‌های او را در نمط نهم اشارات تخطئه کرده است:<ref>طباطبایی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، پاورقی شارح، ج۵، ص۱۳۹.</ref> | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
== نسخه‌های خطی و چاپ و نشر == | == نسخه‌های خطی و چاپ و نشر == | ||
===نسخه‌های خطی=== | ===نسخه‌های خطی=== | ||
کتاب اشارات و شروح آن دارای | کتاب اشارات و شروح آن دارای نسخه‌های خطی فراوانی است<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، حل مشکلات کتاب الاشارات و التنبیهات مشهور به شرح اشارات، ۱۳۸۹ش، مقدمه، بخش۱، ص۲۱-۲۲.</ref> که خصوصیات و محل نگهداری آنها در فهارس نسخ خطی آمده است.<ref>قنواتی، مؤلفات ابن‌سینا، ۱۹۵۰م، ص۱۳-۱۵؛ درایتی، فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۴۰؛ درایتی، فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۷۶۷-۷۷۴؛ درایتی، فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران، ۱۳۸۹ش، ج۶، ص۴۳۶-۴۳۸.</ref> از جمله نسخ خطی اشارات محفوظ در کتابخانه‌های ایران می‌توان به نسخه شماره ۷۱۳ کتابخانه و موزه ملی ملک تهران، مورخ محرم ۵۱۸ق، اشاره کرد.<ref>درایتی، فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۴۰.</ref> از نسخه‌های محفوظ در کتابخانه‌های خارج از ایران می‌توان به نسخه ۴۸۱۸ کتابخانه ایاصوفیه، مورخ ۶۸۶ق، اشاره کرد.<ref>قنواتی، مؤلفات ابن‌سینا، ۱۹۵۰م، ص۱۳.</ref> | ||
===چاپ و نشر=== | ===چاپ و نشر=== | ||
کتاب اشارات با تحقیق‌ها و تصحیح‌های متعدد از سوی ناشران مختلفی چاپ و منتشر شده است. | کتاب اشارات با تحقیق‌ها و تصحیح‌های متعدد از سوی ناشران مختلفی چاپ و منتشر شده است. | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
* متن اشارات با تصحیح، تعلیق و مقدمه سلیمان دنیا در [[قاهره]] (۱۹۴۸-۱۹۴۹م) در سه جلد به چاپ رسیده است.<ref>قنواتی، مؤلفات ابن‌سینا، ۱۹۵۰م، ص۱۲.</ref> | * متن اشارات با تصحیح، تعلیق و مقدمه سلیمان دنیا در [[قاهره]] (۱۹۴۸-۱۹۴۹م) در سه جلد به چاپ رسیده است.<ref>قنواتی، مؤلفات ابن‌سینا، ۱۹۵۰م، ص۱۲.</ref> | ||
* چاپ سه‌جلدی اشارات با شرح خواجه نصیرالدین طوسی و محاکمات قطب‌الدین رازی در [[تهران]] (۱۳۷۷-۱۳۷۹ق) منتشر شده است.<ref>انوری، «الاشارات و التنبیهات»، ج۴، ذیل واژه.</ref> | * چاپ سه‌جلدی اشارات با شرح خواجه نصیرالدین طوسی و محاکمات قطب‌الدین رازی در [[تهران]] (۱۳۷۷-۱۳۷۹ق) منتشر شده است.<ref>انوری، «الاشارات و التنبیهات»، ج۴، ذیل واژه.</ref> | ||
*چاپ متن اشارات، با عنوان التنبیهات و الاشارات، به‌همراه تلخیص اشارات فخر رازی، با عنوان لباب الاشارات، که در ۱۳۳۹ش به‌کوشش [[محمود شهابی]] (۱۲۸۰-۱۳۶۵ش) در تهران منتشر شده است.<ref>انوری، «الاشارات و التنبیهات»، ج۴، ذیل واژه.</ref> | *چاپ متن اشارات، با عنوان التنبیهات و الاشارات، به‌همراه تلخیص اشارات فخر رازی، با عنوان لباب الاشارات، که در ۱۳۳۹ش به‌کوشش [[محمود شهابی خراسانی|محمود شهابی]] (۱۲۸۰-۱۳۶۵ش) در تهران منتشر شده است.<ref>انوری، «الاشارات و التنبیهات»، ج۴، ذیل واژه.</ref> | ||
*چاپ دو شرح اشارات فخر رازی و خواجه طوسی به همت [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی]] در سال ۱۴۰۴ق (۱۳۶۳ش).<ref>فخرالدین رازی و نصیرالدین طوسی، «شرحی الاشارات»، ۱۴۰۴ق، ص۱.</ref> | *چاپ دو شرح اشارات فخر رازی و خواجه طوسی به همت [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی]] در سال ۱۴۰۴ق (۱۳۶۳ش).<ref>فخرالدین رازی و نصیرالدین طوسی، «شرحی الاشارات»، ۱۴۰۴ق، ص۱.</ref> | ||
*چاپ متن اشارات با تحقیق مجتبی زارعی که در سال ۱۳۸۱ش در قم به‌همت بوستان کتاب منتشر شده است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، ۱۴۲۳ق، ص۲.</ref> | *چاپ متن اشارات با تحقیق مجتبی زارعی که در سال ۱۳۸۱ش در قم به‌همت بوستان کتاب منتشر شده است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات، ۱۴۲۳ق، ص۲.</ref> | ||