پرش به محتوا

غیبت صغرا: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۶۲۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۹ مارس ۲۰۲۱
imported>Mashg
imported>Mashg
خط ۱۴: خط ۱۴:
== جامعه شیعه در  دوران غیبت صغرا ==
== جامعه شیعه در  دوران غیبت صغرا ==
===ناآگاهی مردم از فرزند امام عسکری===
===ناآگاهی مردم از فرزند امام عسکری===
در زمان [[امام حسن عسکری]](ع) مشهور شده بود که [[شیعه|شیعیان]] در انتظار قیام فرزند او هستند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۳۶.</ref> به همین جهت، دستگاه [[عباسیان|عباسی]] او را یافته و دستگیر کند.
در زمان [[امام حسن عسکری]](ع) مشهور شده بود که [[شیعه|شیعیان]] در انتظار قیام فرزند او هستند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۳۶.</ref> به همین جهت، دستگاه [[عباسیان|عباسی]] تلاش می‌کرد او را یافته و دستگیر کند.
از این رو امام عسکری پسر خویش را به کسی جز چند تن از خواص اصحاب و خویشان نزدیک نشان نداد و معرفی نکرد.<ref>جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۰۲، با اندکی تلخیص.</ref>
از این رو امام عسکری پسر خویش را به کسی جز چند تن از خواص اصحاب و خویشان نزدیک نشان نداد و معرفی نکرد.<ref>جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۰۲، با اندکی تلخیص.</ref>
لذا هنگام شهادت امام، (جز همان عده) کسی از وجود فرزندی برای آن حضرت خبر نداشت.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۰۵؛ الارشاد، ج۲، ص۳۳۶؛ ابن شهر آشوب، المناقب، ج۴، ص۴۲۲.</ref>
لذا هنگام شهادت امام، (جز همان عده) کسی از وجود فرزندی برای آن حضرت خبر نداشت.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۰۵؛ الارشاد، ج۲، ص۳۳۶؛ ابن شهر آشوب، المناقب، ج۴، ص۴۲۲.</ref>
خط ۳۰: خط ۳۰:


===انشعابات در جامعه شیعه===
===انشعابات در جامعه شیعه===
بحران رهبری در این دوره چنان سنگین بود که حتی عده‌ای، از مذهب خود دست برداشته، به سایر [[فرق تشیع|فرقه‌های شیعی]] و غیر شیعی پیوستند<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۲۰؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۸.</ref>: دسته‌ای رحلت امام عسکری را نپذیرفتند و ایشان را [[مهدی]] دانستند، گروهی امامت [[محمد بن علی الهادی|سید محمد فرزند امام هادی(ع)]] را پذیرفتند و امامت امام عسکری را منکر شدند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص۱۹۷، پاورقی۲.</ref>
بحران رهبری در این دوره چنان سنگین بود که حتی عده‌ای، از مذهب خود دست برداشته، به سایر [[فرق تشیع|فرقه‌های شیعی]] و غیر شیعی پیوستند.<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۲۰؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۸.</ref>  


در این میان گروهی بزرگ، [[جعفر کذاب|جعفر]] را به عنوان امام به رسمیت شناختند<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۱۰۷۱۰۹؛ اشعری قمی، المقالات و الفرق، ص۱۱۰۱۱۴؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۸</ref>
دسته‌ای رحلت امام عسکری را نپذیرفتند و ایشان را [[مهدی]] دانستند، گروهی امامت [[محمد بن علی الهادی|سید محمد فرزند امام هادی(ع)]] را پذیرفتند و امامت امام عسکری را منکر شدند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص۱۹۷، پاورقی۲.</ref>
جعفر برای به‌دست آوردن [[امامت]] تلاش زیادی کرد. وی پس از شهادت [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری‌(ع)]]، به‌رغم زنده بودن مادر ایشان‌، مدعی میراث حضرت شد.<ref>مفید، الارشاد، ص۳۴۵؛ اربلی‌، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص۲۰۵، ۲۲۳؛ ذهبی‌، ج ۱۳، ص۱۲۱</ref> وی همچنین زمامداران وقت را تحریک کرد که خانه امام را برای یافتن فرزند ایشان جستجو کنند و با همکاری جعفر، یکی از کنیزان امام حسن عسکری‌(ع) زندانی شد و به شدت تحت نظر قرار گرفت‌،<ref>مفید، الارشاد، ص۳۴۵؛ طبرسی‌، اعلام الوری بأعلام الهدی،ص۳۶۰؛ اربلی‌، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج‌۳،ص۲۰۵</ref> به‌علاوه‌، جعفر حاضر شد سالانه بیست هزار دینار به یکی از کارگزاران [[بنی‌عباس|عباسی]] رشوه دهد تا [[امامت]] او را تأیید نماید.<ref>رجوع کنید به: مفید، الارشاد، ص۳۴۵؛ اربلی‌، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج‌۳،ص۱۹۹، ۲۰۵</ref>
 
در این میان بسیاری از شیعیان و فرقه‌هایی چون فطحیه،<ref>مدرسی، مکتب در فرآیند تکامل، ص۱۱۴</ref> [[جعفر کذاب|جعفر]]را که ادعای جانشینی می‌کرد٬  به عنوان امام به رسمیت شناختند<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۱۰۷۱۰۹؛ اشعری قمی، المقالات و الفرق، ص۱۱۰۱۱۴؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۸</ref>
جعفر مدعی میراث [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری‌(ع)]]، شد.<ref>مفید، الارشاد، ص۳۴۵؛ اربلی‌، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص۲۰۵، ۲۲۳؛ ذهبی‌، ج ۱۳، ص۱۲۱</ref> با تحریک او خلیفه٬ خانه امام را برای یافتن فرزند ایشان جستجو کرد و یکی از کنیزان امام حسن عسکری‌(ع) را زندانی نمود.<ref>مفید، الارشاد، ص۳۴۵؛ طبرسی‌، اعلام الوری بأعلام الهدی،ص۳۶۰؛ اربلی‌، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج‌۳،ص۲۰۵</ref> او پذیرفت سالانه بیست هزار دینار به یکی از کارگزاران [[بنی‌عباس|عباسی]] رشوه دهد تا [[امامت]] او را تأیید نماید.<ref>رجوع کنید به: مفید، الارشاد، ص۳۴۵؛ اربلی‌، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج‌۳،ص۱۹۹، ۲۰۵</ref>


ولی علی رغم وجود این اختلافات، نهایتاً اکثریت [[شیعه]] به امامت [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت حجت بن الحسن (عج)]] گرویدند و همین جریان بعدها رهبری اصلی شیعیان امامی را بر عهده گرفت و در قرن چهارم به صورت [[شیعه اثنی عشری]] باقی ماند.<ref>طوسی، الغیبه،.....</ref>
ولی علی رغم وجود این اختلافات، نهایتاً اکثریت [[شیعه]] به امامت [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت حجت بن الحسن (عج)]] گرویدند و همین جریان بعدها رهبری اصلی شیعیان امامی را بر عهده گرفت و در قرن چهارم به صورت [[شیعه اثنی عشری]] باقی ماند.<ref>طوسی، الغیبه،.....</ref>
[[شیخ مفید]] پس از نقل خبری از [[حسن بن موسی نوبختی]]، نویسنده کتاب [[فرق الشیعه]]، درباره فرقه‌های چهارده‌گانه‌ای که پس از شهادت [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری]] به وجود آمدند، می‌گوید:
[[شیخ مفید]] پس از نقل خبری از [[حسن بن موسی نوبختی]]، نویسنده کتاب [[فرق الشیعه]]، درباره فرقه‌های چهارده‌گانه‌ای که پس از شهادت [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری]] به وجود آمدند، می‌گوید:
:::<blockquote>از این فرقه‌هایی که از آنها یاد کردیم، در زمان ما؛ یعنی در سال ۳۷۳ق. هیچ فرقه‌ای غیر از [[امامیه]] [[دوازده امامی]] باقی نمانده است؛ یعنی کسانی که [[امامت]] فرزند حسن [عسکری] را که به نام [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله نامیده می‌شود، پذیرفته و به حیات و بقای او تا روزی که با شمشیر قیام کند، یقین دارند.<ref>سید مرتضی، الفصول المختاره، ج۲،ص۳۲۱.</ref></blockquote>
:::<blockquote>از این فرقه‌هایی که از آنها یاد کردیم، در زمان ما؛ یعنی در سال ۳۷۳ق. هیچ فرقه‌ای غیر از [[امامیه]] [[دوازده امامی]] باقی نمانده است؛ یعنی کسانی که [[امامت]] فرزند حسن [عسکری] را که به نام [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله نامیده می‌شود، پذیرفته و به حیات و بقای او تا روزی که با شمشیر قیام کند، یقین دارند.<ref>سید مرتضی، الفصول المختاره، ج۲،ص۳۲۱.</ref></blockquote>
===نقش نواب اربعه در دوره غیبت صغری===
با غیبت [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(ع)]] این احتمال می‎رفت که شیعیان دچار سردرگمی شوند و مسأله تداوم [[امامت]] به فراموشی سپرده شود. برای مقابله با انحرافاتی از این قبیل، ضرورت داشت ارتباط شیعیان با امام خود به یک باره و به طور کامل قطع نشود از این رو [[نواب اربعه]] از سوی امام معرفی شدند تا مسئوليت اداره امور شيعيان را با هدايت و دستورات مستقيم ایشان عهده‎دار شوند.<ref>ر.ک: طوسی، الغیبه، قم، ۱۴۱۱ق، ص۱۷۳-۱۷۴.</ref>
تلاش برای نفوذ بزرگان شیعه در دستگاه خلافت [[بنی عباس|عباسی]]، مبارزه با [[غالیان|غلات]] و [[مدعیان نیابت|مدعیان دروغین نیابت]] و وکالت و ساماندهی [[سازمان وکالت]] از اقدامات مهم [[نواب اربعه]] به شمار می‎آمد.<ref>جباری، بررسی تطبیقی سازمان دعوت عباسیان و سازمان وكالت اماميه (مراحل شكل‌گیری و عوامل پیدایش)، قم، پاييز۱۳۸۹ش، ص۷۵ـ۱۰۴</ref><ref>شیخ طوسی، الغیبه، قم، ۱۴۱۱ق، ص۱۰۹، ۲۲۵ و ۲۲۶.</ref>


===نقش توقیعات امام زمان در تثبیت تشیع===
===نقش توقیعات امام زمان در تثبیت تشیع===
کاربر ناشناس