کاربر ناشناس
چاووش‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←بدرقه زائرین
imported>Ahmadian |
imported>Ahmadian جز (←بدرقه زائرین) |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
چاووش‌خوانی غالباً به‌صورت تك‌خوانی و گاه به‌صورت گفتگوی چاووش‌خوان با نوچه‌ها اجرا می‌شد و در برخی موارد، بدرقه‌كنندگان و زائران نیز با چاووش‌خوان هم‌آوایی می‌كردند.<ref>عناصری، ص136؛ رضائی، ص 157ـ 158؛ یوسفی، ص 7؛ حمیدی، 2004؛ قس نصری اشرفی، نمایش و موسیقی در ایران، ج 2، ص 109</ref> اشعار چاووشی در وزنها و قالبهای گوناگون خوانده می‌شد، ولی اشعاری با چهار مصراع، در وزنِ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن محذوف)، رایج‌تر بود. در همه این اشعار، در پایان هر بیت یا هر بند، چاووش‌خوان حاضران را به ذكر [[صلوات]] دعوت می‌كرد كه در حكم بیت ترجیع بود.<ref>رضائی، ص 157ـ 158؛ حمیدی، 2004</ref> | چاووش‌خوانی غالباً به‌صورت تك‌خوانی و گاه به‌صورت گفتگوی چاووش‌خوان با نوچه‌ها اجرا می‌شد و در برخی موارد، بدرقه‌كنندگان و زائران نیز با چاووش‌خوان هم‌آوایی می‌كردند.<ref>عناصری، ص136؛ رضائی، ص 157ـ 158؛ یوسفی، ص 7؛ حمیدی، 2004؛ قس نصری اشرفی، نمایش و موسیقی در ایران، ج 2، ص 109</ref> اشعار چاووشی در وزنها و قالبهای گوناگون خوانده می‌شد، ولی اشعاری با چهار مصراع، در وزنِ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن محذوف)، رایج‌تر بود. در همه این اشعار، در پایان هر بیت یا هر بند، چاووش‌خوان حاضران را به ذكر [[صلوات]] دعوت می‌كرد كه در حكم بیت ترجیع بود.<ref>رضائی، ص 157ـ 158؛ حمیدی، 2004</ref> | ||
===بدرقه زائرین=== | ===بدرقه زائرین=== | ||
چاووش‌خوانان افرادی خوش‌صدا و آشنا به اشعار مذهبی و مدایح و مراثی بودند و هنگامی كه كاروانی قصد عزیمت به [[حج]] یا [[زیارت]] [[ | چاووش‌خوانان افرادی خوش‌صدا و آشنا به اشعار مذهبی و مدایح و مراثی بودند و هنگامی كه كاروانی قصد عزیمت به [[حج]] یا [[زیارت]] [[عتبات]] داشت، با خواندن اشعار در كویها و محله‌ها مردم را مطّلع و آنان را برای پیوستن به كاروان تشویق می‌كردند. چاووشان به این منظور، در محل تجمع مردم، عَلَمی برپا می‌كردند و با بیرقی [[سبز]] یا سرخ بر دوش، سوار بر [[اسب]] یا پیاده، تا چند روز در شهر و ده می‌گشتند و اَشعار ویژه‌ای را با صدای بلند می‌خواندند.<ref>روزنامه وقایع‌اتفاقیه، ص 2؛ اوبن،ص17ـ 18؛ طباطبائی اردكانی، ص 461؛ عناصری، ص 134، 136، 139</ref> در برخی نواحی، چاووشان هریك محله خاصی را به زیر علم یا پرچم خود داشتند و با یكدیگر رقابت می‌كردند<ref>عناصری، ص 169</ref>. بر علم چاووش‌خوانان، ابیاتی مناسب با مقصد [[سفر]]، مثلاً در باره [[عرفات]] یا [[منا]]، می‌نوشتند یا نقشهایی از [[حرمین شریفین]] یا گنبد و بارگاه [[علی(ع)|امام علی(ع)]] در نجف یا شمایلی از [[حضرت عباس|حضرت عباس(ع)]] می‌نگاشتند.<ref>عناصری، ص 136</ref> دسته‌ای از چاووشان، زائران را فقط در مرحله مقدماتی سفر تا حركت كاروان همراهی می‌كردند و هنگام خداحافظی [[زائر]] با اقوام و آشنایان، چاووشی می‌خواندند<ref>جهانگیری، ص 313</ref> و معمولاً پس از طی منزلی با كاروان (تا بیرون ده یا كاروانسرای مبدأ حركت یا تا پایانه‌های مسافربری)، به دیار خود بازمی‌گشتند. هنگام بازگشت كاروانها، چاووش‌خوان خبر نزدیك شدن كاروان را به مردم می‌داد و در مراسم استقبال از زائران نیز چاووش‌خوانی می‌كرد.<ref>اوبن،ص17ـ 18</ref> | ||
===همراه و راهنمای زائرین=== | ===همراه و راهنمای زائرین=== | ||
دسته دیگری از چاووشان در [[سفر]] همراه كاروان بودند و در كنار كار چاووش‌خوانی ـ كه در تمام سفر ادامه می‌یافت ـ به عنوان راهنمای حرفه‌ای زائران عمل می‌كردند. آنان در گذشته، برای حفاظت از قافله، تفنگ یا شمشیری با خود حمل می‌كردند و علاوه بر اعلام زمان حركت، استراحت، تدارك محل سكونت و خرید مایحتاج، راهنمایی زائران را در اماكن زیارتی نیز برعهده داشتند. <ref>طباطبائی‌اردكانی، ص 464</ref> در شهرهای بزرگ، این گروه از چاووشان را چند هفته قبل از آغاز مسافرت به خدمت می‌گرفتند.<ref>شهری‌باف، ج 3، ص 453</ref> این گونه چاووشیها صورت كاملاً حرفه‌ای داشت و در برخی اسناد، از جمله در آمارنامه‌ای تهیه شده در 1310 در بیدگل كاشان، چاووشی به عنوان شغل، ثبت شده است.<ref>وصاف بیدگلی، ص 43</ref> | دسته دیگری از چاووشان در [[سفر]] همراه كاروان بودند و در كنار كار چاووش‌خوانی ـ كه در تمام سفر ادامه می‌یافت ـ به عنوان راهنمای حرفه‌ای زائران عمل می‌كردند. آنان در گذشته، برای حفاظت از قافله، تفنگ یا شمشیری با خود حمل می‌كردند و علاوه بر اعلام زمان حركت، استراحت، تدارك محل سكونت و خرید مایحتاج، راهنمایی زائران را در اماكن زیارتی نیز برعهده داشتند. <ref>طباطبائی‌اردكانی، ص 464</ref> در شهرهای بزرگ، این گروه از چاووشان را چند هفته قبل از آغاز مسافرت به خدمت می‌گرفتند.<ref>شهری‌باف، ج 3، ص 453</ref> این گونه چاووشیها صورت كاملاً حرفه‌ای داشت و در برخی اسناد، از جمله در آمارنامه‌ای تهیه شده در 1310 در بیدگل كاشان، چاووشی به عنوان شغل، ثبت شده است.<ref>وصاف بیدگلی، ص 43</ref> | ||