کاربر ناشناس
حسینیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Fouladi جز (←پیوند به بیرون) |
imported>Smnazem جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
حسینیه، پس از [[مسجد]]، پركاربردترین مكان مذهبى در میان [[شیعه|شیعیان]] است. كاركرد اختصاصى حسینیه‌ها، برگزارى مراسم سنّتى [[عزادارى]] و [[روضه‌خوانى]] بهویژه براى [[امام حسین|امام حسین (ع)]] و [[یاران حسین بن علی (ع)|یارانش]]، و كاركرد عمومىشان، برگزارى آیینهاى مذهبى و فرهنگى است. | حسینیه، پس از [[مسجد]]، پركاربردترین مكان مذهبى در میان [[شیعه|شیعیان]] است. كاركرد اختصاصى حسینیه‌ها، برگزارى مراسم سنّتى [[عزادارى]] و [[روضه‌خوانى]] بهویژه براى [[امام حسین|امام حسین (ع)]] و [[یاران حسین بن علی (ع)|یارانش]]، و كاركرد عمومىشان، برگزارى آیینهاى مذهبى و فرهنگى است. | ||
بیشتر حسینیه‌ها، معماری ساده‌ای دارند. کارکرد حسینیه در [[محرم]] و [[صفر]] بسیار بیشتر است و هزینه‌های آن، معمولا از کمکهای مردمی تامین | بیشتر حسینیه‌ها، معماری ساده‌ای دارند. کارکرد حسینیه در [[محرم]] و [[صفر]] بسیار بیشتر است و هزینه‌های آن، معمولا از کمکهای مردمی تامین می شود. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
واژه حسینیه، در نوشتههای قدیمی وجود ندارد. ظاهرا حسینیه‌ها، در امتداد ساختارهای [[مسجد]]، زاویه و [[تكیه]]، و در نتیجه تلفیق و بازتولید بخشهایی از ساختار و كاركردهای آنها، بهوجود آمدهاند. به احتمال زیاد، نخستین حسینیه‌ها از عصر [[صفویه|صفوی]] به بعد و در حوزه فرهنگی [[شیعه|شیعی]] [[ایران]] پدیدآمده. | واژه حسینیه، در نوشتههای قدیمی وجود ندارد. ظاهرا حسینیه‌ها، در امتداد ساختارهای [[مسجد]]، زاویه و [[تكیه]]، و در نتیجه تلفیق و بازتولید بخشهایی از ساختار و كاركردهای آنها، بهوجود آمدهاند. به احتمال زیاد، نخستین حسینیه‌ها از عصر [[صفویه|صفوی]] به بعد و در حوزه فرهنگی [[شیعه|شیعی]] [[ایران]] پدیدآمده. | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۷: | ||
در منابع متقدم، درباره احداث بناهای دائم با عنوان حسینیه، گزارشی نیامده و پیشترها، عزاداری، در مساجد، [[حرم]] معصومان، [[امامزاده|امامزادهها]]، بازارها، تكیه‌ها و ... برگزار می‌شده. به احتمال قوی، اختصاص بنایی به نام حسینیه، از دوره [[قاجاریه|قاجار]] تثبیت شده است، چنان‌كه تاریخِ بنای حسینیه‌های مهم و معروف نیز تاریخی قدیم‌تر را نشان نمی‌دهد<ref>رک دایرةالمعارف تشیع، ذیل مدخلهای حسینیه</ref>. | در منابع متقدم، درباره احداث بناهای دائم با عنوان حسینیه، گزارشی نیامده و پیشترها، عزاداری، در مساجد، [[حرم]] معصومان، [[امامزاده|امامزادهها]]، بازارها، تكیه‌ها و ... برگزار می‌شده. به احتمال قوی، اختصاص بنایی به نام حسینیه، از دوره [[قاجاریه|قاجار]] تثبیت شده است، چنان‌كه تاریخِ بنای حسینیه‌های مهم و معروف نیز تاریخی قدیم‌تر را نشان نمی‌دهد<ref>رک دایرةالمعارف تشیع، ذیل مدخلهای حسینیه</ref>. | ||
==کارکردها== | ==کارکردها== | ||
===برپایی سوگواری=== | ===برپایی سوگواری=== | ||
با وجود اهمیت زیاد [[مسجد|مساجد]]، حسینیه‌ها در اجرای مراسم ویژه سوگواری [[شیعه|شیعی]] ([[سینه زنی|سینه‌زنی]]، [[روضه خوانی|روضه‌خوانی]] و [[وعظ]] و، در برخی مناطق، [[تعزیه|تعزیه‌خوانی]]) جایگاهی ویژه دارد. بارزترین کارکردهای حسینیه ها عبارتند از: برپایی سوگواری دردهه اول [[محرّم]] یا اول محرّم تا 28 صفر برای [[امام حسین (ع)]]؛ مراسم سوگواری یا میلاد، برای [[پیامبر (ص)]] یا دیگر [[امامان شیعه|معصومان (ع)]] در دیگر روزهای سال قمری؛ مراسم ماه [[رمضان]]، به ویژه در [[شب قدر|شبهای قدر]]؛ مجالس قرائت [[قرآن]]؛ اجرای [[مجلس ترحیم|مجالس ترحیم]] شهروندان؛ و سایر برنامه‌های مذهبی و فرهنگی. | با وجود اهمیت زیاد [[مسجد|مساجد]]، حسینیه‌ها در اجرای مراسم ویژه سوگواری [[شیعه|شیعی]] ([[سینه زنی|سینه‌زنی]]، [[روضه خوانی|روضه‌خوانی]] و [[وعظ]] و، در برخی مناطق، [[تعزیه|تعزیه‌خوانی]]) جایگاهی ویژه دارد. بارزترین کارکردهای حسینیه ها عبارتند از: برپایی سوگواری دردهه اول [[محرّم]] یا اول محرّم تا 28 صفر برای [[امام حسین (ع)]]؛ مراسم سوگواری یا میلاد، برای [[پیامبر (ص)]] یا دیگر [[امامان شیعه|معصومان (ع)]] در دیگر روزهای سال قمری؛ مراسم ماه [[رمضان]]، به ویژه در [[شب قدر|شبهای قدر]]؛ مجالس قرائت [[قرآن]]؛ اجرای [[مجلس ترحیم|مجالس ترحیم]] شهروندان؛ و سایر برنامه‌های مذهبی و فرهنگی. | ||
===تقویت روحیه همدلی=== | ===تقویت روحیه همدلی=== | ||
پررونق‌ترین مركز ارتباط جمعی [[شیعه|شیعیان]] در [[محرّم]] و [[صفر]]، حسینیه‌ها هستند. حضور و همیاری مردم در این مكانها برای آماده‌سازی و تأمین خدمات و اجرای مراسم، بدون در نظر گرفتن سن و جنسیت و وضع مالی و جایگاه و رتبه اجتماعی، امكان گسترده‌ای برای تقویت حس همدلی و همبستگی شیعیان فراهم می‌آورد. | پررونق‌ترین مركز ارتباط جمعی [[شیعه|شیعیان]] در [[محرّم]] و [[صفر]]، حسینیه‌ها هستند. حضور و همیاری مردم در این مكانها برای آماده‌سازی و تأمین خدمات و اجرای مراسم، بدون در نظر گرفتن سن و جنسیت و وضع مالی و جایگاه و رتبه اجتماعی، امكان گسترده‌ای برای تقویت حس همدلی و همبستگی شیعیان فراهم می‌آورد. | ||
| خط ۲۷: | خط ۳۴: | ||
===سکونتگاه موقت زائران در شهرهای زیارتی=== | ===سکونتگاه موقت زائران در شهرهای زیارتی=== | ||
در شهرهای زیارتی پراهمیتی چون [[كربلا]] و [[نجف]]، حسینیه‌ها برای پذیرایی از مسافران نیز به كار می‌روند؛ مانند حسینیه تهرانیها در كربلا، كه بزرگ‌ترین حسینیه آنجا به شمار می‌رفت و با هدایا و نذورات مردم [[تهران]] ساخته شده بود. این حسینیه، علاوه برداشتن شبستانی وسیع در طبقه اول و زیرزمینهای بزرگ و متعدد، بیش از دویست اتاق برای سكونت [[زائر|زائران]] داشت ولی در جریان قیام شیعیان [[عراق]] در 1370ش، به دست ارتش بعث ویران شد<ref>انصاری‌قمی، وقف، سال 2، ش 3، ص 84</ref>. | در شهرهای زیارتی پراهمیتی چون [[كربلا]] و [[نجف]]، حسینیه‌ها برای پذیرایی از مسافران نیز به كار می‌روند؛ مانند حسینیه تهرانیها در كربلا، كه بزرگ‌ترین حسینیه آنجا به شمار می‌رفت و با هدایا و نذورات مردم [[تهران]] ساخته شده بود. این حسینیه، علاوه برداشتن شبستانی وسیع در طبقه اول و زیرزمینهای بزرگ و متعدد، بیش از دویست اتاق برای سكونت [[زائر|زائران]] داشت ولی در جریان قیام شیعیان [[عراق]] در 1370ش، به دست ارتش بعث ویران شد<ref>انصاری‌قمی، وقف، سال 2، ش 3، ص 84</ref>. | ||
==سبک معماری== | ==سبک معماری== | ||
بیشتر حسینیه‌ها معماری ساده‌ای دارند و فضایی سرپوشیده برای تجمع‌اند ولی بعضی از آنها از لحاظ تزیینات داخلی و بیرونی دارای اهمیت‌اند، مانند حسینیه شیخ محمدتقی فرحی و حسینیه آقا شیخ علی در بهشهر [[مازندران]] و حسینیه مشیر<ref>رک. همایونی، همانجا؛ ستوده، ج 4، بخش 1، ص 690ـ691</ref>. [[حسینیه ارشاد]] نیز كه با اهداف فرهنگی و اجتماعی در حدود سال 1345ش در [[تهران]] تأسیس شده، از معماری مدرن و تالار برگزاری سخنرانی برخوردار است. | بیشتر حسینیه‌ها معماری ساده‌ای دارند و فضایی سرپوشیده برای تجمع‌اند ولی بعضی از آنها از لحاظ تزیینات داخلی و بیرونی دارای اهمیت‌اند، مانند حسینیه شیخ محمدتقی فرحی و حسینیه آقا شیخ علی در بهشهر [[مازندران]] و حسینیه مشیر<ref>رک. همایونی، همانجا؛ ستوده، ج 4، بخش 1، ص 690ـ691</ref>. [[حسینیه ارشاد]] نیز كه با اهداف فرهنگی و اجتماعی در حدود سال 1345ش در [[تهران]] تأسیس شده، از معماری مدرن و تالار برگزاری سخنرانی برخوردار است. | ||
حسینیه‌ها معمولاً بناهایی منفردند ولی گاهی در مجموعه‌ای شامل باغ، [[مسجد]]، ایوان، حمام و بازارچه و... نیز بنا می‌شوند، مانند حسینیه مشیر در شیراز<ref>ر ک. همایونی، ص 10ـ14؛ دایرةالمعارف تشیع، ذیل «حسینیه مشیر»</ref>و حسینیه امیر سلیمانی در [[تهران]]<ref>ر ک. تابنده، ص 249ـ255؛ دایرةالمعارف تشیع، ذیل «حسینیه امیرسلیمانی»</ref>. | حسینیه‌ها معمولاً بناهایی منفردند ولی گاهی در مجموعه‌ای شامل باغ، [[مسجد]]، ایوان، حمام و بازارچه و... نیز بنا می‌شوند، مانند حسینیه مشیر در شیراز<ref>ر ک. همایونی، ص 10ـ14؛ دایرةالمعارف تشیع، ذیل «حسینیه مشیر»</ref>و حسینیه امیر سلیمانی در [[تهران]]<ref>ر ک. تابنده، ص 249ـ255؛ دایرةالمعارف تشیع، ذیل «حسینیه امیرسلیمانی»</ref>. | ||
===نقش حسینیه در معماری شهری=== | ===نقش حسینیه در معماری شهری=== | ||
در بسیاری موارد از لحاظ موقعیت در بافتِ شهری (مثلاً در شهرهای نائین، زواره، تفت و میبد)، حسینیه‌ها نقطه ارتباط اصلی میان خیابانها هستند و بخش مهمی از كالبد معماری شهر را تشكیل می‌دهند و مهم‌ترین فضای سرپوشیده هر محله تلقی می‌شوند<ref>سلطان‌زاده، 1374ش، ص 131</ref>. | در بسیاری موارد از لحاظ موقعیت در بافتِ شهری (مثلاً در شهرهای نائین، زواره، تفت و میبد)، حسینیه‌ها نقطه ارتباط اصلی میان خیابانها هستند و بخش مهمی از كالبد معماری شهر را تشكیل می‌دهند و مهم‌ترین فضای سرپوشیده هر محله تلقی می‌شوند<ref>سلطان‌زاده، 1374ش، ص 131</ref>. | ||
==تطور تاریخی و جغرافیایی واژه حسینیه== | ==تطور تاریخی و جغرافیایی واژه حسینیه== | ||
نام‌گذاری مكانهای ویژه عزاداری حسینی، در مناطق گوناگون شیعه‌نشین تابع مناسبات و ادبیات محلی بوده است؛ مثلاً در [[ایران]] و [[عراق]]، بیشتر از واژه [[تكیه]] استفاده می‌شده و در روندی رو به رشد، حسینیه در كنار واژه‌هایی چون میدان و چهارسوق بهكارمیرفته. در ایران معاصر، بیشترِ مكانهایی‌كه برای برگزاری مراسم عزاداری حسینی بنا می‌شوند حسینیه نامیده‌می‌شوند<ref>ر ک. معتمدی، ج1، ص145ـ 351</ref>و تقریباً دیگر هیچ مكان نوساخته‌ای را با این كاربرد، تكیه نمی‌نامند و حتی در بازسازیها، نام تكیه‌ها را به حسینیه یا [[مسجد]] برمی‌گردانند<ref>ر ک .همان، ج1، ص510؛شاطری، ص33</ref>. | نام‌گذاری مكانهای ویژه عزاداری حسینی، در مناطق گوناگون شیعه‌نشین تابع مناسبات و ادبیات محلی بوده است؛ مثلاً در [[ایران]] و [[عراق]]، بیشتر از واژه [[تكیه]] استفاده می‌شده و در روندی رو به رشد، حسینیه در كنار واژه‌هایی چون میدان و چهارسوق بهكارمیرفته. در ایران معاصر، بیشترِ مكانهایی‌كه برای برگزاری مراسم عزاداری حسینی بنا می‌شوند حسینیه نامیده‌می‌شوند<ref>ر ک. معتمدی، ج1، ص145ـ 351</ref>و تقریباً دیگر هیچ مكان نوساخته‌ای را با این كاربرد، تكیه نمی‌نامند و حتی در بازسازیها، نام تكیه‌ها را به حسینیه یا [[مسجد]] برمی‌گردانند<ref>ر ک .همان، ج1، ص510؛شاطری، ص33</ref>. | ||
شیعیان [[عمان]] و [[بحرین]] درباره این مکانها از واژه مَأتم، شیعیان شبه قاره و [[پاكستان]] از امام‌بارا/ امامباره، عاشورخانه و عزاخانه، و در [[افغانستان]] از واژه منبر استفاده می‌كرده‌اند<ref>ر.ک توسلی، ص 82؛ جانب‌اللهی، ص 15ـ20؛ د.اسلام، چاپ دوم، ذیل"Imam-bara"؛ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل«اِمامْ باره»؛ دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد، ذیل واژه؛ تاسی، 53؛ فرهنگ، ص 308ـ318؛ ولی، ص 125ـ126</ref>. | شیعیان [[عمان]] و [[بحرین]] درباره این مکانها از واژه مَأتم، شیعیان شبه قاره و [[پاكستان]] از امام‌بارا/ امامباره، عاشورخانه و عزاخانه، و در [[افغانستان]] از واژه منبر استفاده می‌كرده‌اند<ref>ر.ک توسلی، ص 82؛ جانب‌اللهی، ص 15ـ20؛ د.اسلام، چاپ دوم، ذیل"Imam-bara"؛ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل«اِمامْ باره»؛ دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد، ذیل واژه؛ تاسی، 53؛ فرهنگ، ص 308ـ318؛ ولی، ص 125ـ126</ref>. | ||
==نام‌گذاری حسینیه ها== | ==نام‌گذاری حسینیه ها== | ||
گاه، نام واقف یا بانی را بر روی حسینیه می‌گذارند، مثل حسینیه سیدمحمد صالح در [[كربلا]]، حسینیه اصطهباناتی در [[نجف]] و حسینیه مؤمن علی یزدی در [[کاظمین]]<ref>ر ک. انصاری‌قمی، وقف، سال 2، ش 1، ص 77، ش 3، ص 84، سال 3، ش 1، ص 101</ref>یا آنها را به نام اصناف می‌خوانند، مانند حسینیه خیاطها، حسینیه دباغها، حسینیه صباغها، هر سه در [[بیرجند]]<ref>رضائی، ص 126ـ127</ref> یا حسینیه خرازها، حسینیه نجارها، حسینیه قنادها و حسینیه بزازها، همگی در [[سبزوار]]<ref>محمدی، ص 261</ref>. حسینیه‌هایی كه اهالی برخی شهرها در شهرهای دیگر بنا می‌كنند، به نام گروه مهاجران یا زائران خوانده می‌شوند، مانند حسینیه اصفهانیها، حسینیه تهرانیها، حسینیه قمیها، و حسینیه آذربایجانیها، همگی در كربلا<ref>انصاری‌قمی، وقف، سال 2، ش 3، ص 83ـ84</ref>. برخی حسینیه‌ها نیز به نام محله‌ای كه در آن واقع شده‌اند خوانده می‌شوند، از جمله در نائین، ابیانه و كاشان<ref>ر ک. سلطان‌زاده، 1374ش، ص 130؛ بلوكباشی، ص 59، 61؛ مشهدی نوش‌آبادی، ص 10</ref>. نام‌گذاری حسینیه‌ها به نام [[امامان]] و معصومان و فرزندان آنها نیز مرسوم است<ref>ر ک. معتمدی، ج 1، ص 151، 165، 168، 180 و جاهای دیگر</ref>. | گاه، نام واقف یا بانی را بر روی حسینیه می‌گذارند، مثل حسینیه سیدمحمد صالح در [[كربلا]]، حسینیه اصطهباناتی در [[نجف]] و حسینیه مؤمن علی یزدی در [[کاظمین]]<ref>ر ک. انصاری‌قمی، وقف، سال 2، ش 1، ص 77، ش 3، ص 84، سال 3، ش 1، ص 101</ref>یا آنها را به نام اصناف می‌خوانند، مانند حسینیه خیاطها، حسینیه دباغها، حسینیه صباغها، هر سه در [[بیرجند]]<ref>رضائی، ص 126ـ127</ref> یا حسینیه خرازها، حسینیه نجارها، حسینیه قنادها و حسینیه بزازها، همگی در [[سبزوار]]<ref>محمدی، ص 261</ref>. حسینیه‌هایی كه اهالی برخی شهرها در شهرهای دیگر بنا می‌كنند، به نام گروه مهاجران یا زائران خوانده می‌شوند، مانند حسینیه اصفهانیها، حسینیه تهرانیها، حسینیه قمیها، و حسینیه آذربایجانیها، همگی در كربلا<ref>انصاری‌قمی، وقف، سال 2، ش 3، ص 83ـ84</ref>. برخی حسینیه‌ها نیز به نام محله‌ای كه در آن واقع شده‌اند خوانده می‌شوند، از جمله در نائین، ابیانه و كاشان<ref>ر ک. سلطان‌زاده، 1374ش، ص 130؛ بلوكباشی، ص 59، 61؛ مشهدی نوش‌آبادی، ص 10</ref>. نام‌گذاری حسینیه‌ها به نام [[امامان]] و معصومان و فرزندان آنها نیز مرسوم است<ref>ر ک. معتمدی، ج 1، ص 151، 165، 168، 180 و جاهای دیگر</ref>. | ||
==هزینه‌ها و درآمدها== | ==هزینه‌ها و درآمدها== | ||
تأمین هزینه‌های احداث، نگهداری و برگزاری مراسم در حسینیه‌ها را برخی بانیانِ متمول برعهده می‌گیرند و معمولاً درآمدها یا املاكی را به این منظور وقف می‌كنند. گاه این هزینه‌ها را مردم به صورت دسته جمعی برعهده می‌گیرند. برخی نیز منزل خود را به طور دائم یا موقت به صورت حسینیه درمی‌آورند. غیر از انگیزه عمومی مذهبی، نذر برای شفای بیماران یا حصول موفقیت در كاری مهم نیز از انگیزههای احداث حسینیه‌های دائم یا موقت است<ref>ر ک. انصاری‌قمی، همانجا؛ شهری‌باف، ج2، ص360؛ طعمه، ص180ـ181؛دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد، همانجا.</ref> | تأمین هزینه‌های احداث، نگهداری و برگزاری مراسم در حسینیه‌ها را برخی بانیانِ متمول برعهده می‌گیرند و معمولاً درآمدها یا املاكی را به این منظور وقف می‌كنند. گاه این هزینه‌ها را مردم به صورت دسته جمعی برعهده می‌گیرند. برخی نیز منزل خود را به طور دائم یا موقت به صورت حسینیه درمی‌آورند. غیر از انگیزه عمومی مذهبی، نذر برای شفای بیماران یا حصول موفقیت در كاری مهم نیز از انگیزههای احداث حسینیه‌های دائم یا موقت است<ref>ر ک. انصاری‌قمی، همانجا؛ شهری‌باف، ج2، ص360؛ طعمه، ص180ـ181؛دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد، همانجا.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
#انصاری‌قمى، محمدرضا، «موقوفات ایرانیان در عراق»، وقف : میراث جاویدان، سال 2، ش 1 (بهار 1373)، ش 3 (پاییز 1373)، سال 3، ش 1 (بهار 1374)؛ | #انصاری‌قمى، محمدرضا، «موقوفات ایرانیان در عراق»، وقف : میراث جاویدان، سال 2، ش 1 (بهار 1373)، ش 3 (پاییز 1373)، سال 3، ش 1 (بهار 1374)؛ | ||
#بلوكباشى، على، نخل‌گردانى: نمایش تمثیلى از جاودانگى حیات شهیدان، تهران 1380ش؛ | #بلوكباشى، على، نخل‌گردانى: نمایش تمثیلى از جاودانگى حیات شهیدان، تهران 1380ش؛ | ||
| خط ۷۱: | خط ۹۳: | ||
#ولى، محمدطه، المساجد فى الاسلام، بیروت 1409/1988؛ | #ولى، محمدطه، المساجد فى الاسلام، بیروت 1409/1988؛ | ||
#همایونى، صادق، حسینیه مشیر، عكاسى از عباس بهمنى و منوچهر چهره‌نگار شیرازى، تهران 1371ش؛ | #همایونى، صادق، حسینیه مشیر، عكاسى از عباس بهمنى و منوچهر چهره‌نگار شیرازى، تهران 1371ش؛ | ||
===منابع انگلیسی=== | ===منابع انگلیسی=== | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
| خط ۷۷: | خط ۱۰۰: | ||
#Garcin de Tassy, Muslim festival in India and other essays, tr. and ed M. Waseem, Delhi 1997. | #Garcin de Tassy, Muslim festival in India and other essays, tr. and ed M. Waseem, Delhi 1997. | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*منبع مقاله [http://lib.eshia.ir/23019/13/6258 دانشنامه جهان اسلام؛ حسینیه] با دخل و تصرف | *منبع مقاله [http://lib.eshia.ir/23019/13/6258 دانشنامه جهان اسلام؛ حسینیه] با دخل و تصرف | ||
*[http://www.wikifeqh.ir/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%87 ویکی فقه؛ حسینیه] | *[http://www.wikifeqh.ir/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%87 ویکی فقه؛ حسینیه] | ||
{{فاجعه کربلا}} | {{فاجعه کربلا}} | ||
[[ar:view/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9]] | |||