کاربر:M.dorchei/صفحه تمرین
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام کامل | ولید بن عقبة بن ابی‌معیط بن ابی‌عمرو بن امیة بن عبدشمس بن عبدمناف |
| لقب/کنیه | صفوان، ابی‌وهب |
| شهرت | دشمنی با امام علی(ع)، شرابخواری و مستی در حال نماز در زمان حکومت کوفه و اجرای حد توسط امام علی (ع) در زمان خلافت عثمان |
| نسب | بنی‌امیه |
| خویشاوندان سرشناس | عثمان بن عفان (برادر) عقبة بن ابی‌معیط(پدر) |
| زادگاه | مکه |
| محل زندگی | مکه، مدینه و کوفه |
| محل دفن | رِقّه |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | تحریک و تشویق به ایجاد جنگ جمل و همراهی با عایشه و معاویه در جنگ صفین بر علیه امام علی(ع) |
| منصب | حاکم کوفه در زمان خلافت عثمان |
وَلید بن عُقبَه از دشمنان پیامبر(ص) و امام علی(ع) است. وی برادر مادری عثمان بن عفّان و از سران بنی‌امیه است که بعد از فتح مکه، مسلمان شد. پدر وی عقبة بن ابی‌معیط، از سران مشرکان و آزاردهندگان پیامبر(ص) در مکه بود که در جنگ بدر اسیر و به دستور پیامبر(ص) گردن زده شد. بر اساس گزارشات تاریخی و تفسیری، آیه ۶ سوره حجرات درباره دروغ‌گویی ولید نسبت به مرتد شدن قبیله بنی‌مصطلق و آیه ۱۸ سوره سجده درباره فسق او نازل شده است.
ولید در زمان خلافت عثمان به حکومت کوفه منصوب گردید؛ اما بعد از شرابخواری و خواندن نماز در حال مستی، از حکمرانی کوفه عزل شد و پس از احضار به مدینه، توسط امام علی(ع)، حد خورد. ولید در جنگ جمل همراه عایشه با امام علی (ع) جنگید و از تحریک کنندگان معاویة به جنگ با امام علی(ع) بوده است. وی در جنگ صفین نیز در سپاه معاویه حضور داشت.
دشمنی با پیامبر(ص) قبل از فتح مکه
وَلید بن عُقبَه از دشمنان پیامبر(ص) در مکه و از دشمنان امام علی(ع) است.[۱] وی از سران بنی‌امیه و برادر مادری عُثمان بن عَفّان است.[۲] ولید از سران قبیله بنی‌امیه، کنیه‌اش ابی‌وهب و لقبش صفوان[۳] است.[۴] وی در روز فتح مکه به همراه برادرانش، عماره و خالد، اسلام آورد.[۵] پدر ولید، عقبة بن ابی‌معیط از دشمنان و آزاردهندگان پیامبر(ص) در مکه است.[۶] عقبه در جنگ بدر اسیر شد و به دستور پیامبر(ص)، گردن زده شد.[۷]
به گزارش ابن ابی‌الحدید، از شارحان نهج‌البلاغه، ولید برای آزاد کردن اسیران بنی‌امیه در جنگ بدر به مدینه آمد و حارث بن ابی‌وجره، از اسیران قریش، را با چهار هزار درهم آزاد کرد.[۸] به گفته مفسران و تاریخ‌نویسان، آیه ۶ سوره حجرات مشهور به آیه نبأ و آیه ۱۸ سوره سجده درباره دروغ‌گویی و فسق ولید نازل شده است.
مادر ولید، أروی دختر کریز بن ربیعة بن حبیب بن عبدشمس است که ابتدا همسر عفّان بن ابی‌العاص بن امیه بود که عثمان بن عفان از او متولد شد سپس أروی بعد از عفان با عقبة بن أبی‌معیط ازدواج کرد که حاصل آن ولید، خالد و عماره بود.[۹]
دشمنی با امام علی(ع)
به گزارش منقری، از تاریخ‌نگاران، ولید از کسانی است که امام علی(ع) وی را لعن کرده است.[۱۰] ولید بن عقبه در زمان حکومت کوفه به دلیل شرابخواری و نماز خواندن در حال مستی به دست امام علی(ع)، حد بر وی اجرا گردید.[۱۱]
شروط ولید برای بیعت با امام علی(ع)
به گفته یعقوبی، از تاریخ‌نویسان، در ماجرای بیعت و خلافت حضرت علی(ع) بسیاری از افراد قریش با امام علی(ع)، بیعت کردند و تنها ولید بن عقبه، مروان بن حکم و سعید بن عاص از بیعت کردن خوددداری کردند.[۱۲] ولید با یادآوری کشته شدن پدرش و پدر سعید بن عاص در جنگ بدر به امام علی(ع)، شرط بیعت با امام را حسابرسی نکردن از اموال آنها، مجازات قاتلان عثمان اعلام می‌کند.[۱۳] امام علی(ع) با رد این شروط، کشته شدن پدران آنها در جنگ بدر را به حق بیان می‌کند و حسابرسی اموال و بازگرداندن اموال را به بیت‌المال بر اساس عدالت دانسته و عدالت را لازمه حکومت معرفی می‌کند.[۱۴] همچنین لازمه مجازات قاتلان عثمان را در جنگ با عاملان آن اعلام می‌کند.[۱۵] همچنین امام علی(ع) بیعت با آنها را بر عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) قرار می‌دهد. در نهایت امام، آنها را در بیعت کردن و یا رفتن از مدینه، آزاد می‌گذارد.[۱۶]
همراهی و تشویق عایشه و معاویه برای جنگ‌های جمل و صفین
به گفته طبری، ولید از جمله کسانی است که به خونخواهی قتل عثمان در جنگ جمل، عایشه را همراهی کرده و با امام علی(ع) جنگیده است.[۱۷] همچنین وی، معاویه را به جنگ با امام علی(ع) تشویق کرده است.[۱۸]
به گزارش طبری، از مورخان اسلامی، ولید در جنگ صفین پیشنهاد بستن آب به روی سپاه امام علی (ع) برای در مضیقه گذاشتن سپاهیان امام علی(ع) را به معاویه داده است.[۱۹]
سخنان امام علی(ع) در صفین درباره شرارت و فسق ولید
پس از ماجرای قرآن سر نیزه شدن در جنگ صفین، امام علی(ع) رو به سپاهیان خود گفت: شما بر حق هستید پس به نبرد با سپاهیان دشمن ادامه دهید. من بهتر از شما معاویه و ولید بن عقبه را می‌شناسم. اینها یاران دین و قرآن نیستند در کودکی، شرورترین کودکان و در بزرگسالی، شرورترین مردم هستند.[۲۰]
به گفته منقری، وقتی امام علی(ع) در جنگ صفین از کنار گروهی از سپاه شام که بین آنها ولید بن عقبه بود عبور کرد؛ خطاب به سپاهیان خود گفت: به خدا سوگند، نزدیک‌ترین قوم به جهل و نادانی آن قومی است که رهبر آنها معاویه و مربی آنها اشخاصی همچون ولید بن عقبه است که سابقه شرابخواری و جاری شدن حد را دارد.[۲۱]
ماجرای گرفتن زکات از قبیله بنی‌مصطلق
به گفته مکارم شیرازی، از مفسران شیعه، آیه ۶ سوره حجرات، مشهور به آیه نبأ، درباره ولید بن عقبه نازل شده است. پیامبر(ص)، ولید را برای جمع‌آوری زکات به سوی قبیله بنی‌مصطلق فرستاد هنگامی که اهل قبیله از ورود نماینده پیامبر(ص) باخبر شدند به استقبال وی شتافتند ولی از آنجا که میان آنها و ولید در جاهلیت، خصومت شدیدی بود ولید ترسید و تصور کرد که به قصد کشتنش آمده‌اند.[۲۲] ولید به نزد پیامبر(ص) بازگشت و از خودداری قبیله بنی‌مصطلق از پرداخت زکات و ارتداد آنها خبر داد. پیامبر(ص) تصمیم گرفت سپاهی را برای جنگ با آنها اعزام کند که آیه ۶ سوره حجرات نازل شد. پس از آن پیامبر(ص) درباره صحت خبر ولید افرادی را فرستاد و کذب گفته‌های ولید بن عقبه مشخص گردید.[۲۳]
نزول آیه درباره ایمان امام علی(ع) و فسق ولید
بر اساس منابع تاریخی و تفسیری، آیه ۱۸ سوره سجده درباره ایمان امام علی(ع) و فسق ولید بن عقبه نازل شده است.[۲۴] ماجرا از این قرار بود که؛ در پی گفتگویی که بین ولید و امام علی(ع) پیش می‌آید ولید به امام علی(ع) می‌گوید: زبان من از زبان تو گویاتر و نیزه من تیزتر از نیزه تو و در عقب نشاندن صف دشمن از تو تواناترم؛ امام علی(ع) در جواب ولید را فاسق خطاب کرد. پس از آن، آیه ۱۸ سوره سجده نازل شد.[۲۵]
ماجرای شرابخواری و مستی در حال نماز
ولید بن عقبه در زمان خلافت عثمان به حکومت کوفه به جای سعد بن ابی‌وقاص، منصوب گردید.[۲۶] ولید در زمان حکومت کوفه در حال مستی به مسجد برای اقامه نماز صبح رفت و نماز صبح را چهار رکعت خواند که با اعتراض مردم کوفه، عثمان مجبور شد ولید را از عمارت کوفه برکنار کند و سعید بن عاص را حاکم کوفه گرداند.[۲۷] پس از آن ولید به همراه شاهدان به مدینه احضار شد و حدّ شرعی در مورد شرابخواری، توسط امام علی(ع) بر وی جاری شد.[۲۸] به گفته یعقوبی، ولید پس از عزل از حکومت کوفه و جاری شدن حد، از طرف عثمان، مأمور جمع‌آوری زکات از قبیله‌های کلب و بلقین گردید.[۲۹] وی، پس از ماجرای شرابخواری و جاری شدن حد، تا هنگام قتل عثمان در مدینه بود. ولید پس از قتل عثمان به بصره رفت. ولید پس از جنگ صفین و ماجرای حکمیت در رِقّه ساکن شد و در همان‌جا درگذشت. قبری در رقه به ولید منتسب است.[۳۰]
به گزارش خبرگزاری فارس، در سریال امام علی(ع) به بخشی از جنایات، جاه‌طلبی‌ها، بی‌بند و باری‌های ولید و دشمنی‌های وی با امام علی(ع) پرداخته شده است.[۳۱]
پانویس
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۰۱؛ ثقفی، الغارات، ۱۳۷۳ش، ص۵۸۱.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۰۱؛ ثقفی، الغارات، ۱۳۷۳ش، ص۵۸۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۷۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۰۱.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۶۷۵.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۴۷؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۴.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۴۷.
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۶۳، ج۱۴، ص۲۰۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۳۱۱.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۵۵۲.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۷۸-۱۷۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۷۸-۱۷۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۷۸-۱۷۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۷۸-۱۷۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۷۸-۱۷۹.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، ج۴، ص۴۵۰.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۲۴۷.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، ج۴، ص۵۷۲.
- ↑ ابن خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۳۲.
- ↑ منقری، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۳۹۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۵۲
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۵۲؛ واحدی، اسباب النزول القرآن، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۷.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۸؛ حسکانی، سیمای امام علی (ع) در قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۲۳۸؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۱۸، ص۶۲۵.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۴۸؛ حسکانی، سیمای امام علی (ع) در قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۲۳۸؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۱۸، ص۶۲۵.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۵۴.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۵۴.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۵۶.
- ↑ شریفی نیا: «ولید» کامل ترین نقشی است که بازی کردم/ تلویزیون «مختارنامه» را هرسال پخش کند، خبرگزاری فارس.
منابع
- شریفی نیا: «ولید» کامل ترین نقشی است که بازی کردم/ تلویزیون «مختارنامه» را هرسال پخش کند، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب:۲۸ مرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید:۷ بهمن ۱۴۰۳ش.
- ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج‌البلاغه، قم، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۶۳ش.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، تهران، عطارد، ۱۳۷۳ش.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، سیمای امام علی (ع) در قرآن، قم، اسوه، ۱۳۸۱ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان (تفسیر الطبری)، قاهره، دارالهجر، ۱۴۲۲ق.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، قم، دارالهجرة، ۱۴۰۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
- منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، قم، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.