کاربر:Jamei/صفحه تمرین2

النكت الإعتقاديه ألّف الشيخ المفيد كتابا باسم «النكت في مقدمات الأصول» في علم الكلام، و قد حقّقناه، اعتمادا على نسخ عديدة، و حققنا نسبته إلى الشيخ لذلك، و تحدّثنا عن منهج تأليفه، في مقدمتنا القصيرة له. و موضوع الكتاب هو شرح الألفاظ المستعملة في علم الكلام بعنوان «إن قال... فقل» ثم ذكر الأدلة بإيجاز شديد على الأصول الخمسة الاعتقادية، و أهم مسائلها. و قد عثر بعض العلماء على كتاب باسم «النكت الاعتقادية» فظنّه «النكت...» المذكور في مؤلّفات المفيد، فنشره منسوبا إليه. و هذا الكتاب - أيضا - يعتمد منهج الحوار (ان قيل... قيل) إلاّ أنّه لا يمكن نسبته إلى الشيخ المفيد، لوجوه: 1) - بعد ثبوت نسبة الكتاب الأوّل إلى الشيخ، لا يمكن أن يكون الثاني له أيضا، لوضوح البعد في أن يكون قد ألّف كتابين كل منهما مسمّى ب‍ «النكت...» كما لم ينسب إليه في الفهارس إلاّ واحد بهذا الاسم، خاصّة مع اتّحاد المنهج و الموضوع. 2) - أن بعض النسخ القديمة لما سمي (النكت الاعتقاديّة) قد نسب تأليفه إلى الشيخ فخر المحققين ابن العلاّمة الحلّيّ‌. 3) - و هو أقوى ما نستند إليه: أن أسلوب الكتاب، و نفس مؤلّفه، و جرس عباراته، ليس متناسبا مع شيء من مؤلّفات الشيخ المفيد المأثورة و الموجودة و المعروفة. بينما الكتاب الأوّل، يتفق في كثير من التعاريف التي أوردها مع سائر كتب الشيخ التي تعرضت لنفس التعاريف و قد أشرنا إلى هذه المقارنات في مقدّمتنا له. و مهما يكن، فإنّ لجنة المؤتمر ارتأت أن تنشر هذا الكتاب الثاني - أيضا - ضمن المؤلّفات المنشورة للشيخ المفيد، باعتبار تلك النسبة، و لأنّه على كلّ حال واحد من مؤلّفات علمائنا الأعلام في علم الكلام. و اللّه وليّ التوفيق. و كتب السيّد محمّد رضا الحسيني الجلالي. النكت الاعتقادية اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان، از فقها و متكلمان بزرگ شيعه در قرن چهارم و پنجم هجرى (334 - 413 هجرى) در موضوع عقايد و مباحث عقيدتى شيخ مفيد در اين كتاب به بررسى مباحث عقيدتى مانند توحيد، نبوت، معاد، عدل و امامت پرداخته است.

=========================

ارزش كتاب كتاب «النكت الإعتقادية» مانند ديگر كتاب‌هاى شيخ مفيد از ارزش و اعتبار بالايى برخوردار است و جايگاه ارزشمندى را در ميان ديگر تأليفات شيعه به خود اختصاص داده است.

انگيزه نگارش دوران شيخ مفيد دوران تضارب آرا و عقايد گوناگون بوده است.

در آن دوران، بر اثر فتوحات بزرگ دولت اسلامى، ملت‌هاى فراوان با علوم، عقايد و افكار گوناگون وارد جامعه اسلامى شده بودند.

يكى از آن علوم، فلسفه و استدلال‌هاى عقلى بود كه بعضى مغرضين آن را وسيله‌اى براى تهاجم به افكار و عقايد اسلامى قرار دادند.

شيخ مفيد مانند برخى ديگر از علما و انديشمندان بزرگ اسلامى در صدد دفع اين حمله و تهاجم فرهنگى جديد برآمد و با پاسخ‌گويى به شبهات عقيدتى از همان راه عقل و استدلال، فلسفه را نيز در خدمت دين درآورد و از سلاح دشمن براى دفاع از دين و اصول آن استفاده برده و به وسيلۀ آن يكى از اركان مهم دين را كه عقل و استدلال است رونق بخشيد.

شيوۀ نگارش شيخ مفيد در اين كتاب استدلال و برهان عقلى را شيوۀ خود قرار داده و اين كتاب را به سبک سؤال و جواب نگاشته است.

از اين نكته، اهميت پاسخ به سؤالات در دوران‌هاى مختلف اسلامى را مى‌توان فهميد.

شيخ مفيد در اين كتاب با ديدى بسيار باز و روشن برخورد كرده و به هر سؤالى اجازه طرح شدن داده، سپس با بيانى محكم و استوار و منطقى، به پاسخ‌گويى آن پرداخته است.

اشتراك كتاب ديگرى هم با نام «النكت الإعتقادية» منتشر شده كه به سبک سؤال و جواب مى‌باشد و به شيخ مفيد نسبت داده شده است.

اما بنابر تحقيق، اين كتاب نوشته شيخ مفيد نيست و از تأليفات فخر المحققين، فرزند علامۀ حلى مى‌باشد؛ زيرا در بعضى نسخه‌هاى قديمى آن را منسوب به فخر المحققين دانسته‌اند و سبک و شيوۀ نگارش آن كتاب نيز به تأليفات شيخ مفيد شباهتى ندارد.

اين در حالى است كه كتاب حاضر بسيار به ديگر تأليفات شيخ مفيد شبيه بوده و با آنها هماهنگ است.

نسخه‌هاى خطى 1 - نسخه‌اى در كتابخانه حضرت آیت‌الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم

=============================================

کتابی است با موضوع کلام و عقاید شیعه که تالیف آن توسط شیخ مفید محل تردید است و این احتمال قوی تر است که توسط فخرالمحققین محمد بن حسن بن یوسف بن مطهر حلی (فرزند علامه حلی) تالیف شده باشد.

نکت الاعتقادیه.jpg نویسنده شیخ مفید موضوع عقاید شیعه امامیه زبان عربی تعداد جلد 1 تحقیق‌ رضا المختاری النكت الإعتقادية و رسائل أخري

محتویات ۱ مؤلف ۲ محتوا ۳ سبک ۴ بخش های کتاب ۵ ارزش کتاب ۶ چند نکته در مورد کتاب ۷ عناوین دیگر ۸ شرح کتاب ۹ وضعیت نشر ۱۰ منابع ۱۱ متن کتاب النكت الإعتقادية و رسائل أخري مؤلف محمَّد بن محمَّد بن نعمان بن عبدالسَّلام حارثی مذحجی عکبری (336-413ق)، معروف به شيخ مفيد و ابن المعلّم، فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه قرن ۴ هجری و متولد بغداد بود. ابن قولویه قمی، شیخ صدوق، ابن ولید قمی، ابوغالب زراری، ابن جنید اسكافى، ابوعلی صولی بصرى، ابوعبدالله صفوانی از اساتید ایشان بوده اند. او بيش از 200 جلد تألیف دارد. از معروف‌ترین آثار وی، المُقنَعَة در علم فقه، اوائل المقالات در دانش کلام و الاِرشاد در شرح حال‌ امامان شیعه است. شيخ مفيد در سال 401 ش یا 413 ق یا 1022 م ، در بغداد و پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت .تشييع جنازۀ او شهرت دارد. در تشييع او بيش از 80 هزار نفر از شیعیان شركت جستند و درگذشت او در ماه رمضان بود.

محتوا "نکت الاعتقادیه" شیخ مفید که به زبان عربی تالیف یافته است، حاوی اصول اسلامیه و فنون کلامیه در معرفت خداوند و اصول دین می باشد و شیخ در آن با دلایل عقلی و براهین قطعی به طرح مباحث می پردازد.

این کتاب شامل رسائل شیخ مفید با عناوین "النکت فی مقدمات‌ الاصول‌"، "الحکایات"، "مسأله فی‌الاراده"، "عدم سهو‌النبی صلی الله علیه و آله"، "ایمان‌ ابی‌طالب"، "رساله حول حدیث نحن معاشر‌الانبیاء" می‌باشد که هر کدام محقق خاص خود را داراست.

مرحوم شیخ در این کتاب به بررسی مباحث اعتقادی مانند: توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت پرداخته است.

سبک سبک کتاب به صورت پرسش و پاسخ و مبتنی بر استدلال های عقلی است. مؤلف با دید باز و روشن با مسائل برخورد کرده و اجازه طرح هر نوع سؤالی را داده و با استدلال و برهان محکم، استوار و منظم به پاسخ گویی پرداخته است.

بخش های کتاب کتاب النکت در پنج فصل تنظیم شده که هر فصل در یکی از اصول دین بحث کرده و هر فصل به چند باب تقسیم شده است.

فصل اول: در شناسایی پروردگار و صفات ثبوتیه و سلبیه فصل دوم: در عدل فصل سوم: در نبوت فصل چهارم: در امامت فصل پنجم: معاد ارزش کتاب این کتاب مانند سایر کتاب های شیخ مفید از ارزش و اعتبار بالایی، برخوردار است و جایگاه ارزشمند و والایی را در میان تألیفات شیعه به خود اختصاص داده است.

یکی از ویژگی های منحصر به فرد کتاب به خدمت گرفتن عقل، استدلال و فلسفه در جواب ها می باشد، چرا که در این دوره دشمنان دین و اسلام، فلسفه و استدلال های عقلی را وسیله ای برای تهاجم به اسلام قرار داده بودند و شیخ با اصول و مبانی خود آنها بر علیه آنها استفاده کرده است. شیخ مفید در هر باب بعد از استدلال های عقلی و فلسفی، در هر مناسبت و موضوعی، آیات و روایات مربوط به آن موضوع را آورده است. این کتاب برای آشنایی با عقاید اسلامی، کتاب معتبر و مفیدی می باشد.

چند نکته در مورد کتاب یکم: در منابع کهن رساله ای موسوم به «النکت الاعتقادیه» به شیخ مفید نسبت نداده اند بلکه رساله کلامی شیخ مفید به نام «النکت فی مقدمات الأصول» در فهرست نجاشی آمده و نسخه هایی از آن موجود است - از جمله نسخه خطی کتابخانه آیت الله مرعشی به شماره ۲/ ۱۲۳۴۸ و عکسی مرعشی شماره ۱۱۰۴ در مجموعه ابن العودی.

این رساله با آنچه به عنوان «النکت الاعتقادیه» مشهور شده، به کلی متفاوت است و در ضمن منشورات کنگره شیخ مفید با تصحیح استاد سید محمدرضا حسینی جلالی به چاپ رسیده است.

آغاز رساله «النکت فی مقدمات الأصول»: بسمله... أما بعد فان أکثر الموحدین افتتحوا کلامهم فی ارشاد المبتدیین بالقول فی اول فرایض الله تعالی علی عباده المکلفین.

انجام رساله: ولیس فی القطع فی الجملة علی عفو عن مبهم لایعرف عینا قطعا علی ما کان الوقف فیه من الأعیان.

این رساله قطعاً از آثار شیخ مفید است، اما النکت الاعتقادیه ی مذکور شباهتی با دیگر آثار شیخ مفید ندارد.

دوم: سیاق عبارات و اصطلاحات مندرج در النکت الاعتقادیه نشان می دهد که این رساله دیر زمانی پس از عصر شیخ مفید تألیف شده است. سیاق عبارات این رساله و ساختار علمی آن با عصر خواجه نصیر طوسی و بعد از آن هماهنگی دارد. مثلاً در خطبه رساله آمده: «هذه عقیدتی قادنی الدلیل الیها وقوی اعتمادی علیها» که مشابه این عبارت در خطبه تجریدالاعتقاد خواجه نصیر طوسی چنین آمده است: «...و نکت مسائل الاجتهاد، مما قادنی الدلیل الیه وقوی اعتمادی علیه».

سوم: تمام نسخه های موجود از النکت الاعتقادیه مربوط به پس از سده هشتم هجری است و نسخه ای پیش از این تاریخ از آن سراغ نداریم.

چهارم: نسخه های موجود از النکت الاعتقادیه معمولا همراه با آثار دیگری از علامه حلی و فخرالمحققین است و نه آثار شیخ مفید.

پنجم: این رساله در برخی از نسخه های موجود از آن، از جمله در نسخه شماره ۲۰۶ آستان قدس رضوی با عنوان «عقائد فخرالدین» به فخرالمحققین محمد بن حسن بن یوسف بن مطهر حلی (۷۷۱ق) منسوب شده است.

ششم: با توجه به قرائن پیش گفته و دقت در متن رساله، سبک نگارش و پرسش و پاسخ ها و فصل بندی و مسائل مطرح شده در آن و مقایسه آن با دیگر آثار و اندیشه های کلامی فخرالمحققین و دیگر متکلمان هم عصر وی، احتمال انتساب رساله به فخرالمحققین تقویت می شود.

هفتم: این رساله با نام جعلی دیگر «الفخریة فی العقائد» با انتساب به فخرالمحققین با تصحیح شیخ محمدرضا انصاری قمی در دفتر چهارم میراث اسلامی ایران به چاپ رسیده و در مقدمه محقق آمده که نام رساله و انتساب آن به فخرالمحققین در یکی از نسخه های مورد مراجعه وی تصریح شده است. گرچه در هیچ منبع دیگری همچون فهرست ها و منابع کتابشناسی و تراجم به چنین رساله ای از فخرالمحققین اشاره نشده است.

هشتم: بنابراین، نام دقیق رساله مشخص نیست، تنها می توان گفت: «العقائد» یا «رسالة فی العقائد» و نامهای «النکت الاعتقادیه» یا «الفخریة فی العقائد» نام دقیق و قطعی رساله نمی تواند باشد. اما عدم انتساب آن به شیخ مفید قطعی و انتساب آن به فخرالمحققین محتمل است.

نهم: پیش از این چند تن از کتابشناسان و محققان به این موضوع پرداخته اند و حق مطلب را ادا کرده اند. از جمله مرحوم استاد سید عبدالعزیز طباطبائی و استاد سید محمدرضا حسینی جلالی و استاد رضا مختاری و استاد سید محمد اصفیائی و... اما متأسفانه هنوز در برخی فهرست های جدید مخطوطات این رساله را با عنوان «النکت الاعتقادیه» از شیخ مفید معرفی می کنند.

https://www.gisoom.com/book/1459277/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87-%DB%8C%D8%A7-%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%86%DA%A9%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87/