کاربر:H.atefimanesh/صفحه تمرین

آیه ۷ سوره حمد

مشخصات آیه
نام آیه	آیه ۷ سوره حمد
واقع در سوره	حمد
شماره آیه	۷
جزء	۱
اطلاعات محتوایی
شأن نزول	ندارد
مکان نزول	مکه و مدینه
موضوع	اعتقادی
درباره	درخواست هدایت از خدا
آیات مرتبط	آیه ۶۹ سوره نساء؛ آیه ۶ سوره فتح؛ آیه ۹۰ سوره آل عمران؛ آیه ۴۱-۵۶ سوره واقعه

آیه ۷ سوره حمد راه مستقيم را راه كسانى معرّفى می‌كند كه مورد نعمت الهى واقع شده‏‌اند. بعد از اين درخواست، از خداوند تقاضا دارد كه او را در مسير غضب‌‏شدگان و گمراهان قرار ندهد. منظور از کسانی که خداوند به آنها نعمت داده است، انبياء، صدّيقين، شهدا و صالحين هستند و توجّه به راه اين بزرگواران، ما را از خطر كجروى و قرار گرفتن در خطوط انحرافى باز می‌دارد. در قرآن غضب شدگان، افرادى همانند فرعون و قارون و ابولهب و امّت‏‌هايى همچون قوم عاد، ثمود و بنی‌اسرائيل، معرّفى شده‌‏اند. و افرادی نیز به عنوان گمراه معرّفى شده‏‌اند، از جمله: كسانى كه ايمان خود را به كفر تبديل كردند، مشركان، كفار، عصيان‏گران، مسلمانانى كه كفّار را سرپرست و دوست خود گرفتند، كسانى‌كه مردم را از راه خدا باز می‌دارند، كسانى‌كه به خدا يا رسول خدا توهين می‌كنند، آنانكه حقّ را كتمان می‌كنند و كسانى كه از رحمت خدا مأيوسند. در قرآن نام برخى به عنوان گمراه كننده آمده است، از قبيل: ابليس، فرعون، سامرى، دوست بد، رؤسا و نياكان منحرف. بنابراین انسان در اين آیه، عشق و علاقه و تولّاى خود را به انبياء و شهدا و صالحان و راه آنان، ابراز داشته و از مغضوبان و گمراهان تاريخ نيز برائت و دورى می‌جويد و اين آیه مصداق تولّى و تبرّى است.

متن و ترجمه آیه

آیه هفتم سوره حمد ترسیم واضح و روشنى است از «صراط مستقیم»، یعنی راه کسانى‌که مشمول نعمت‌هاى او شده‌اند، و از راه کسانی‌که مورد خشم خدا و گمراه هستند جدا است.

صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ

---

راه کسانی [چون پیامبران، صدّیقان، شهیدان و صالحان که به خاطر لیاقتشان] به آنان نعمتِ [ایمان، عمل شایسته و اخلاق حسنه] عطا کردی، هم آنان که نه مورد خشم تواند و نه گمراه‌اند.

---

آیه ۷ سوره حمد

جایگاه

آیه هفتم از سوره حمد آخرین آیه از این سوره است و با توجه به اینکه سوره حمد از سوره‌هایی است که شأن نزول ندارد بنابراین این آیه نیز دارای شأن نزول نیست. نکته مهمی که وجود دارد این است که این سوره ادب ستایش و دعا را به ما آموزش می‌دهد یعنی اول شناخت او و محبت و عشق و عبادت، و بعد دعا و درخواست باید مطرح شوند و باید از موجبات غضب خداوند به موجبات نعمت خداوند پناه ببریم. و این آیه مصداق روشن از تولی و تبری است.

محتوا

در آيه هفتم از سوره حمد راه مستقيم را راه كسانى معرّفى می‌كند كه مورد نعمت الهى واقع شده‏‌اند. بعد از اين درخواست، از خداوند تقاضا دارد كه او را در مسير غضب‌‏شدگان و گمراهان قرار ندهد؛ زيرا بنی‌اسرائيل نيز به گفته قرآن، مورد نعمت قرار گرفتند، ولى در اثر ناسپاسى و لجاجت گرفتار غضب شدند.

منظور از کسانی که خداوند به آنها نعمت داده است، انبياء، صدّيقين، شهدا و صالحين هستند و توجّه به راه اين بزرگواران و آرزوى پيمودن آن و تلقين اين آرزو به خود، ما را از خطر كجروى و قرار گرفتن در خطوط انحرافى باز می‌دارد.

غضب شدگان در قرآن نیز، افرادى همانند فرعون و قارون و ابولهب و امّت‏‌هايى همچون قوم عاد، ثمود و بنی‌اسرائيل، معرّفى شده‌‏اند.

و افرادی نیز به عنوان گمراه معرّفى شده‏‌اند، از جمله: كسانى كه ايمان خود را به كفر تبديل كردند، مشركان، كفار، عصيان‏گران، مسلمانانى كه كفّار را سرپرست و دوست خود گرفتند، كسانى‌كه مردم را از راه خدا باز می‌دارند، كسانى‌كه به خدا يا رسول خدا توهين می‌كنند، آنانكه حقّ را كتمان می‌كنند و كسانى كه از رحمت خدا مأيوسند. در قرآن نام برخى به عنوان گمراه كننده آمده است، از قبيل: ابليس، فرعون، سامرى، دوست بد، رؤسا و نياكان منحرف. گمراهان خود بستر و زمينه‏‌ انحراف را فراهم و گمراه‌كنندگان از اين بسترها و شرايط آماده، استفاده می‌كنند. بنابراین انسان در اين آیه، عشق و علاقه و تولّاى خود را به انبياء و شهدا و صالحان و راه آنان، ابراز داشته و از مغضوبان و گمراهان تاريخ نيز برائت و دورى می‌جويد و اين مصداق تولّى و تبرّى است.

تولی و تبری در اسلام

تولّی، یکی از فروع دین اسلام و به معنای دوستی با پیشوایان دینی و امامان و پذیرش ولایت آنان است و تبرّی، یا برائت نیز یکی از فروع دین اسلام و به معنای بیزاری از ستمگران و دشمنان خدا است. اصل تبرّی در کنار تولّی، جایگاه ویژه و بار معنایی خاصی در مذهب شیعه دارد و یکی از آموزه‌های اساسی پیروان این مذهب به شمار می‌آید زیرا باعث می‌شود طرفداران عدالت، علیه ستمگران متحد شوند و ظلم از جامعه ریشه کن شود. در روایات، تولّی به همراه تبری‌- که مفهوم متضاد و مخالف آن است-، با توصیفاتی از قبیل تحقق‌بخش ایمان و مهم‌ترین رکن ایمان آمدهو از اموری است که به محتضر و میت، تلقین می‌شود. این دو اصل در اصول اساسى برنامه‌هاى عملى اسلام گنجانیده شده، تا اینکه طرفداران حقّ و عدالت و آزادگى و پاکى و درستى، صفوف خود را هر چه فشرده‌تر سازند و ناپاکان و ستمگران و آلودگان هرچه تنهاتر بمانند و در یک محاصره اجتماعى و اخلاقى از طرف انسان‌هاى مثبت و ارزنده قرار گیرند.