بیع معاطاتی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بیع معاطاتی''' معامله‌ای است که در آن هر یک از خریدار و فروشنده، بدون عقد مخصوصی با یکدیگر مبادله و داد و ستدی انجام می‌دهند. در اینکه بیع معاطاتی از عقود لازم و یا جایز است بین فقیهان اختلاف نظر وجود دارد؛ مشهور علمای شیعه [[معاطات]] را جایز می‌دانند.

بیع معاطاتی در تعریف فقیهان این‌گونه معنا شده‌است که هر یک از فروشنده و خریدار بدون عقد مخصوصی، مال خود را در مقابل آنچه که از دیگری می‌گیرد، به طرف مقابل اعطاء می‌کند.<ref>شهید ثانی، شرح لمعه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۲، فتح الله، معجم ألفاظ الفقه الجعفری، ۱۴۱۵ق، ص۹۲، میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۶۱، محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۲۶۳.</ref>

به گفته [[شهید ثانی]] مشهور فقیهان [[امامیه]] قائل‌اند معاطات هم در اشیاء با‌ارزش صحیح است و هم کم‌ارزش<ref>شهید ثانی، شرح لمعه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۲.</ref> اما در این میان برخی همچون [[ابوحنیفه]] معاطات را فقط در اشیاء کم ارزش صحیح می‌دانند.<ref>انصاری، مکاسب، ۱۴۳۳ق، ج۳، ص۲۷و ۲۸.</ref>

بنابر نظر مشهور موردی که مسلماً معاطات به حساب می‌آید، داد و ستد از هر دو طرف خریدار و فروشنده در مجلس معاطات است نه در زمان آینده.<ref>انصاری، مکاسب، ۱۴۳۳ق، ج۳، ص۷۴.</ref> اما به عقیده [[شهید اول]]<ref>شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۹۲.</ref>و شیخ انصاری<ref>انصاری، مکاسب، ۱۴۳۳ق، ج۳، ص۷۵.</ref>و [[صاحب جواهر]]<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۲، ص۲۳۸.</ref>اگر یکی از دوطرف مال خود را همراه با رضایت به دیگری پرداخت کند باز هم معاطات حاصل می‌شود.

در قانون مدنی ایران، مستقیماً به بیع معاطاتی اشاره نشده اما از چند ماده مفهوم بیع معاطاتی به دست می‌آید، به طور مثال بنابر ماده ۱۹۳ قانون مدنی، انشای معامله، ممکن است به وسیله‌ عملی که بیانگر قصد و رضایت باشد، مثل قبض و اقباض، حاصل گردد، مگر در مواردی که قانون، استثنا کرده باشد.<ref>بهروزی، قانون مدنی، ۱۳۸۹ش، ص۶۹.</ref> بر اساس این ماده، ایجاد و انشای معامله، می‌تواند به واسطه داد و ستد بدون قول و گفتار یا همان معاطات صورت گیرد.<ref>کاتوزیان، حقوق مدنی، ۱۳۸۱ش، ص۹۱.</ref>

* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.