حسن مثنی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حسن‌ بن‌ حسن‌ بن‌ علی بن ابی‌طالب'''(زنده در ۸۵ق)، مشهور به '''حسن مُثَنّیٰ'''، فرزند [[امام حسن مجتبی(ع)]] وهمسر [[فاطمه دختر امام حسین (ع)]] از بزرگان [[علویان]].

حسن مثنیٰ، در [[واقعه کربلا]] در لشکر [[امام حسین]] (ع) بود و مجروح شد و با وساطت [[اسماء بن خارجه فزاری]]، از معرکه نجات یافت و در [[کوفه]] تحت درمان قرار گرفت، او پس از بهبودی، از کوفه به [[مدینه]] بازگشت.

او در شورش [[عبدالرحمان بن محمد بن اشعث]]، علیه [[حجاج بن یوسف]] شرکت کرد. حسن مثنیٰ در زمان خودش، متولی صدقات [[امام علی|امیرالمؤمنین(ع)]] بود. در اینکه آیا حسن مثنیٰ ادعای [[امامت]] کرده یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. برخی از منابع [[زیدیه]] و ملل و نحل نویسان از حسن مثنـی به عنوان یکی از امامان زیدیه یاد کرده‎اند.

پدر حسن مثنیٰ [[امام حسن مجتبی]] (ع) است. مادرش [[خوله دختر منظور بن زبّان فرازی|خَوْلَه‌ بنت منظور بن زَبّان فَزاری]] بود.<ref> مصعب‌ بن عبداللّه، نسب قریش، ص۴۶؛ ابن‌قتیبه، المعارف، ص۱۱۲؛ طبری، ج۵، ص۴۶۹</ref> خوله پس از کشته‌شدن همسرش، [[محمد بن طلحة بن عبیدالله]]، در [[جنگ جمل]] (۳۶ق)، به همسری [[امام حسن(ع)]] درآمد.<ref> ابن‌عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابیطالب، ص۹۸ ؛ قس ابن‌قتیبه، المعارف ص۱۱۲.</ref> [[کنیه]] وی ابومحمد است.<ref>ابن‌عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابی طالب، ص۹۸.</ref>

همسر او، دختر عمویش، [[فاطمه دختر امام حسین]]، بود. [[امام حسین]] پیش از [[واقعه عاشورا]] دختر خود را به [[ازدواج|عقد]] وی درآورده بود.<ref> رجوع کنید به مصعب‌ بن‌عبداللّه، نسب قریش، ص۵۱؛ حسنی، المصابیح، ص۳۷۹.</ref> داستان عروسی وی بدین شرح است که: حسن مثنیٰ یکی از دختران امام حسین (ع) را خواستگاری کرد،<ref>المنتظم، ج۷، ص۱۸۳</ref> امام به وی فرمود هر کدام از دخترانش (فاطمه یا [[سکینه دختر امام حسین(ع)|سکینه]]) را می‌خواهد انتخاب کند. حسن خجالت کشیده و حرفی نزد. امام، فاطمه را به عقد وی در آورد، چون به مادرش شبیه‌تر بود.<ref>مفید، ارشاد، ص۳۶۶</ref> به گفته ابن فندق بیهقی این ازدواج در سال [[شهادت]] امام حسین(ع) اتفاق افتاده است.<ref> ابن فندق، لباب الانساب، ص۳۸۵</ref> از آنجا که امام در [[روز عاشورا|روز دهم]] [[محرم]] ۶۱ق به شهادت رسیده، به احتمال زیاد این ازدواج در ۶۰ق و به مدت کوتاهی از [[روز عاشورا]] در [[مکه]] اتفاق افتاده‌است، لذا حسن مثنیٰ با همسرش فاطمه در [[کربلا]] حضور داشته‎است.<ref> قاضی، تحقیقی درباره اولین اربعین، ص۳۷۷</ref>

فرزندان پسر او از [[فاطمه دختر امام حسین]] عبارت‌اند از: [[عبدالله محض]]، [[ابراهیم عَمر]] و [[حسن مثلث]]، که هر سه در زندان [[ابوجعفر منصور]]، خلیفه [[عباسیان|عباسی]]، درگذشتند.<ref> ابن‌سعد، ج۵، ص۳۱۹؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۲، ص۴۰۳ـ۴۰۴؛ ابن‌عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابیطالب، ص۱۰۱.</ref>

بعدها نوادگان او بخصوص از نسل عبدالله، که خود فردی عالم و ادیب بود،<ref> رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۲۱، ص۸۵ـ۹۳</ref> قیام‌های مهمی علیه [[عباسیان]] را رهبری کردند. محمد مشهور به [[نفس زکیه]] و ابراهیم مشهور به [[قتیل باخمرا|قتیل باخَمْرا]] از آن جمله‌اند.

حسن مثنـّی [[روز عاشورا]] در [[واقعه کربلا]] حاضر بود و [[احمد بن ابراهیم حسنی]] در روایتی به نقل از [[ابومخنف]] سن وی را در آن هنگام نوزده یا بیست سال ذکر کرده است،<ref> رجوع کنید به مقتل، ص۳۷۹؛ قس طبری، ج۵، ص۴۶۹.</ref>

حسن مثنـّی از پدر خود [[امام مجتبی]] (ع) و برخی دیگر روایت کرده است.<ref> ر.ک: ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۶۱ـ۶۲.</ref>

حسن مثنـّی بر اساس وصیت [[امام علی(ع)|امام علی(ع)]]<ref> ر.ک: مصعب‌ بن عبداللّه، نسب قریش، ص۴۶؛ حسنی، ص۳۸۴</ref> عهده‌دار و متولی صدقات و موقوفات امیرمؤمنان (ع) در [[مدینه]] بود.<ref> مصعب‌ بن عبداللّه، نسب قریش، ص۴۶؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۲، ص۴۰۳؛ مفید، ج۲، ص۲۳.</ref>

[[حجاج بن یوسف|حجّاج‌ بن یوسف ثقفی]] هنگامی که والی [[مدینه]] بود، از حسن مثنـّی خواست عمویش، [[عمر بن علی]]، را در تولیت این صدقات با خود شریک سازد، اما او به سبب اینکه تولیت صدقات فقط مختص فرزندان [[فاطمه(س)|فاطمه سلام‌اللّه‌ علیها]] است، از این کار امتناع کرد و به [[شام]] نزد [[عبدالملک بن مروان]]، خلیفه [[بنی امیه|اموی]]، رفت. خلیفه نیز حجّاج را از این کار منع کرد.<ref> مصعب‌ بن عبداللّه، نسب قریش، ص۴۶ـ۴۷؛ بلاذری؛ حسنی، المصابیح، ص۳۸۴؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۶۵؛ ابن‌عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابیطالب، ص۹۹.</ref>

حسن مثنـّی تولیت موقوفات علی(ع) را بعد از خود به‌ فرزندش، عبداللّه، سپرد؛ اما [[منصور عباسی]]، عبداللّه را به زندان انداخت و تولیت موقوفات را خود به عهده گرفت.<ref> رجوع کنید به حسنی، المصابیح، ص۳۸۳؛ مُحَلِّی، الحدائق الوردیة فی مناقب ائمة الزیدیة، ج۲، ص۲۳۸.</ref>

هنگامی که [[عبدالرحمان بن محمد بن اشعث کندی]] بر [[حجاج بن یوسف|حجّاج‌ بن یوسف]] شورید، قصد داشت خود را [[خلیفه]] معرفی کند، اما چون امر [[خلافت]] فقط برای فردی [[قریش|قریشی]] مورد پذیرش بود، با بزرگان [[علویان]]، یعنی [[امام سجاد(ع)]] و حسن مثنـّی برای پذیرش [[خلافت]] نامه‌نگاری کرد. امام سجاد(ع) تقاضای او را رد کرد و حسن مثنّی نیز که احتمال می‌داد شورشیان [[بیعت]] خود را بشکنند، از این‌کار سر باز زد، اما در پی اصرار آنها پذیرفت و با او با عنوان خلیفه بیعت شد. عالمان مشهور عراقی چون [[عبدالرحمان بن ابی لیلی|عبدالرحمان بن‌ابی لیلی]]، [[شعبی]]، [[محمدبن سیرین]] و [[حسن بصری]] با او، که به الرضا ملقب شد، [[بیعت]] کردند.<ref> ر.ک: حسنی، المصابیح، ص۳۸۰ـ۳۸۱</ref>

در منابع [[زیدیه|زیدیه]] از حسن مثنـّی به عنوان یکی از ائمه [[زیدیه]] یاد می‌شود.<ref> ر.ک: حسنی، المصابیح، ص۳۷۹؛ محلی، الحدائق الوردیة فی مناقب ائمة الزیدیة، ج۲، ص۲۳۵.</ref>

پس از کشته شدن ابن‌اشعث در سال ۸۵ق، حسن مثنـّی نیز متواری شد، سرانجام فرستادگان [[ولید بن عبدالملک]] او را مسموم کردند و به قتل رساندند. جنازه او را به [[مدینه]] منتقل کردند و در [[بقیع|بقیع]] به خاک سپردند.<ref> رجوع کنید به حسنی، المصابیح، ص۳۸۲؛ ابن‌عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابیطالب، ص۱۰۰.</ref>

{{پانویس2}}

*ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.

*احمدبن یحیی بلاذری، انساب‌الاشراف، چاپ محمود فردوس‌العظم، دمشق، ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.