روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''رَوضُ الجِنان و رَوحُ الجَنان فی تفسیر القرآن''' اثر حسین بن علی الخزاعی النیسابوری معروف به [[ابوالفتوح رازی]] متوفای 556 از متکلمان و محدثان [[امامیه]] در قرن ششم هجری است. این کتاب که معروف ترین اثر ابوالفتوح رازی است به زبان فارسی نگاشته شده و یکی از مصادر کهن تفسیری [[شیعه]] برای مفسران پس از خود بوده است.

== معرفی کتاب ==

این کتاب، اولین تفسیر کامل شیعی فارسی است  که همه سوره های قرآن را در بر می گیرد. به نام کتاب، در خود تفسیر اشاره ای نشده و در کتب [[شیخ منتجب الدین رازی]] و [[ابن شهر آشوب]] با نام «روض الجنان و روح الجنان» آمده است.<ref>فهرست منتجب الدین، ص 4. المناقب، ج 1، ص 14.</ref> ابن شهر آشوب در کتاب دیگر خود از این کتاب با عنوان «روح الجنان» یاد می کند.<ref>معالم العلماء، ص 175.</ref>

== انگیزه تألیف ==

بنا بر آن چه خود مؤلف در مقدمه تفسیر آورده است به پبشنهاد جماعتی از دوستان و بزگان و اهل علم و تدین مبنی بر تألیف تفسیری مشتمل بر همه موارد ، آن را اجابت کرده است. و زبان فارسی را انتخاب کرده، چون طالبان آن بیشتر و فواید آن عام تر بود.

== سبک نگارش و تنظیم تفسیر ==

مؤلف ، پس از ذکر مقدمه ای کوتاه در معانی و اقسام قرآن و بحثی در معنای تفسیر و [[تأویل]]، به تفسیر آیات سوره ها به ترتیب از سوره حمد تا ناس پرداخته و لفظ به لفظ آن را ترجمه کرده است.

با توجه به رویکرد عقلی و نقلی مفسر در آیات، تفسیر وی در زمره [[تفسیر اجتهادی]] به شمار می آید.

== امتیازات و ویژگی های تفسیر ==

تفسیر روض الجنان  و مؤلف آن در بیان بسیاری از عالمان و دانشمندان شیعه ستایش شده و با تعابیر عظیم از وی یاد کرد اند.<ref>مجالس المؤمنین، ص 489. روضات الجنات، ج 2، ص 314. خاتمه مستدرک الوسائل، ج 3، ص 72. اعیان الشیعه، ج 6، ص 125.</ref> برخی از محققان، ویژگی های دیگری برای تفسیر ابوالفتوح رازی بیان کرده اند.

* توجه به تناسب واژه ها برای فهم بهتر آیات.

* بهره گیری از اشعار فارسی در توضیح آیات قرآنی.

* دفاع از مکتب کلامی و فقهی [[تشیع]] با دلایل عقلی و نقلی.<ref>عبدالکریم پاک نیا تبریزی، آشنایی با منابع تفسیری شیعه.</ref>

== نسخه های تفسیر ==

تاکنون ۵۳ نسخه ناقص و کامل از این تفسیر در کتاب‌خانه‌های ایران و دیگر کشورها شناسایی شده است.<ref>روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقرآن، ج۱، مقدمه یاحقی و ناصح، ص۷۶ـ۸۱.</ref>

== مجلدات تفسیر ==

تفسیر ابوالفتوح بر اساس تقسیم‌بندی مؤلف و تصریح برخی مانند [[منتجب‌الدین رازی]]<ref>فهرست اسماء علماء‌الشیعة و مصنفیهم، ص۴۵.</ref> و [[عبدالجلیل قزوینی]]<ref>نقض، ص۲۱۲.</ref> و اتفاق همه دست‌ نویس‌ها، بیست جلد بوده که در چاپ های اول تا سوم، این تقسیم بندی مراعات نشده است.

== چاپ های تفسیر ==

# چاپ پنج جلدی با کوشش چند تن از فضلا از جمله ملک الشعرا صبوری در 1307 و 1309 که دو مجلد آن در 1323 به فرمان [[مظفرالدین شاه]] و سه جلد باقی مانده در 1313ـ 1315ش به دستور [[علی اصغر حکمت]] -وزیر معارف وقت- به چاپ رسید.

# چاپ ده جلدی در 1320 ش با تصحیح و حواشی [[مهدی الهی قمشه‌ای]].

# چاپ سیزده جلدی در 1382 با تصحیح و حواشی میرزا [[ابوالحسن شعرانی]] با نام روح الجَنان و روح الجِنان.

# چاپ بیست جلدی با تصحیح و مقابله با 38 نسخه‌ي کهن و ذکر نسخه بدل‌ها و با مقدمه‌ای مبسوط به کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح در سال‌های 1365 تا 1376ش از سوی بنیاد پژوهشهای اسلامی [[آستان قدس رضوی]].

== پانویس ==