Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۴۶
ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۵: | خط ۵: | ||
==در لغت== | ==در لغت== | ||
تربت در لغت بهمعنای «خاک» است.<ref>ابن منظور؛ فیروزآبادی، ذیل «ترب».</ref> برخی احتمال دادهاند به خاکی که از اطراف هر قبر مقدسی، همچون قبر [[امامان شیعه|امامان]]، [[پیامبر|پیامبران]]، [[شهید|شهیدان]] و صالحان برداشته میشود تربت میگویند؛ ولی معنای شایع یا منحصر آن، خاک [[حائر حسینی|قبر امام حسین(ع)]] است و مراد از کلمه «الطین» یا «طین القبر» هم در روایات [[امامان شیعه|ائمه(ع)]]، همین معناست.<ref>شهیدثانی، الفوائد الملیة، | تربت در لغت بهمعنای «خاک» است.<ref>ابن منظور؛ فیروزآبادی، ذیل «ترب».</ref> برخی احتمال دادهاند به خاکی که از اطراف هر قبر مقدسی، همچون قبر [[امامان شیعه|امامان]]، [[پیامبر|پیامبران]]، [[شهید|شهیدان]] و صالحان برداشته میشود تربت میگویند؛ ولی معنای شایع یا منحصر آن، خاک [[حائر حسینی|قبر امام حسین(ع)]] است و مراد از کلمه «الطین» یا «طین القبر» هم در روایات [[امامان شیعه|ائمه(ع)]]، همین معناست.<ref>شهیدثانی، الفوائد الملیة، ص۲۱۱؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج ۷، ص۲۶۱.</ref> | ||
[[ابوریحان بیرونی]]<ref>بیرونی، آثارالباقیه،ص ۳۲۹</ref> از [[مزار امام حسین(ع)]] با تعبیر «تربت مسعوده» یاد کرده است. تربت همواره نزد [[شیعه|شیعیان]] محترم، مقدس و «شعار» آنان بوده است.<ref>کاشف الغطاء، الارض و التربة الحسینیة، | [[ابوریحان بیرونی]]<ref>بیرونی، آثارالباقیه،ص ۳۲۹</ref> از [[مزار امام حسین(ع)]] با تعبیر «تربت مسعوده» یاد کرده است. تربت همواره نزد [[شیعه|شیعیان]] محترم، مقدس و «شعار» آنان بوده است.<ref>کاشف الغطاء، الارض و التربة الحسینیة، ص۳۲.</ref> | ||
==در احادیث== | ==در احادیث== | ||
بنابر [[حدیث|حدیثی]]، [[حضرت عیسی]](ع) ضمن خبردادن | بنابر [[حدیث|حدیثی]]، [[حضرت عیسی]](ع) ضمن خبردادن به [[حواریون]] از [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]]، به حرمت تربت ایشان اشاره کرده است.<ref>ابن بابویه، عیون اخبارالرضا،ج ۲، ص۵۳۱ ۵۳۲</ref><ref>صدری، خاک بهشت، ص۲۲.</ref> احادیث متعددی در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنّت]] [[روایت]] شده که حاکی از آگاهی [[پیامبر اکرم]](ص) درباره شهادت امام حسین(ع) است. در برخی از آنها آمده است [[جبرائیل]] (یا فرشتهای دیگر) تربت سرخ [[کربلا]] را برای [[محمد(ص)|پیامبر(ص)]] آورد که سبب تأثر آن حضرت شد. به سبب وجود تفاوتهایی در این احادیث، بهویژه درباره [[فرشته|فرشتهای]] که تربت را آورده است، برخی احتمال تعدد این واقعه را مطرح کردهاند.<ref>بحرانی، عوالم العلوم، ج ۱۷، ص۱۲۴-۱۳۱.</ref><ref>امینی، سیرتنا و سنتنا، ص۵۳-۱۲۹.</ref> این احادیث از طریق زنان و مردان [[صحابه|صحابی]]، از جمله شماری از [[همسران پیامبر]]، از [[محمد(ص)|پیامبر(ص)]] [[روایت]] شده است.<ref>ابن حنبل، المسند،ج ۱۱، ص۲۰۷-۲۰۸.</ref><ref>مفید، الارشاد، ج ۲، ص۱۲۹</ref><ref>علوی شجری، فضل زیارة الحسین، ص۹۰-۹۲.</ref> | ||
===خونرنگ شدن تربت=== | ===خونرنگ شدن تربت=== | ||
[[پرونده:تبدیل به خون شدن تربت امام حسین(ع).jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:تبدیل به خون شدن تربت امام حسین(ع).jpg|بندانگشتی|۲۵۰px|تصویری از تربت امام حسین(ع) که گفته میشود در [[روز عاشورا]] به رنگ خون تغییر شکل میدهد.<ref>[http://hajj.ir/14/35909 تبدیل شدن تربت کربلا به خون]</ref>]] | ||
بر اساس برخی احادیث که بیشتر آنها از طریق [[ام سلمه|ام سَلَمه]] نقل شده،<ref>موحد ابطحی اصفهانی، ج ۴، | بر اساس برخی احادیث که بیشتر آنها از طریق [[ام سلمه|ام سَلَمه]] نقل شده،<ref>موحد ابطحی اصفهانی، ج ۴، ص۲۱۸-۲۴۲.</ref> پیامبر(ص) تربتی را که [[جبرائیل]] برای وی آورد، بهام سلمه داد و او آن را در شیشهای (یا پیراهن یا روسری خود) نهاد، آنگاه [[پیامبر(ص)]] خونرنگ شدن تربت را در [[روز عاشورا]]، نشانه شهادت امام حسین(ع) معرفی کرد.<ref>ابویعلی موصلی، ج ۶، ص۱۲۹-۱۳۰؛ خُصَیبی، ص۲۰۲-۲۰۳؛ ابن قولویه، ص۵۹ ۶۱؛ طبرانی، ج ۳، ص۱۰۸؛ ابن شجری، ج ۲، ص۸۲، مجلس ۲۹، ص۱۳۹-۱۴۰؛ حاکم نیشابوری، ج ۵، ص۵۶۷.</ref> در برخی منابع، مُفاد این احادیث از جمله [[معجزات پیامبر|معجزات پیامبر(ص)]] به شمار آمده است.<ref>ابونعیم، ص۵۵۳؛ بیهقی، ج ۶، ص۴۶۸-۴۷۰.</ref> | ||
خونرنگ شدن تربت در روز عاشورا، در برخی گزارشهای دیگر نیز آمده است.<ref>میثمی عراقی، | خونرنگ شدن تربت در روز عاشورا، در برخی گزارشهای دیگر نیز آمده است.<ref>میثمی عراقی، ص۵۴۲؛ دستغیب، ص۱۲۳-۱۲۴.</ref> در منابع شیعی، این احادیث به واسطه حدود ۱۰ راوی، از پیامبر(ص) و [[امام باقر]](ع) و [[امام صادق]](ع) نقل شده است.<ref>طوسی، ۱۴۱۴، ص۳۱۴-۳۱۸، ۳۳۰؛ فضل طبرسی، ج ۱، ص۴۲۸.</ref> در برخی از آنها اشاره شده که پیامبر(ص) بهام سلمه مقداری تربت داده، و در حدیثی دیگر آمده که این تربت تا هنگام مرگ ام سلمه نزد وی بوده است.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۶۰.</ref> و بنا بر روایتی آن تربت نزد امام باقر(ع) بوده است.<ref>طوسی، ۱۴۱۴، ص۳۱۶</ref> در برخی دعاها نیز به ماجرای تربت آوردن [[جبرائیل]] اشاره یا تصریح شده است.<ref>ابن قولویه، ص۲۸۰، ۲۸۲، ۲۸۴-۲۸۵؛ مجلسی، ج ۹۸، ص۱۱۸، ۱۲۹.</ref> | ||
===احادیثی از حضرت علی درباره تربت=== | ===احادیثی از حضرت علی درباره تربت=== | ||
از [[حضرت علی]](ع) احادیثی درباره تربت امام حسین(ع) نقل شده است، از جمله آنکه آن حضرت هنگام عبور از [[کربلا]] در [[جنگ صفین|جنگ صفّین]]، حدیث [[پیامبر(ص)]] را در شأن تربت برای اصحاب نقل کرد.<ref>نصربن مزاحم، وقعة صفین، | از [[حضرت علی]](ع) احادیثی درباره تربت امام حسین(ع) نقل شده است، از جمله آنکه آن حضرت هنگام عبور از [[کربلا]] در [[جنگ صفین|جنگ صفّین]]، حدیث [[پیامبر(ص)]] را در شأن تربت برای اصحاب نقل کرد.<ref>نصربن مزاحم، وقعة صفین، ص۱۴۰؛ ابن سعد، الطبقات، ص۴۸-۴۹؛ ابن حنبل، ج ۱، ص۴۴۶؛ ابویعلی موصلی، ج ۱، ص۲۹۸؛ ابن عساکر، ص۲۳۴-۲۳۵.</ref> ظاهراً این حدیث دو بار، هنگام رفتن [[امام علی]](ع) به صفّین و هنگام بازگشت از آن، در [[کربلا]] شنیده شده است.<ref>موحد ابطحی اصفهانی، ج ۴، ص۳۶۵-۳۶۶.</ref> در حدیثی دیگر، از آگاهی حضرت علی درباره تربت محل شهادت [[امام حسین(ع)]] سخن رفته است.<ref>ابن سعد، الطبات الکبری، ص۴۸؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۷۲.</ref> بنا بر حدیثی، آن حضرت هنگام عبور از کربلا ضمن گریستن و اشاره به [[واقعه عاشورا]]، حرمت تربت آنجا را یادآور شدند.<ref>حمیری، ص۲۶؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۲۶۹-۲۷۰.</ref> | ||
===احادیثی از دیگر امامان درباره تربت=== | ===احادیثی از دیگر امامان درباره تربت=== | ||
[[امام حسین(ع)]] نیز هنگام رسیدن به [[کربلا]]، حدیث [[ام سلمه]] را درباره تربت نقل کردند.<ref>سبط ابن جوزی، | [[امام حسین(ع)]] نیز هنگام رسیدن به [[کربلا]]، حدیث [[ام سلمه]] را درباره تربت نقل کردند.<ref>سبط ابن جوزی، ص۲۲۵</ref> بنا بر روایات، ام سلمه این [[حدیث]] را هنگام حرکت آن حضرت از [[مدینه]] برای ایشان نقل کرده بود.<ref>خصیبی، ص۲۰۳؛ مسعودی، ص۱۶۵؛ ابن حمزه، ۱۴۱۲، ص۳۳۰-۳۳۱؛ موحد ابطحی اصفهانی، ج ۴، ص۲۱۸-۲۲۱.</ref> | ||
دیگر [[امامان شیعه|امامان معصوم]] نیز درباره تربت سخن گفتهاند و با اوصاف «مبارکه»، «طاهره» و «مِسکة مبارکه» آن را ستوده و بر فضیلت آن تأکید کردهاند.<ref>ابن قولویه، | دیگر [[امامان شیعه|امامان معصوم]] نیز درباره تربت سخن گفتهاند و با اوصاف «مبارکه»، «طاهره» و «مِسکة مبارکه» آن را ستوده و بر فضیلت آن تأکید کردهاند.<ref>ابن قولویه، ص۲۶۷ ۲۶۸، ۲۷۰-۲۷۱؛ عصفری، ص۱۶-۱۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۸، ص۱۲۸-۱۳۲.</ref> [[امام رضا]](ع) هنگام برداشتن تربت، آن را بوییده و گریسته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۸، ص۱۳۱.</ref> در برخی احادیث، از علاقه فرشتگان به تربت سخن رفته است.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۶۸؛ مفید، کتاب المزار، ص۱۵۱؛ صدری، ص۴۹.</ref> | ||
==آثار تربت در روایات== | ==آثار تربت در روایات== | ||
===شفابخشی=== | ===شفابخشی=== | ||
در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت، شفابخش بیماریهاست و شرط تأثیر آن، اعتقاد به آن یا اعتقاد به [[امامت]] [[امام حسین]](ع) دانسته شده است.<ref>کلینی، کافی، ج ۴، | در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت، شفابخش بیماریهاست و شرط تأثیر آن، اعتقاد به آن یا اعتقاد به [[امامت]] [[امام حسین]](ع) دانسته شده است.<ref>کلینی، کافی، ج ۴، ص۵۸۸؛ علوی شجری، ص۹۱؛ طوسی، ۱۴۱۱، ص۷۳۲-۷۳۴؛ ابن مشهدی، ص۳۶۱-۳۶۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۸، ص۱۱۸ به بعد.</ref> برخی احادیث، شیوه برداشتن تربت یا خوردن آن را نیز مؤثر دانستهاند.<ref>برقی، ص۵۰۰؛ کلینی، ج ۴، ص۲۴۳؛ ابن بابویه، ۱۳۸۶، ص۴۱۰؛ طوسی، الامالی، ص۳۱۷.</ref> شفاخواهی از تربت مورد [[اجماع]] [[فقیه|فقهای]] [[امامیه|امامی]] بوده<ref>شهید اول، البیان، ج ۲، ص۲۵.</ref> و آثاری درباره آن نوشته شده است. | ||
گزارشهای بسیاری از زبان راویان موثق درباره اثر تربت در دست است.<ref>میثمی عراقی، | گزارشهای بسیاری از زبان راویان موثق درباره اثر تربت در دست است.<ref>میثمی عراقی، ص۵۴۲؛ قمی، ج ۲، ص۶۹۵؛ اعرجی فحّام، ج ۲، ص۲۰۴-۲۰۶؛ صدری، ص۱۰۹-۱۱۰، ۱۱۵-۱۱۶.</ref> شفاخواهی از تربت [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]]، عموی پیامبر(ص)، و دیگر شهدا و صالحان نیز از دیرباز در میان مسلمانان مرسوم بوده است.<ref>سمهودی، ج ۱، ص۶۹، ۱۱۶، ج ۲، ص۵۴۴؛ اعرجی فحّام، ج ۲، ص۱۷۹-۱۸۲.</ref> | ||
===ایمنی از ترس=== | ===ایمنی از ترس=== | ||
اثر دیگر تربت، ایمنی از ترس است و بر همراه داشتن آن در احادیث تأکید شده است.<ref>ابن قولویه، | اثر دیگر تربت، ایمنی از ترس است و بر همراه داشتن آن در احادیث تأکید شده است.<ref>ابن قولویه، ص۲۷۸-۲۸۰؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶، ص۷۵؛ الامالی، ۱۴۱۴، ص۳۱۸.</ref> [[امام رضا]](ع) در هر محمولهای مانند پارچه، اندکی تربت میگذاشته<ref>ابن قولویه، ص۲۷۸.</ref> و این کار گویا برای ایمنی آن بوده است.<ref>کلباسی، ص۱۳۰.</ref> همچنین، بنا بر منابع، به همراه داشتن تربت [[برکت]] دارد.<ref>ابن قولویه، ص۲۷۸؛ نجفی، ج ۱۸، ص۱۶۲.</ref> | ||
در احادیث به کام برداشتن نوزادان با تربت سفارش شده و فقها آن را [[مستحب]] دانسته<ref>کلینی، کافی، ج ۶، | در احادیث به کام برداشتن نوزادان با تربت سفارش شده و فقها آن را [[مستحب]] دانسته<ref>کلینی، کافی، ج ۶، ص۲۴؛ مفید، المقنعة، ص۵۲۱؛ سلاّر دیلمی، ص۱۵۶؛ ابن برّاج، ج ۲، ص۲۵۹؛ ابن حمزه، الوسیلة الی نیل الفضیلة، ص۳۷۲؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ج ۷، ص۱۳۱.</ref> و هدیه دادن آن را توصیه کردهاند.<ref>شهید اول، الدروس، ج ۲، ص۲۶.</ref> | ||
====استحباب قرار دادن تربت همراه میت==== | ====استحباب قرار دادن تربت همراه میت==== | ||
فقهای امامی اتفاق نظر دارند که تربت نهادن به همراه میت برای ایمنی او از [[عذاب قبر]] مستحب است،<ref>طوسی،الخلاف، ج ۱، | فقهای امامی اتفاق نظر دارند که تربت نهادن به همراه میت برای ایمنی او از [[عذاب قبر]] مستحب است،<ref>طوسی،الخلاف، ج ۱، ص۷۰۶؛ محقق حلّی،المعتبر فی شرح المختصر، ج ۱، ص۲۹۹-۳۰۰.</ref> اما در شیوه انجام این کار اختلاف نظر دارند.<ref>الفقه المنسوب للامام الرضا(ع)، ص۱۸۴؛ طوسی، مصباح المتهجّد، ص۲۰؛ طوسی، الاقتصاد الهادی، ص۲۵۰؛ ابن ادریس حلّی، ج ۱، ص۱۶۵؛ محقق حلّی، المعتبر فی شرح المختصر، ج ۱، ص۳۰۱؛ علامه حلّی، تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۹۴-۹۵؛ شهید اول، الذکری، ج ۲، ص۲۱</ref> برخی فقها مستند این [[مستحب|استحباب]] را صرفا متبرک بودن تربت دانستهاند،<ref>شهید اول، الذکری، ج ۲، ص۲۱ موسوی عاملی، ج ۲، ص۱۳۹.</ref> ولی این عمل به نظر برخی دیگر، مستند به [[حدیث]] است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶، ص۷۶؛ طوسی، مصباح المتهجّد، ص۷۳۵؛ احمد طبرسی، ج ۲، ص۵۸۲؛ یوسف بحرانی، الحدائق الناضره، ج ۴، ص۱۱۲؛ حرّ عاملی، ج ۳، ص۳۰؛ علامه حلّی، تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۹۵؛ شهید اول، الذکری، ج ۲، ص۲۱.</ref> | ||
===آثار دیگر تربت=== | ===آثار دیگر تربت=== | ||
برای تربت آثار دیگری هم ذکر شده است؛ از جمله زیاد شدن روزی، علم نافع، عزت یافتن، رفع فقر، و ظهور هر گونه اثر نیک و پسندیده.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، | برای تربت آثار دیگری هم ذکر شده است؛ از جمله زیاد شدن روزی، علم نافع، عزت یافتن، رفع فقر، و ظهور هر گونه اثر نیک و پسندیده.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۲۷۷، ۲۸۲-۲۸۵؛ ابن بسطام، ص۵۲؛ نوری، ۱۴۰۸، ج ۸، ص۲۳۷؛ کلباسی، ص۱۰۹؛ فرهاد میرزا قاجار، ص۶.</ref> درباره برخی آثار تربت این سوال مطرح شده است که آیا این آثار با خوردن تربت حاصل میشود یا ناشی از همراه داشتن آن است؟<ref>نراقی، ج ۱۵، ص۱۶۳؛ کلباسی، ص۶۷، ۷۷.</ref> | ||
==فضیلت سجده بر تربت== | ==فضیلت سجده بر تربت== | ||
بنا بر احادیث و کتب فقهی، تربت بهترین چیزی است که میتوان در [[سجده]] پیشانی را بر آن گذاشت.<ref> ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج ۱، | بنا بر احادیث و کتب فقهی، تربت بهترین چیزی است که میتوان در [[سجده]] پیشانی را بر آن گذاشت.<ref> ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص۲۶۸؛ شهید اول، الدروس، ج ۲، ص۲۶؛ یوسف بحرانی، ج ۷، ص۲۶۰؛ نراقی، ج ۵، ص۲۶۶.</ref> در برخی روایات آمده که [[امام صادق]](ع) مقداری از تربت [[امام حسین]](ع) را که در کیسهای ابریشمی و زردرنگ نگه میداشته، هنگام نماز بر [[سجاده]] خود میریخته و بر آن سجده میکرده است.<ref>طوسی، مصباح المتهجّد، ص۷۳۳؛ دیلمی، ج ۱، ص۱۱۵؛ محمدباقر مجلسی، ج ۸۲، ص۱۵۳؛ آل کاشف الغطاء، ص۳۹.</ref> به موجب برخی متون حدیثی و فقهی، [[سجده]] کردن بر تربت و [[تسبیح]] گفتن با تربت باعث رقت قلب میشود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۲، ص۱۷۷.</ref> | ||
قدیمیترین متن درباره مُهر تربت که با تعبیر «لوحٌ مِنْ طینِ القبر» از آن یاد شده، در توقیعی از [[امام مهدی|امام عصر]](عج) آمده که در سال ۳۰۸ در پاسخ به سؤالات محمد بن [[عبدالله بن جعفر حمیری|عبدالله بن جعفر حِمیری]] صادر شده است. در این [[حدیث]] و احادیث دیگر، بر [[استحباب]] ذکر گفتن با [[تسبیح]] تربت تأکید شده.<ref>مفید، کتاب المزار، | قدیمیترین متن درباره مُهر تربت که با تعبیر «لوحٌ مِنْ طینِ القبر» از آن یاد شده، در توقیعی از [[امام مهدی|امام عصر]](عج) آمده که در سال ۳۰۸ در پاسخ به سؤالات محمد بن [[عبدالله بن جعفر حمیری|عبدالله بن جعفر حِمیری]] صادر شده است. در این [[حدیث]] و احادیث دیگر، بر [[استحباب]] ذکر گفتن با [[تسبیح]] تربت تأکید شده.<ref>مفید، کتاب المزار، ص۱۵۰-۱۵۱؛ حسن طبرسی، ص۲۸۱؛ ابن مشهدی، ص۳۶۶-۳۶۸؛ حرّ عاملی، ج ۶، ص۴۵۵-۴۵ مجلسی، ج ۸۲، ص۳۳۳-۳۴۰.</ref> [[شهید اول]] این احادیث را [[متواتر]] خوانده است.<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج ۲، ص۲۶.</ref> | ||
===ساخت تسبیح با تربت=== | ===ساخت تسبیح با تربت=== | ||
بنا بر حدیثی از [[امام صادق]](ع)، تسبیح حضرت [[فاطمه(س)]] نخست از نخ پشمی تابیده بود که عدد تکبیرات بر آن گره زده شده بود. با شهادت [[حمزه بن عبدالمطلب]] در [[جنگ احد]]، [[حضرت فاطمه]](س) از تربت وی تسبیح ساخت. پس از [[شهادت]] امام حسین(ع)، ساختن تسبیح تربت آن حضرت معمول شد. در حدیث دیگری از [[امام صادق]](ع)، تسبیح تربت حمزه با تسبیح تربت امام حسین(ع) مقایسه شده و تربت امام حسین(ع) برتر دانسته شده است.<ref>مفید، الارشاد، | بنا بر حدیثی از [[امام صادق]](ع)، تسبیح حضرت [[فاطمه(س)]] نخست از نخ پشمی تابیده بود که عدد تکبیرات بر آن گره زده شده بود. با شهادت [[حمزه بن عبدالمطلب]] در [[جنگ احد]]، [[حضرت فاطمه]](س) از تربت وی تسبیح ساخت. پس از [[شهادت]] امام حسین(ع)، ساختن تسبیح تربت آن حضرت معمول شد. در حدیث دیگری از [[امام صادق]](ع)، تسبیح تربت حمزه با تسبیح تربت امام حسین(ع) مقایسه شده و تربت امام حسین(ع) برتر دانسته شده است.<ref>مفید، الارشاد، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref> در روایات بر ثواب در دست گرفتن تسبیح تربت امام حسین(ع)، حتی بدون گفتن [[ذکر]]، تأکید شده است،<ref>طوسی، مصباح المتهجّد، ص۷۳۵؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶، ص۷۵-۷۶؛ احمد طبرسی، ج ۲، ص۵۸۳؛ مفید، کتاب المزار، ص۱۵۲.</ref> ولی ظاهرا استفاده از تسبیح تربت نیز همچون مهر تربت تا سال ۳۰۸ (تاریخ مکاتبة حمیری) هنوز سنتی فراگیر نبوده است. | ||
==احکام فقهی تربت== | ==احکام فقهی تربت== | ||
با توجه به قداست تربت، احکام خاصی برای آن در کتب فقهی ذکر شده است، از جمله آنکه نجس کردن تربت [[حرام]] و برطرف کردن نجاست از آن [[واجب]] است. حتی نجس کردن تربت ممکن است نشانه کفر باشد.<ref>علامه حلّی، مختلف الشیعة، ج ۱، | با توجه به قداست تربت، احکام خاصی برای آن در کتب فقهی ذکر شده است، از جمله آنکه نجس کردن تربت [[حرام]] و برطرف کردن نجاست از آن [[واجب]] است. حتی نجس کردن تربت ممکن است نشانه کفر باشد.<ref>علامه حلّی، مختلف الشیعة، ج ۱، ص۲۶۷؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج ۱، ص۱۲۷؛ نجفی، ج ۸، ص۳۳۵؛ آل کاشف الغطاء، ص۱۷۵؛ سبزواری، ص۱۸</ref> همچنین تربتی که همراه میت نهاده میشود، باید به گونهای قرار گیرد که موجب بیاحترامی به آن نشود.<ref>طباطبائی یزدی، ج ۱، ص۳۱۵، مسئلة ۹؛ حکیم، ج ۴، ص۱۹۹.</ref> توهین به تربت، آثار دنیوی ناگواری به همراه دارد.<ref>طوسی، الامالی، ص۳۲۰؛ نوری، ۱۳۷۸، ج ۲، ص۲۸۳.</ref> | ||
خوردن خاک، حرام و خوردن تربت، فقط برای [[شفا]]، جایز است.<ref>کلینی، ج ۶، | خوردن خاک، حرام و خوردن تربت، فقط برای [[شفا]]، جایز است.<ref>کلینی، ج ۶، ص۲۶۵-۲۶۶، ۳۷۸؛ ابن برّاج، ج ۲، ص۴۳۳؛ ابن حمزه، ص۴۳۳؛ محقق حلّی، شرایع الاسلام، ج ۳، ص۱۷۶؛ نراقی، ج ۱۵، ص۱۶۲؛ کلباسی، ص۲۸۳۰.</ref> در برخی احادیث و فتاوای فقهی، [[افطار]] با تربت جایز است، گرچه عدهای از فقها این امر را درست نمیدانند.<ref>الفقه المنسوب للامام الرضا(ع)، ص۲۱۰؛ ابن شعبه، ص۴۸۸؛ ابن بابویه، ۱۴۱۴، ج ۲، ص۱۷۴؛ مفید، مسارّ الشیعة، ص۳۱؛ ابن طاووس، اقبال، ص۲۸۱ ؛ شهید اول، البیان، ص۲۰۳؛ شهید اول، الذکری، ج ۴، ص۱۷۵-۱۷۶؛ مجلسی، ج ۵۷، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref> مقدار تربتی که برای شفا میتوان خورد، اندک و حداکثر به مقدار یک نخود تعیین شده است.<ref>کلینی، ج ۶، ص۳۷۸؛ ابن برّاج، ج ۲، ص۴۲۹۴۳۰؛ ابن ادریس حلّی، ج ۱، ص۳۱۸؛ محقق حلّی، شرایع، ج ۳، ص۱۷۶؛ مجلسی، ج ۵۷، ص۱۶۱-۱۶۲؛ کلباسی، ص۴۵-۴۷.</ref> | ||
در برخی روایات، خوردن تربت [[امامان شیعه|امامان]] دیگر نیز مجاز دانسته شده است، اما مورد پذیرش فقها و سازگار با برخی احادیث دیگر نیست.<ref>ابن قولویه، | در برخی روایات، خوردن تربت [[امامان شیعه|امامان]] دیگر نیز مجاز دانسته شده است، اما مورد پذیرش فقها و سازگار با برخی احادیث دیگر نیست.<ref>ابن قولویه، ص۲۸۰۲۸۱؛ ابن بابویه، عیون اخبارالرضا، ج ۱، ص۱۰۴؛ مجلسی، ج ۵۷، ص۱۵۶.</ref> | ||
از نظر فقها، خرید و فروش تربت جایز است،<ref>شهید اول، الدروس، ج ۲، | از نظر فقها، خرید و فروش تربت جایز است،<ref>شهید اول، الدروس، ج ۲، ص۲۶؛آل کاشف الغطاء، ص۳۷۶.</ref> ولی در برخی روایات از آن نهی شده است.<ref>ابن قولویه، ص۲۸۶.</ref> | ||
==محدوده تربت== | ==محدوده تربت== | ||
محدودهای از اطراف قبر [[امام حسین(ع)]] که از آن تربت برداشته میشود، در روایات گوناگون، ۲۰ [[ذراع]]، ۲۵ ذراع، ۷۰ ذراع، یک میل، ۴ میل، ۱۰ میل، یک فرسخ و ۵ [[فرسخ]] ذکر شده است که به نظر فقها، تمام آنها میتواند درست باشد، بدین ترتیب که هر چه تربت به قبر امام حسین(ع) نزدیکتر باشد، احترام و اثر آن بیشتر است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶، | محدودهای از اطراف قبر [[امام حسین(ع)]] که از آن تربت برداشته میشود، در روایات گوناگون، ۲۰ [[ذراع]]، ۲۵ ذراع، ۷۰ ذراع، یک میل، ۴ میل، ۱۰ میل، یک فرسخ و ۵ [[فرسخ]] ذکر شده است که به نظر فقها، تمام آنها میتواند درست باشد، بدین ترتیب که هر چه تربت به قبر امام حسین(ع) نزدیکتر باشد، احترام و اثر آن بیشتر است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶، ص۷۱۷۲؛ طوسی، مصباح المتهجّد، ص۷۳۱-۷۳۲؛ ابن فهد حلّی، ج ۴، ص۲۲۰؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ج ۷، ص۳۲۷؛ مقدّس اردبیلی، ج ۲، ص۳۱۳؛ مجلسی، ج ۵، ص۳۷۰-۳۷۱؛ نراقی، ج ۱۵، ص۱۶۵-۱۶۷.</ref> | ||
برای برداشتن، خوردن یا به همراه داشتن تربت، دعاها و اعمال خاصی مانند [[غسل]]، خواندن آیاتی از [[قرآن]]، بوسیدن و بر چشم نهادن آن ذکر شده است.<ref>ابن قولویه، باب ۹۳۹۴؛ طوسی، الامالی، | برای برداشتن، خوردن یا به همراه داشتن تربت، دعاها و اعمال خاصی مانند [[غسل]]، خواندن آیاتی از [[قرآن]]، بوسیدن و بر چشم نهادن آن ذکر شده است.<ref>ابن قولویه، باب ۹۳۹۴؛ طوسی، الامالی، ص۳۱۸، ابن طاووس، الامان، ص۴۷؛ ابن طاووس، فلاح السائل، ص۶۲، ۲۲۴-۲۲۵؛ ابن مشهدی، ص۳۶۳-۳۶۶.</ref> به نظر فقها، این آداب، تأثیر تربت را بیشتر یا سریعتر میکند، ولی اصل تأثیر تربت بدانها وابسته نیست.<ref>مقدّس اردبیلی، ج ۱۱، ص۲۳۶.</ref> | ||
==آثار نوشتهشده درباره تربت== | ==آثار نوشتهشده درباره تربت== | ||
===آثار منتشر شده=== | ===آثار منتشر شده=== | ||
احادیث راجع به تربت در منابع حدیثی بسیاری ذکر شده <ref>ابن قولویه، بابهای ۱۷، ۹۱-۹۵.</ref> و آثار مستقلی نیز درباره تربت نوشته شده است، از جمله [[رسالة السجود علی التربة المشویة]] اثر [[محقق کرکی]]، [[الارض و التربة الحسینیة]] از [[محمدحسین آل کاشف الغطاء]]، [[الاستشفاء بالتربة الشریفة الحسینیة]] از [[ابوالمعالی کلباسی]]، خاک بهشت از مهدی صدری، سجدهگاه در فضیلت سجده بر تربت، از [[سیدمحمد امروهی هندی]]،<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۱۲، | احادیث راجع به تربت در منابع حدیثی بسیاری ذکر شده<ref>ابن قولویه، بابهای ۱۷، ۹۱-۹۵.</ref> و آثار مستقلی نیز درباره تربت نوشته شده است، از جمله [[رسالة السجود علی التربة المشویة]] اثر [[محقق کرکی]]، [[الارض و التربة الحسینیة]] از [[محمدحسین آل کاشف الغطاء]]، [[الاستشفاء بالتربة الشریفة الحسینیة]] از [[ابوالمعالی کلباسی]]، خاک بهشت از مهدی صدری، سجدهگاه در فضیلت سجده بر تربت، از [[سیدمحمد امروهی هندی]]،<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۱۲، ص۱۴۷.</ref> سجدهگاه رسول در سجده بر تربت به زبان اردو، از احمد سلطان مصطفوی چشتی.<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۱۲، ص۱۴۷.</ref> | ||
* [[السجود علی التربة الحسینیه عند الشیعة الامامیه (کتاب)|السجود علی التربة الحسینیه عند الشیعة الامامیة]] [[علامه امینی]] | * [[السجود علی التربة الحسینیه عند الشیعة الامامیه (کتاب)|السجود علی التربة الحسینیه عند الشیعة الامامیة]] [[علامه امینی]] | ||
خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
===آثار منتشر نشده=== | ===آثار منتشر نشده=== | ||
برخی آثار چاپ نشده درباره تربت: | برخی آثار چاپ نشده درباره تربت: | ||
[[شرف التربة]] تألیف [[محمد بن بکران رازی]]،<ref>نجاشی، | [[شرف التربة]] تألیف [[محمد بن بکران رازی]]،<ref>نجاشی، ص۳۹۴؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج ۱۴، ص۱۸۰.</ref> [[شرف التربة]] تألیف [[ابوالمفضل شیبانی]]،<ref>نجاشی، ص۳۹۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج ۱۴، ص۱۸۰.</ref> [[لمعة معانی]] به فارسی در اثبات فضیلت سجده بر تربت، اثر [[سیدعلی رضوی لاهوری]]،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج ۱۸، ص۳۵۴.</ref> [[مثنوی شفانامه]] درباره اثر تربت [[سیدالشهدا]](ع)، سروده [[تائب تبریزی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج ۱۹، ص۸۴.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |