Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، movedable، مدیران، templateeditor
۵٬۸۳۸
ویرایش
نظام درسی حوزه علمیه: تفاوت میان نسخه‌ها
درج الگوی درجه بندی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (Shamsoddin صفحهٔ نظام درسی حوزه را به نظام درسی حوزه علمیه منتقل کرد) |
(درج الگوی درجه بندی) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
تاکنون چنین مرسوم و رایج بوده است که هر [[طلبه]]ای با ورود به حوزه علمیه در دوران تحصیل خود، مراحل مشخصی از سطوح علمی را پشت سر می‌گذراند. نظام درسی حوزه علمیه [[شیعه]] دارای سه مرحله اصلیِ '''مقدمات'''، '''سطح''' و '''خارج''' است. | تاکنون چنین مرسوم و رایج بوده است که هر [[طلبه]]ای با ورود به حوزه علمیه در دوران تحصیل خود، مراحل مشخصی از سطوح علمی را پشت سر می‌گذراند. نظام درسی حوزه علمیه [[شیعه]] دارای سه مرحله اصلیِ '''مقدمات'''، '''سطح''' و '''خارج''' است. | ||
== مراحل درسی حوزه== | == مراحل درسی حوزه== | ||
به گفته سید احمد حسینی درس و بحث در حوزه علمیه نجف سه مرحله داشته است. مقدمات، سطوح و خارج | به گفته سید احمد حسینی درس و بحث در حوزه علمیه نجف سه مرحله داشته است. مقدمات، سطوح و خارج{{مدرک}} | ||
*مقدمات: نخستین مرحله تحصیل در حوزه است که در آن مبادی العربیه شامل صرف و نحو، معانی و بیان و بدیع، منطق، کلام و اولیات اصول فقه تدریس می‌شود. بیشتر کتاب‌هایی که در این مرحله تدریس می‌شود عبارتند از کتاب جامع المقدمات که کتاب‌هایی در صرف، نحو و منطق را در بردارد، البهجة المرضیه سیوطی، شرح الالفیه ابن عقیل، شرح الالفیه ابن ناظم، مغنی اللبیب ابن هشام، شرح النظام در صرف، حاشیه ملا عبدالله بر تهذیب المنطق تفتازانی، المنطق مظفر، تبصرة المتعلمین علامه حلی و شرائع الاسلام محقق حلی.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲.</ref> | *مقدمات: نخستین مرحله تحصیل در حوزه است که در آن مبادی العربیه شامل صرف و نحو، معانی و بیان و بدیع، منطق، کلام و اولیات اصول فقه تدریس می‌شود. بیشتر کتاب‌هایی که در این مرحله تدریس می‌شود عبارتند از کتاب جامع المقدمات که کتاب‌هایی در صرف، نحو و منطق را در بردارد، البهجة المرضیه سیوطی، شرح الالفیه ابن عقیل، شرح الالفیه ابن ناظم، مغنی اللبیب ابن هشام، شرح النظام در صرف، حاشیه ملا عبدالله بر تهذیب المنطق تفتازانی، المنطق مظفر، تبصرة المتعلمین علامه حلی و شرائع الاسلام محقق حلی.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲.</ref> | ||
*سطوح: این دومین مرحله تحصیل در حوزه است در این مرحله فقه و اصول تدریس می‌شود. در این مرحله بیشتر کتاب‌های معالم الدین، شرح اللمعة الدمشقیه شهید ثانی، کفایة الاصول آخوند خراسانی، رسائل و مکاسب شیخ انصاری تدریس می‌شود. تفاوت مرحله سطوح با مقدمات در این است که در مرحله سطوح کتب عمیق‌تری و استدلالی بیشتری خوانده می‌شود. همچنین برای فهم مطالب باید از تعلیقه، حواشی شرح و مطالب کتب مشابه کمک گرفته می‌شود.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲-۵۳.</ref> | *سطوح: این دومین مرحله تحصیل در حوزه است در این مرحله فقه و اصول تدریس می‌شود. در این مرحله بیشتر کتاب‌های معالم الدین، شرح اللمعة الدمشقیه شهید ثانی، کفایة الاصول آخوند خراسانی، رسائل و مکاسب شیخ انصاری تدریس می‌شود. تفاوت مرحله سطوح با مقدمات در این است که در مرحله سطوح کتب عمیق‌تری و استدلالی بیشتری خوانده می‌شود. همچنین برای فهم مطالب باید از تعلیقه، حواشی شرح و مطالب کتب مشابه کمک گرفته می‌شود.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲-۵۳.</ref> | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
==مقدمات== | ==مقدمات== | ||
این دوره در نظام درسی جدید حوزه شش سال طول می‌کشد.<ref>بحرالعلوم، ۱۴۰۷، ص۹۵.</ref> هدف اصلی در این دوره، آموزش ادبیات عرب (صرف، نحو، معانی و بیان و...) و آشنایی با دروس پایه مثل منطق و تسلط طلاب به «زبان قرآن» و نیز آشنایی مقدماتی با فقه و اصول فقه است. | این دوره در نظام درسی جدید حوزه شش سال طول می‌کشد.<ref>بحرالعلوم، ۱۴۰۷، ص۹۵.</ref> هدف اصلی در این دوره، آموزش ادبیات عرب (صرف، نحو، معانی و بیان و...) و آشنایی با دروس پایه مثل منطق و تسلط طلاب به «زبان قرآن» و نیز آشنایی مقدماتی با فقه و اصول فقه است.{{مدرک}} | ||
===ادبیات عرب=== | ===ادبیات عرب=== | ||
در این مرحله طلاب عرب معمولاً کتاب‌های زیر را می‌خوانند: | در این مرحله طلاب عرب معمولاً کتاب‌های زیر را می‌خوانند: | ||
#«أجرومية»، «قَطرالنّدى وبَل الصّدى» و «[[شرح ابن عقيل]]» را می‌خوانند. | #«أجرومية»، «قَطرالنّدى وبَل الصّدى» و «[[شرح ابن عقيل]]» را می‌خوانند.{{مدرک}} | ||
طلاب غیرعرب نیز این کتب را می‌خوانند: | طلاب غیرعرب نیز این کتب را می‌خوانند: | ||
#[[جامع المقدمات]] که شامل «امثلة»، «شرح امثلة»، «صرف مير»، «تصريف»، «عوامل فی النحو»، «هداية»، «شرح أنموذج» و «صمدية» است. | #[[جامع المقدمات]] که شامل «امثلة»، «شرح امثلة»، «صرف مير»، «تصريف»، «عوامل فی النحو»، «هداية»، «شرح أنموذج» و «صمدية» است.{{مدرک}} | ||
#[[البهجةالمرضیة]] (شرح [[سیوطی]] بر الفیه ابن مالک، معروف به سیوطی). | #[[البهجةالمرضیة]] (شرح [[سیوطی]] بر الفیه ابن مالک، معروف به سیوطی).{{مدرک}} | ||
#[[مغنی اللبیب]]<ref>غروی، ص ۲۵۱-۲۵۴؛ جمالی، ص ۱۲۱.</ref> نوشته [[ابن هشام]] در نحو. در سال‌های اخیر [[مغنی الادیب]] که متن تهذیب شده مغنی اللبیب است، به طلاب آموزش داده می‌شود. | #[[مغنی اللبیب]]<ref>غروی، ص ۲۵۱-۲۵۴؛ جمالی، ص ۱۲۱.</ref> نوشته [[ابن هشام]] در نحو. در سال‌های اخیر [[مغنی الادیب]] که متن تهذیب شده مغنی اللبیب است، به طلاب آموزش داده می‌شود. | ||
#[[مطول]] و [[مختصر المعانی ]]تفتازانی در «معانى» و «بيان» و «بدیع». در نظام درسی جدید کتاب [[جواهر البلاغه]] نوشته [[سید احمد هاشمی]] در کنار مختصر المعانی خوانده می‌شود. | #[[مطول]] و [[مختصر المعانی ]]تفتازانی در «معانى» و «بيان» و «بدیع». در نظام درسی جدید کتاب [[جواهر البلاغه]] نوشته [[سید احمد هاشمی]] در کنار مختصر المعانی خوانده می‌شود.{{مدرک}} | ||
===منطق=== | ===منطق=== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
#[[اصول الفقه]] محمدرضا مظفر<ref>رجوع کنید به بهادلی، ص ۲۷۸-۲۷۹.</ref> | #[[اصول الفقه]] محمدرضا مظفر<ref>رجوع کنید به بهادلی، ص ۲۷۸-۲۷۹.</ref> | ||
اکنون شرح لمعه، الموجز و اصول الفقه در حوزه‌ها به صورت رسمی تدریس می‌شود. | اکنون شرح لمعه، الموجز و اصول الفقه در حوزه‌ها به صورت رسمی تدریس می‌شود.{{مدرک}} | ||
===دروس جنبی=== | ===دروس جنبی=== | ||
در کنار دروس اصلی که شامل ادبیات، فقه و اصول است، کتاب‌هایی از اخلاق، عقاید و کلام، تفسیر، تاریخ و ادبیات فارسی در کتب درسی مقدمات گنجانده شده است. | در کنار دروس اصلی که شامل ادبیات، فقه و اصول است، کتاب‌هایی از اخلاق، عقاید و کلام، تفسیر، تاریخ و ادبیات فارسی در کتب درسی مقدمات گنجانده شده است.{{مدرک}} | ||
==سطح== | ==سطح== | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
===سطح در نظام آموزشی جدید حوزه=== | ===سطح در نظام آموزشی جدید حوزه=== | ||
دروس سطح در نظام جدید آموزشی حوزه چهار سال به طول میانجامد. در طی این چهار سال کتاب فقهی مکاسب شیخ انصاری تدریس می‌شود. در دو سال نخست، فرائد الاصول شیخ انصاری و در دو سال پایانی کتاب کفایة الاصول آخوند خراسانی در اصول فقه به طلاب عرضه میگردد. | دروس سطح در نظام جدید آموزشی حوزه چهار سال به طول میانجامد. در طی این چهار سال کتاب فقهی مکاسب شیخ انصاری تدریس می‌شود. در دو سال نخست، فرائد الاصول شیخ انصاری و در دو سال پایانی کتاب کفایة الاصول آخوند خراسانی در اصول فقه به طلاب عرضه میگردد.{{مدرک}} | ||
در کنار دروس اصلی فقه و اصول، این دروس نیز تدریس می‌شود: | در کنار دروس اصلی فقه و اصول، این دروس نیز تدریس می‌شود: | ||
*[[فلسفه]] | *[[فلسفه]] | ||
#بدایة الحکمة علامه طباطبایی در سال هفتم | #بدایة الحکمة علامه طباطبایی در سال هفتم | ||
#نهایة الحکمة علامه طباطبایی در سال نهم و دهم | #نهایة الحکمة علامه طباطبایی در سال نهم و دهم{{مدرک}} | ||
*[[کلام]] | *[[کلام]] | ||
#محاضرت فی الالهیات [[جعفر سبحانی]] در سال هفتم و هشتم | #محاضرت فی الالهیات [[جعفر سبحانی]] در سال هفتم و هشتم{{مدرک}} | ||
*[[تفسیر]] | *[[تفسیر]] | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
# جوامع الجامع، [[سوره رعد]] و [[سوره یوسف]] در سال هشتم | # جوامع الجامع، [[سوره رعد]] و [[سوره یوسف]] در سال هشتم | ||
# [[المیزان]]، [[علامه طباطبایی]]، جلد ۱۳، [[سوره اسراء]] در سال نهم | # [[المیزان]]، [[علامه طباطبایی]]، جلد ۱۳، [[سوره اسراء]] در سال نهم | ||
# المیزان، [[سوره کهف]]، در سال دهم | # المیزان، [[سوره کهف]]، در سال دهم{{مدرک}} | ||
*[[رجال]] و [[درایه]] | *[[رجال]] و [[درایه]] | ||
# کلیات فی علم الرجال، [[جعفر سبحانی]]، در سال هفتم و هشتم | # کلیات فی علم الرجال، [[جعفر سبحانی]]، در سال هفتم و هشتم | ||
# درایة الحدیث، جعفر سبحانی، در سال دهم | # درایة الحدیث، جعفر سبحانی، در سال دهم{{مدرک}} | ||
==خارج== | ==خارج== | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
از آنجا که رسیدن به قوه اجتهاد بستگی به استعداد و تلاش شخصی افراد دارد، لذا زمان این دوره برای افراد متفاوت است. | از آنجا که رسیدن به قوه اجتهاد بستگی به استعداد و تلاش شخصی افراد دارد، لذا زمان این دوره برای افراد متفاوت است. | ||
مرحله خارج، محدودیت زمانی ندارد و ممکن است کسی تا پایان عمرش در این جلسات شرکت کند، همچنان که استادان نیز به فراخور حال و اقتضائات دیگر، مباحث خود را تفصیل می‌دهند. در واقع، درس خارج فقه و اصول، کانون ارائه آخرین دستاوردهای علمی استادان و [[مجتهدان]] و نیز فرصتی برای آموختن روش اجتهاد و ورزیده شدن در آن است. طلابی که به مرتبه علمی معیّنی یا درجه اجتهاد نایل می‌شوند، حسب معمول از استادان خویش یادداشتی به نام اجازه دریافت می‌کنند که در آن به تحصیلات و فضل و توانایی‌های علمی وی اشاره می‌شود. | مرحله خارج، محدودیت زمانی ندارد و ممکن است کسی تا پایان عمرش در این جلسات شرکت کند، همچنان که استادان نیز به فراخور حال و اقتضائات دیگر، مباحث خود را تفصیل می‌دهند. در واقع، درس خارج فقه و اصول، کانون ارائه آخرین دستاوردهای علمی استادان و [[مجتهدان]] و نیز فرصتی برای آموختن روش اجتهاد و ورزیده شدن در آن است. طلابی که به مرتبه علمی معیّنی یا درجه اجتهاد نایل می‌شوند، حسب معمول از استادان خویش یادداشتی به نام اجازه دریافت می‌کنند که در آن به تحصیلات و فضل و توانایی‌های علمی وی اشاره می‌شود.{{مدرک}} | ||
==دروس تخصصی== | ==دروس تخصصی== | ||
در سال‌های اخیر، رشته‌های تخصّصی [[تفسیر]] و [[کلام]] و تبلیغ نیز در کنار فقه و اصول تشکیل شده است که متخصصان و محقّقانی در آن رشته‌ها تربیت می‌کنند. هدف از این دروس - که تحت عنوان رشته‌های تفسیر، کلام، تبلیغ و ... شروع شده است - پرورش متخصص، در رشته‌های خاص مورد نیاز حوزه و جامعه است. این کار پرارزش باعث می‌شود که شخص علاوه بر اجتهاد در فقه و اصول، در یکی از رشته‌های علوم اسلامی متبحر شود، تا بتواند منشا خدمات مفیدی در حوزه و جامعه شود؛ نه این که بعد از صرف مدت زمان طولانی برای تحصیل، به نتیجه مطلوبی نرسد. | در سال‌های اخیر، رشته‌های تخصّصی [[تفسیر]] و [[کلام]] و تبلیغ نیز در کنار فقه و اصول تشکیل شده است که متخصصان و محقّقانی در آن رشته‌ها تربیت می‌کنند. هدف از این دروس - که تحت عنوان رشته‌های تفسیر، کلام، تبلیغ و ... شروع شده است - پرورش متخصص، در رشته‌های خاص مورد نیاز حوزه و جامعه است. این کار پرارزش باعث می‌شود که شخص علاوه بر اجتهاد در فقه و اصول، در یکی از رشته‌های علوم اسلامی متبحر شود، تا بتواند منشا خدمات مفیدی در حوزه و جامعه شود؛ نه این که بعد از صرف مدت زمان طولانی برای تحصیل، به نتیجه مطلوبی نرسد.{{مدرک}} | ||
==دروس جنبی یا عمومی== | ==دروس جنبی یا عمومی== | ||
در حوزه علمیه قم و در بعضی شهرستان‌ها، هم زمان با دوره مقدمات و سطح، درس‌هایی تحت عنوان [[عقاید]]، تفسیر، اقتصاد، [[ملل و نحل]]، [[علوم قرآن]]، [[اخلاق]] و ... تعلیم داده می‌شود که در رشد فکری طلاب و گسترش اطلاعات علمی آن‌ها موثر است. این درس‌ها هر چند لازم است، ولی مرحله مستقلی در درس‌های حوزه محسوب نمی‌شود. | در حوزه علمیه قم و در بعضی شهرستان‌ها، هم زمان با دوره مقدمات و سطح، درس‌هایی تحت عنوان [[عقاید]]، تفسیر، اقتصاد، [[ملل و نحل]]، [[علوم قرآن]]، [[اخلاق]] و ... تعلیم داده می‌شود که در رشد فکری طلاب و گسترش اطلاعات علمی آن‌ها موثر است. این درس‌ها هر چند لازم است، ولی مرحله مستقلی در درس‌های حوزه محسوب نمی‌شود.{{مدرک}} | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۱: | ||
#تطبیق مطالب گفته شده با متن کتاب مورد تدریس به صورت جمله به جمله. | #تطبیق مطالب گفته شده با متن کتاب مورد تدریس به صورت جمله به جمله. | ||
#بیان مطالبی خارج از کتاب (از حواشی و شروح یا نظریات خاص استاد) که در ضمن درس بیان می‌شود؛ ولی برخی اساتید برای جلوگیری از به هم ریختگی ذهن طلاب، آن مطالب را در پایان درس ذکر می‌کنند. | #بیان مطالبی خارج از کتاب (از حواشی و شروح یا نظریات خاص استاد) که در ضمن درس بیان می‌شود؛ ولی برخی اساتید برای جلوگیری از به هم ریختگی ذهن طلاب، آن مطالب را در پایان درس ذکر می‌کنند. | ||
#پاسخ‌گویی به سؤالات شاگردان در سه مرحله: قبل از شروع درس، در حین درس و بعد از درس. | #پاسخ‌گویی به سؤالات شاگردان در سه مرحله: قبل از شروع درس، در حین درس و بعد از درس.{{مدرک}} | ||
==تعطیلات== | ==تعطیلات== | ||
روزهای [[پنجشنبه]] و [[جمعه]] کار تعلیم دروس رسمی در حوزه تعطیل است. در [[ماه رمضان]]، دو هفته اول [[محرّم]] و دو هفته آخر ماه [[صفر]] به جهت عزیمت طلاب برای تبلیغ یا شرکت در مراسم [[عزاداری]] [[امام حسین(ع)]] و رحلت [[پیامبر(ص)]] کلاس‌های درس تعطیل است. | روزهای [[پنجشنبه]] و [[جمعه]] کار تعلیم دروس رسمی در حوزه تعطیل است. در [[ماه رمضان]]، دو هفته اول [[محرّم]] و دو هفته آخر ماه [[صفر]] به جهت عزیمت طلاب برای تبلیغ یا شرکت در مراسم [[عزاداری]] [[امام حسین(ع)]] و رحلت [[پیامبر(ص)]] کلاس‌های درس تعطیل است.{{مدرک}} | ||
ایام وفات دیگر [[ائمه(ع)]] یا رحلت یکی از مراجع بزرگ و اعیاد اسلامی به مجموعه تعطیلات افزوده می‌شود. | ایام وفات دیگر [[ائمه(ع)]] یا رحلت یکی از مراجع بزرگ و اعیاد اسلامی به مجموعه تعطیلات افزوده می‌شود.{{مدرک}} | ||
در ایام تابستان درس‌های رسمی در حوزه های علمیه تعطیل است. | در ایام تابستان درس‌های رسمی در حوزه های علمیه تعطیل است.{{مدرک}} | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۴۸: | خط ۱۴۸: | ||
{{حوزه علمیه}} | {{حوزه علمیه}} | ||
{{کتاب‌های درسی حوزه}} | {{کتاب‌های درسی حوزه}} | ||
<onlyinclude>{{درجه‌بندی | |||
| پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | |||
| رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص | |||
| جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | |||
| عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->ندارد | |||
| ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد | |||
| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد | |||
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | |||
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص | |||
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | |||
| شناسه = <!--ناقص، کامل-->ناقص | |||
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | |||
| جامعیت = <!--ندارد، دارد-->ندارد | |||
| زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد | |||
| تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | |||
| تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | |||
| توضیحات = | |||
}}</onlyinclude> | |||
[[رده:نظام درسی حوزه علمیه]] | [[رده:نظام درسی حوزه علمیه]] | ||
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]] | [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]] | ||