کاربر ناشناس
مسجد کبود (مزار شریف): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←افزوده‌شده
imported>Fayaz |
imported>Fayaz جز (←افزوده‌شده) |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
بنایی که سلطان سنجر بر مرقد یافت شده، ساخته بود، در حمله چنگیز (۶۱۸ق) به [[بلخ]] ویران شد. این خرابه، تا زمان سلطان حسین بایقرا به تل علی یا تل خواجه خیران معروف بود.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۳۵.</ref> در کتاب مجمع الغرایب (نوشته شده در قرن دهم) آمده در ۶۸۶ق، زمان [[ایلخانان]] بنایی روی قبر مذکور بوده است.<ref>حبیبی، «مجمع الغرایب و مطالب خواندنی آن»، مجله یغما، ۱۳۳۵ش، ص۳۶۳ ـ ۳۶۸.</ref> چارچوب امروزی مرقد، همان بنای ساخته شده به‌دستور سلطان حسین بایقرا است که پس از وی، حاکمان و افراد دیگر، تغییراتی در جزییات آن داده‌اند.<br> | بنایی که سلطان سنجر بر مرقد یافت شده، ساخته بود، در حمله چنگیز (۶۱۸ق) به [[بلخ]] ویران شد. این خرابه، تا زمان سلطان حسین بایقرا به تل علی یا تل خواجه خیران معروف بود.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۳۵.</ref> در کتاب مجمع الغرایب (نوشته شده در قرن دهم) آمده در ۶۸۶ق، زمان [[ایلخانان]] بنایی روی قبر مذکور بوده است.<ref>حبیبی، «مجمع الغرایب و مطالب خواندنی آن»، مجله یغما، ۱۳۳۵ش، ص۳۶۳ ـ ۳۶۸.</ref> چارچوب امروزی مرقد، همان بنای ساخته شده به‌دستور سلطان حسین بایقرا است که پس از وی، حاکمان و افراد دیگر، تغییراتی در جزییات آن داده‌اند.<br> | ||
نام معمارانِ نخستین این بنا را محمدخان و فرزندش بنایی نوشته‌اند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۴.</ref> این دو ابتدا گنبدی روی قبر ساختند و سپس براساس معماری تیموری، باغی دور آن ایجاد کرده و در دروازه جنوبی یک نقارخانه بنیان گذاشتند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> در کنار آن، حمام و چند دکان نیز اضافه گردید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> هم‌چنین نهری که سنجر سلجوقی از رود بلخ به‌سمت این مرقد جاری و وقف کرده و بسته شده بود، دوباره روان شد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref><br> | نام معمارانِ نخستین این بنا را محمدخان و فرزندش بنایی نوشته‌اند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۴.</ref> این دو ابتدا گنبدی روی قبر ساختند و سپس براساس معماری تیموری، باغی دور آن ایجاد کرده و در دروازه جنوبی یک نقارخانه بنیان گذاشتند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> در کنار آن، حمام و چند دکان نیز اضافه گردید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> هم‌چنین نهری که سنجر سلجوقی از رود بلخ به‌سمت این مرقد جاری و وقف کرده و بسته شده بود، دوباره روان شد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref><br> | ||
=== | ===توسعه=== | ||
پس از تسلط حاکمان ازبک بر بلخ،{{یادداشت|این حاکمان ابتدا در سمرقند و بخار و اورگنج مستقر بودند و سپس با ضعف تیموریان و صفویه، خراسان را نیز تصرف کردند و مذهب آنان سنی و گرایش صوفیانه بود.}} عبدالمومن‌خان [[شیبانیان|شیبانی]]، ولیعهد و والی بلخ (حکومت:۹۹۰ ـ ۱۰۰۶ق) و معاصر [[شاه عباس اول|شاه عباس صفوی]]، گنبد دومی نیز روی مرقد ساخت.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref> ولی محمد (حکومت:۱۰۰۷ ـ ۱۰۲۰ق){{یادداشت|ولی محمد از حاکمان ازبک خاندان جانیان یا جانی بود.}} دستور به ساخت چهار باغ، دارای ۱۸ چمن و مساحت ۱۰۰ جریب، اطراف مرقد داد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref> او هم‌چنین حوضی در شمال مرقد ساخت و چنارهایی دور آن کاشت و جاده‌ای بین بلخ و این مکان کشید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۷.</ref> سبحان قلی‌خان (حکومت:۱۰۹۱ ـ ۱۱۱۴ق) این جاده را ترمیم و بزرگتر کرد و دو طرف آن را درخت کاشت و شفاخانه‌ای بنا نهاد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۷.</ref> چهار دروازه نیز در چهار سوی بارگاه ساخته شد که نام آنها قاسم خانی (شرقی)، منظرگاه (غربی)، بهاءالدین (جنوبی){{یادداشت|محمدبن محمد بخاری (۷۱۸-۷۹۱ق/۱۳۱۸-۱۳۸۹م)،عارف نامدار ومؤسس سلسلۀ نقشبندیه}} و چهار باغ (شمالی) با دو گلدسته است.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۴و۵.</ref> در زمان محمدمقیم، نوه سبحان‌قلی، زلزله، گنبدهای مرقد را خراب کرد و او به بازسازی آنان پرداخت که تا اکنون باقی مانده است.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۸.</ref><br> | پس از تسلط حاکمان ازبک بر بلخ،{{یادداشت|این حاکمان ابتدا در سمرقند و بخار و اورگنج مستقر بودند و سپس با ضعف تیموریان و صفویه، خراسان را نیز تصرف کردند و مذهب آنان سنی و گرایش صوفیانه بود.}} عبدالمومن‌خان [[شیبانیان|شیبانی]]، ولیعهد و والی بلخ (حکومت:۹۹۰ ـ ۱۰۰۶ق) و معاصر [[شاه عباس اول|شاه عباس صفوی]]، گنبد دومی نیز روی مرقد ساخت.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref> ولی محمد (حکومت:۱۰۰۷ ـ ۱۰۲۰ق){{یادداشت|ولی محمد از حاکمان ازبک خاندان جانیان یا جانی بود.}} دستور به ساخت چهار باغ، دارای ۱۸ چمن و مساحت ۱۰۰ جریب، اطراف مرقد داد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref> او هم‌چنین حوضی در شمال مرقد ساخت و چنارهایی دور آن کاشت و جاده‌ای بین بلخ و این مکان کشید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۷.</ref> سبحان قلی‌خان (حکومت:۱۰۹۱ ـ ۱۱۱۴ق) این جاده را ترمیم و بزرگتر کرد و دو طرف آن را درخت کاشت و شفاخانه‌ای بنا نهاد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۷.</ref> چهار دروازه نیز در چهار سوی بارگاه ساخته شد که نام آنها قاسم خانی (شرقی)، منظرگاه (غربی)، بهاءالدین (جنوبی){{یادداشت|محمدبن محمد بخاری (۷۱۸-۷۹۱ق/۱۳۱۸-۱۳۸۹م)،عارف نامدار ومؤسس سلسلۀ نقشبندیه}} و چهار باغ (شمالی) با دو گلدسته است.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۴و۵.</ref> در زمان محمدمقیم، نوه سبحان‌قلی، زلزله، گنبدهای مرقد را خراب کرد و او به بازسازی آنان پرداخت که تا اکنون باقی مانده است.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۸.</ref><br> | ||
محمدعَلَم، حاکم بلخ به سفارش شیرعلی خان (حکومت:۱۲۷۸ ـ ۱۲۹۰ق/۱۲۴۰ ـ ۱۲۵۸ش){{یادداشت|شیرعلی از خاندان بارَکزَی و قوم پشتون و سنی مذهب بود. بارکزی پس از خاندان احمد ابدالی به حکومت رسیدند.}} دستور داد دو گنبد پوششی روی دو گنبد مرقد ساخته شود و نیز مسجدی در فاصله نزدیک و سمت قبله بنا گردد.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۴و۵.</ref><br> | محمدعَلَم، حاکم بلخ به سفارش شیرعلی خان (حکومت:۱۲۷۸ ـ ۱۲۹۰ق/۱۲۴۰ ـ ۱۲۵۸ش){{یادداشت|شیرعلی از خاندان بارَکزَی و قوم پشتون و سنی مذهب بود. بارکزی پس از خاندان احمد ابدالی به حکومت رسیدند.}} دستور داد دو گنبد پوششی روی دو گنبد مرقد ساخته شود و نیز مسجدی در فاصله نزدیک و سمت قبله بنا گردد.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۴و۵.</ref><br> | ||