پرش به محتوا

سید محسن طباطبائی حکیم: تفاوت میان نسخه‌ها

اصلاح لینک‌های سبز
(←‏منابع: افزودن منبع)
(اصلاح لینک‌های سبز)
خط ۴۳: خط ۴۳:


==تحصیلات==
==تحصیلات==
حکیم از هفت سالگی قرائت [[قرآن]] و خواندن و نوشتن، و از نه سالگی تحصیل علوم دینی را آغاز کرد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/63829 «طباطبایی حکیم، سید محسن»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> درس‌های مقدماتی، مانند [[ادبیات عرب]] و [[منطق]] و برخی متون [[اصول فقه]] (مانند قوانین و [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]]) و برخی [[متون فقهی]] (مانند [[شرایع الاسلام|شرایع]] و [[لمعه]]) را نزد برادرش، سید محمود، و دروس مقاطع بالاتر را نزد افرادی چون [[صادق جواهری]] و [[صادق بهبهانی]] خواند.{{مدرک}}
حکیم از هفت سالگی قرائت [[قرآن]] و خواندن و نوشتن، و از نه سالگی تحصیل علوم دینی را آغاز کرد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/63829 «طباطبایی حکیم، سید محسن»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> درس‌های مقدماتی، مانند [[ادبیات عرب]] و [[منطق]] و برخی متون [[اصول فقه]] (مانند قوانین و [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]]) و برخی [[متون فقهی]] (مانند [[شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (کتاب)|شرایع]] و [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|لمعه]]) را نزد برادرش، سید محمود، و دروس مقاطع بالاتر را نزد افرادی چون [[صادق جواهری]] و [[صادق بهبهانی]] خواند.{{مدرک}}


=== اساتید===
=== اساتید===
خط ۹۲: خط ۹۲:
سید محسن حکیم بیش از چهل اثر از خود به جای گذاشته که برخی از آنها تألیف و برخی شرح یا حاشیه‌اند.
سید محسن حکیم بیش از چهل اثر از خود به جای گذاشته که برخی از آنها تألیف و برخی شرح یا حاشیه‌اند.
*[[ مستمسک العروة الوثقی (کتاب)|
*[[ مستمسک العروة الوثقی (کتاب)|
  مستمسک العروة الوثقی]]، نخستین شرح استدلالی بر [[عروة الوثقی]].
  مستمسک العروة الوثقی]]، نخستین شرح استدلالی بر [[العروة الوثقی (کتاب)|عروة الوثقی]].
*حقائق الاصول، شرح بر [[کفایة الاصول]].
*حقائق الاصول، شرح بر [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]].
*نهج الفقاهة، شرح و حاشیه بر [[کتاب المکاسب]].
*نهج الفقاهة، شرح و حاشیه بر [[مکاسب (کتاب)|کتاب المکاسب]].
*منهاج الناسکین، مناسک و احکام تفصیلی [[حج]].
*منهاج الناسکین، مناسک و احکام تفصیلی [[حج]].
*شرحی استدلالی بر تبصرة المتعلمین [[علامه حلی]].
*شرحی استدلالی بر تبصرة المتعلمین [[علامه حلی]].
*شرح تشریح الافلاک [[شیخ بهایی]] در هیئت.
*شرح تشریح الافلاک [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]] در هیئت.
*شرح المختصر النافعِ [[محقق حلی|محقق حلّی]]، نخستین اثر [[فقه|فقهی]] حکیم.
*شرح المختصر النافعِ [[محقق حلی|محقق حلّی]]، نخستین اثر [[فقه|فقهی]] حکیم.
*المسائل الدینیة.
*المسائل الدینیة.
*رسالة فی ارث الزوجة.
*رسالة فی ارث الزوجة.
*منهاج الصالحین، [[رساله عملیه]] است و شامل [[فتوا|فتاوای]] حکیم در ابواب گوناگون [[فقه]].<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت (۲۱) آیت الله العظمی حاج سید محسن حکیم»، ص۶۵-۶۸.</ref>
*منهاج الصالحین، [[رساله توضیح‌المسائل|رساله عملیه]] است و شامل [[فتوا|فتاوای]] حکیم در ابواب گوناگون [[فقه]].<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت (۲۱) آیت الله العظمی حاج سید محسن حکیم»، ص۶۵-۶۸.</ref>


==دوران مرجعیت==
==دوران مرجعیت==
[[پرونده:سید ابوالقاسم خویی، سید محسن طباطبایی حکیم، سید محمود شاهرودی و سیدعلی تبریزی.jpg|بندانگشتی|[[سید ابوالقاسم خویی]]، سید محسن طباطبایی حکیم، [[سید محمود حسینی شاهرودی|سید محمود شاهرودی]] و سید علی تبریزی.]]
[[پرونده:سید ابوالقاسم خویی، سید محسن طباطبایی حکیم، سید محمود شاهرودی و سیدعلی تبریزی.jpg|بندانگشتی|[[سید ابوالقاسم خویی]]، سید محسن طباطبایی حکیم، [[سید محمود حسینی شاهرودی|سید محمود شاهرودی]] و سید علی تبریزی.]]
[[پرونده:آیت الله حکیم 3.jpg|بندانگشتی]]
[[پرونده:آیت الله حکیم 3.jpg|بندانگشتی]]
پس از درگذشت [[محمدحسین نائینی|میرزا محمدحسین نائینی]] ([[سال ۱۳۱۵ هجری شمسی|۱۳۱۵]]ش)، برخی مقلدان او به سید محسن حکیم رجوع کردند و پس از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]] ([[سال ۱۳۲۵ هجری شمسی|۱۳۲۵]]ش)، مرجعیت او تثبیت شد. سید محسن حکیم پس از درگذشت [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]] در [[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|سال ۱۳۴۰ش]]، شهرت بیشتری به‌دست آورد.<ref>بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ۱۳۵۷ش، ج۵، ص۱۹۰.</ref>
پس از درگذشت [[محمدحسین غروی نائینی|میرزا محمدحسین نائینی]] ([[سال ۱۳۱۵ هجری شمسی|۱۳۱۵]]ش)، برخی مقلدان او به سید محسن حکیم رجوع کردند و پس از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]] ([[سال ۱۳۲۵ هجری شمسی|۱۳۲۵]]ش)، مرجعیت او تثبیت شد. سید محسن حکیم پس از درگذشت [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]] در [[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|سال ۱۳۴۰ش]]، شهرت بیشتری به‌دست آورد.<ref>بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ۱۳۵۷ش، ج۵، ص۱۹۰.</ref>


===اقدامات فرهنگی - اجتماعی===
===اقدامات فرهنگی - اجتماعی===
شماری از اقدامات فرهنگی و اجتماعی محسن حکیم عبارتند از:
شماری از اقدامات فرهنگی و اجتماعی محسن حکیم عبارتند از:
*احداث یا بازسازی و مرمت ده‌ها [[مسجد]]، [[حسینیه]] و بنای فرهنگی.
*احداث یا بازسازی و مرمت ده‌ها [[مسجد]]، [[حسینیه]] و بنای فرهنگی.
*تأسیس کتابخانه‌ای عمومی [[مکتبة آیة الله الحکیم العامة]] در نجف و ایجاد شعبه‌هایی از آن در برخی شهرهای [[عراق]] و نیز در کشورهایی چون [[اندونزی]]، [[ایران]]، [[بحرین]]، [[پاکستان]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[مصر]] و [[هند]].
*تأسیس کتابخانه‌ای عمومی [[مکتبة الامام الحکیم العامة|مکتبة آیة الله الحکیم العامة]] در نجف و ایجاد شعبه‌هایی از آن در برخی شهرهای [[عراق]] و نیز در کشورهایی چون [[اندونزی]]، [[ایران]]، [[بحرین]]، [[پاکستان]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[مصر]] و [[هند]].
*پشتیبانی مادی و معنوی از نشریاتی مانند الاضواء، رسالة الاسلام، النجف، الایمان، الثقافة الاسلامیة و سلسله کتاب‌ها و جزوه‌هایی با عنوان «مِنْ هُدَی النجف».
*پشتیبانی مادی و معنوی از نشریاتی مانند الاضواء، رسالة الاسلام، النجف، الایمان، الثقافة الاسلامیة و سلسله کتاب‌ها و جزوه‌هایی با عنوان «مِنْ هُدَی النجف».
*حمایت از نویسندگان، خطیبان، ادیبان و شاعرانی که فرهنگ اسلامی را گسترش می‌دادند و با اندیشه‌های الحادی و کمونیستی یا انحرافی مقابله می‌کردند.
*حمایت از نویسندگان، خطیبان، ادیبان و شاعرانی که فرهنگ اسلامی را گسترش می‌دادند و با اندیشه‌های الحادی و کمونیستی یا انحرافی مقابله می‌کردند.
*فرستادن هیئتی به [[هند]] برای رفع اختلاف میان عالمان.
*فرستادن هیئتی به [[هند]] برای رفع اختلاف میان عالمان.
*موضع‌گیری در اعتراض به قتل‌عام مسلمانان [[پاکستان]].
*موضع‌گیری در اعتراض به قتل‌عام مسلمانان [[پاکستان]].
*پشتیبانی از تأسیس [[المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی]] در [[لبنان]].
*پشتیبانی از تأسیس [[مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان|المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی]] در [[لبنان]].
*موضع‌گیری درباره [[اخوان‌المسلمین]] [[مصر]].<ref>حکیم، مرجعیة الامام الحکیم قدس سرّه، ج۱، ص۳۴-۳۵؛ فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۳۷-۳۹.</ref>
*موضع‌گیری درباره [[اخوان المسلمین|اخوان‌المسلمین]] [[مصر]].<ref>حکیم، مرجعیة الامام الحکیم قدس سرّه، ج۱، ص۳۴-۳۵؛ فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۳۷-۳۹.</ref>


===ساماندهی حوزه===
===ساماندهی حوزه===
خط ۱۲۳: خط ۱۲۳:
برخی از اقدامات سید محسن حکیم برای ساماندهی حوزه‌های علمیه شیعه عبارتند از:
برخی از اقدامات سید محسن حکیم برای ساماندهی حوزه‌های علمیه شیعه عبارتند از:
*برنامه‌ریزی برای افزایش شمار [[طلبه|طلاب]]؛ چنانکه شمار طلاب در [[حوزه علمیه نجف]]، از ۱۲۰۰ تن به حدود هشت هزار نفر رسید.
*برنامه‌ریزی برای افزایش شمار [[طلبه|طلاب]]؛ چنانکه شمار طلاب در [[حوزه علمیه نجف]]، از ۱۲۰۰ تن به حدود هشت هزار نفر رسید.
*تأسیس مدرسه علوم اسلامی و غنابخشیدن به دروس حوزه با برقراری درس‌هایی چون [[فلسفه]]، [[کلام]]، [[تفسیر]] و [[اقتصاد]].
*تأسیس مدرسه علوم اسلامی و غنابخشیدن به دروس حوزه با برقراری درس‌هایی چون [[فلسفه اسلامی|فلسفه]]، [[کلام اسلامی|کلام]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و [[اقتصاد]].
*برنامه‌ریزی برای آشنا شدن طلاب با اندیشه‌های الحادی مانند مارکسیسم، و توجه دادن بزرگان حوزه به خطر آنها.
*برنامه‌ریزی برای آشنا شدن طلاب با اندیشه‌های الحادی مانند مارکسیسم، و توجه دادن بزرگان حوزه به خطر آنها.
*تمرکززدایی از حوزه و گسترش حوزه‌های علمیه در شهرها و مناطق دوردست و سایر کشورها مانند [[پاکستان]]، [[عربستان]] و کشورهای آفریقایی.
*تمرکززدایی از حوزه و گسترش حوزه‌های علمیه در شهرها و مناطق دوردست و سایر کشورها مانند [[پاکستان]]، [[عربستان سعودی|عربستان]] و کشورهای آفریقایی.
*اهتمام به تسهیلات و ملزومات تحصیل و اسکان طلاب خارجی؛ از جمله اختصاص مدرسه‌ای در نجف به طلاب [[هند]] و مدرسه‌ای به طلاب [[افغانستان]] و [[کشمیر]].<ref>بَهادلی، الحوزة العلمیة فی النجف، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>
*اهتمام به تسهیلات و ملزومات تحصیل و اسکان طلاب خارجی؛ از جمله اختصاص مدرسه‌ای در نجف به طلاب [[هند]] و مدرسه‌ای به طلاب [[افغانستان]] و [[کشمیر]].<ref>بَهادلی، الحوزة العلمیة فی النجف، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>


خط ۱۳۹: خط ۱۳۹:
*اعتراض به تصویب قانون ملی‌سازی برخی از شرکت‌های تجاری در ۱۳۴۳ش که به تضعیف قدرت مالی [[شیعه|شیعیان]] می‌انجامید.
*اعتراض به تصویب قانون ملی‌سازی برخی از شرکت‌های تجاری در ۱۳۴۳ش که به تضعیف قدرت مالی [[شیعه|شیعیان]] می‌انجامید.
*واکنش شدید به تصمیم حکومت عبدالسلام عارف در سرکوب کردهای شمال عراق. وی با فتوا به جایز نبودن جنگ با کردها، از کشتار آنان جلوگیری کرد.<ref>سراج، الامام محسن الحکیم، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۱۶-۱۱۸؛ بیاتی، المرجعیة الدینیة و دورها القیادی، ۲۰۰۰م، ج۱، ص۵۵۱.</ref>
*واکنش شدید به تصمیم حکومت عبدالسلام عارف در سرکوب کردهای شمال عراق. وی با فتوا به جایز نبودن جنگ با کردها، از کشتار آنان جلوگیری کرد.<ref>سراج، الامام محسن الحکیم، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۱۶-۱۱۸؛ بیاتی، المرجعیة الدینیة و دورها القیادی، ۲۰۰۰م، ج۱، ص۵۵۱.</ref>
[[پرونده:مرقد سید حکیم.jpg|200px|بندانگشتی|مرقد آیت الله حکیم در [[کتابخانه آیةالله حکیم|کتابخانه]]]]
[[پرونده:مرقد سید حکیم.jpg|200px|بندانگشتی|مرقد آیت الله حکیم در [[مکتبة الامام الحکیم العامة|کتابخانه]]]]


=== فعالیت‌ها نسبت به مسلمانان جهان===
=== فعالیت‌ها نسبت به مسلمانان جهان===
سید محسن حکیم به مسئله [[فلسطین]] حساسیت ویژه‌ای نشان می‌داد. او در برابر تهاجم رژیم صهیونیستی اسرائیل به فلسطین در سال ۱۳۴۶ش، همه [[مسلمانان]] را به ایستادگی و بسیج امکانات فراخواند، به رسمیت شناختن اسرائیل از جانب حکومت وقت [[ایران]] را محکوم کرد و در حادثه آتش زدن [[مسجدالاقصی]] در ۱۳۴۸ش، با صدور بیانیه‌ای، مسئولیت شرعی و تاریخی [[مسلمان|مسلمانان]] را در برابر صهیونیست‌ها یادآور شد.<ref>فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۸۶-۹۴.</ref>
سید محسن حکیم به مسئله [[فلسطین]] حساسیت ویژه‌ای نشان می‌داد. او در برابر تهاجم رژیم صهیونیستی اسرائیل به فلسطین در سال ۱۳۴۶ش، همه [[مسلمان|مسلمانان]] را به ایستادگی و بسیج امکانات فراخواند، به رسمیت شناختن اسرائیل از جانب حکومت وقت [[ایران]] را محکوم کرد و در حادثه آتش زدن [[مسجد الاقصی|مسجدالاقصی]] در ۱۳۴۸ش، با صدور بیانیه‌ای، مسئولیت شرعی و تاریخی [[مسلمان|مسلمانان]] را در برابر صهیونیست‌ها یادآور شد.<ref>فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۸۶-۹۴.</ref>


گفته شده در جریان محکومیت سید قطب (از رهبران جنبش اسلامی مصر) از سوی نظام جمال عبدالناصر، محسن حکیم در [[۶ جمادی‌الاول]] ۱۳۸۶ق با ارسال تلگرافی خطاب به جمال عبدالناصر، خواستار لغو حکم اعدام وی شد.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/167173 «تلگراف آیت‌الله حکیم به آقای رئیس‌جمهور»]، سایت مشرق نیوز.</ref>
گفته شده در جریان محکومیت سید قطب (از رهبران جنبش اسلامی مصر) از سوی نظام جمال عبدالناصر، محسن حکیم در [[۶ جمادی‌الاول]] ۱۳۸۶ق با ارسال تلگرافی خطاب به جمال عبدالناصر، خواستار لغو حکم اعدام وی شد.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/167173 «تلگراف آیت‌الله حکیم به آقای رئیس‌جمهور»]، سایت مشرق نیوز.</ref>
خط ۱۴۹: خط ۱۴۹:
آیت‌اللّه حکیم در برخی از رویدادهای سیاسی ایران، مخالفت خود را با عملکرد حکومت [[محمدرضا پهلوی]] نشان داد؛ از جمله:
آیت‌اللّه حکیم در برخی از رویدادهای سیاسی ایران، مخالفت خود را با عملکرد حکومت [[محمدرضا پهلوی]] نشان داد؛ از جمله:
*واکنش شدید به تصویب [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]].
*واکنش شدید به تصویب [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]].
*اظهار تأثر شدید از کشته شدن چند طلبه در [[واقعه فیضیه]] و ارائه این پیشنهاد که علما دسته‌جمعی به [[عتبات]] مهاجرت کنند تا او بتواند رأی صریح خود را درباره دولت ایران صادر کند. [[امام خمینی]] و شماری دیگر از علمای [[قم]] در پاسخ به این پیشنهاد، مهاجرت را به صلاح ندانستند و حضور در [[ایران]] را ضروری قلمداد کردند.
*اظهار تأثر شدید از کشته شدن چند طلبه در [[واقعه فیضیه]] و ارائه این پیشنهاد که علما دسته‌جمعی به [[عتبات عالیات|عتبات]] مهاجرت کنند تا او بتواند رأی صریح خود را درباره دولت ایران صادر کند. [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و شماری دیگر از علمای [[قم]] در پاسخ به این پیشنهاد، مهاجرت را به صلاح ندانستند و حضور در [[ایران]] را ضروری قلمداد کردند.
*محکومیت [[قیام ۱۵ خرداد|حادثه ۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ش و اعلام ناتوانی حکومت ایران در اداره مملکت.<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت (۲۱) آیت الله العظمی حاج سید محسن حکیم»، ص۷۲؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۳۶۰ش، ج۳، ص۴۴-۴۶.</ref>
*محکومیت [[قیام ۱۵ خرداد|حادثه ۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ش و اعلام ناتوانی حکومت ایران در اداره مملکت.<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت (۲۱) آیت الله العظمی حاج سید محسن حکیم»، ص۷۲؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۳۶۰ش، ج۳، ص۴۴-۴۶.</ref>
* عدم همراهی در برخی مسائل: [[حسینعلی منتظری]] در کتاب خاطرات خود، آورده که برخی، ذهن حکیم را نسبت به آیت‌الله خمینی مغشوش کرده بود‌ و به همین دلیل، او با آیت‌الله خمینی همراهی و همکاری نمی‌کرد.<ref group="یادداشت"> «آیت الله حکیم آن وقت تقریبا مرجع عمده ایران بود و با توجه به ارتباط حکومت ایران با ایشان ذهن ایشان را نسبت به آقای خمینی مغشوش کرده بودند؛ من یادم هست یک بار آقای شیخ عبدالجلیل جلیلی کرمانشاهی که از طرفداران آقای خمینی بود گفت: من رفتم به آقای حکیم اعتراض کردم که آقا شما چرا نسبت به آقای خمینی موضع همکاری و همراهی ندارید؟ آقای حکیم گفت نامه‌ها را بیاورید، ۲۷ تا نامه از ۲۷ نفر از علمای مهم شهرستان‌ها پیش آقای حکیم بود که در آن‌ها نوشته بودند شما گول حرف‌های آقای خمینی را نخورید، این‌ها یک عده نهضتی‌ها و بچه‌ها هستند که اطراف ایشان را گرفته‌اند!» ر.ک: خاطرات آیت الله منتظری، ج۱، ص۲۶۰.</ref>
* عدم همراهی در برخی مسائل: [[حسینعلی منتظری]] در کتاب خاطرات خود، آورده که برخی، ذهن حکیم را نسبت به آیت‌الله خمینی مغشوش کرده بود‌ و به همین دلیل، او با آیت‌الله خمینی همراهی و همکاری نمی‌کرد.<ref group="یادداشت"> «آیت الله حکیم آن وقت تقریبا مرجع عمده ایران بود و با توجه به ارتباط حکومت ایران با ایشان ذهن ایشان را نسبت به آقای خمینی مغشوش کرده بودند؛ من یادم هست یک بار آقای شیخ عبدالجلیل جلیلی کرمانشاهی که از طرفداران آقای خمینی بود گفت: من رفتم به آقای حکیم اعتراض کردم که آقا شما چرا نسبت به آقای خمینی موضع همکاری و همراهی ندارید؟ آقای حکیم گفت نامه‌ها را بیاورید، ۲۷ تا نامه از ۲۷ نفر از علمای مهم شهرستان‌ها پیش آقای حکیم بود که در آن‌ها نوشته بودند شما گول حرف‌های آقای خمینی را نخورید، این‌ها یک عده نهضتی‌ها و بچه‌ها هستند که اطراف ایشان را گرفته‌اند!» ر.ک: خاطرات آیت الله منتظری، ج۱، ص۲۶۰.</ref>
confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۶۳

ویرایش