Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۴۸۰
ویرایش
قاعده لاضرر: تفاوت میان نسخه‌ها
←رابطه قاعده با سایر ادله احکام
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
۱. این قاعده بر دیگر ادله احکام مقدم است،<ref>سبحانی، ایضاحات السنیة لقواعد الفقهیة، ۱۳۹۴ش، ص۱۹۸.</ref> اما در این که به چه نحوی تقدم دارد، اقوال مختلفی وجود دارد: | ۱. این قاعده بر دیگر ادله احکام مقدم است،<ref>سبحانی، ایضاحات السنیة لقواعد الفقهیة، ۱۳۹۴ش، ص۱۹۸.</ref> اما در این که به چه نحوی تقدم دارد، اقوال مختلفی وجود دارد: | ||
::::الف. تقدم به این صورت است که قاعده لاضرر مُفسِر و ناظر بر ادله دیگر است.<ref>سبحانی، ایضاحات السنیة لقواعد الفقهیة، ۱۳۹۴ش، ص۱۹۸.</ref> در اصطلاح [[اصول فقه|علم اصول]] به این نظریه [[حکومت]] می‌گویند.<ref>ولایی، فرهنگ اصطلاحات اصول، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۸.</ref> به عنوان مثال: [[شارع]] می‌گوید «روزه [[واجب]] است» و از طرفی قاعده لاضرر ناظر بر ادله وجوب [[روزه]] بوده و دامنه حکم وجوب را محدود می‌کند به مواردی که روزه، ضرری برای مکلف نداشته باشد و اگر ضرر داشته باشد دیگر واجب نیست.<ref>ولایی، فرهنگ اصطلاحات اصول، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۸.</ref> شیخ انصاری از قائلین به این دیدگاه است.<ref>شیخ انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۶۲.</ref> | ::::الف. تقدم به این صورت است که قاعده لاضرر مُفسِر و ناظر بر ادله دیگر است.<ref>سبحانی، ایضاحات السنیة لقواعد الفقهیة، ۱۳۹۴ش، ص۱۹۸.</ref> در اصطلاح [[اصول فقه|علم اصول]] به این نظریه [[حکومت]] می‌گویند.<ref>ولایی، فرهنگ اصطلاحات اصول، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۸.</ref> به عنوان مثال: [[شارع]] می‌گوید «روزه [[واجب]] است» و از طرفی قاعده لاضرر ناظر بر ادله وجوب [[روزه]] بوده و دامنه حکم وجوب را محدود می‌کند به مواردی که روزه، ضرری برای مکلف نداشته باشد و اگر ضرر داشته باشد دیگر واجب نیست.<ref>ولایی، فرهنگ اصطلاحات اصول، ۱۳۸۷ش، ص۱۷۸.</ref> شیخ انصاری از قائلین به این دیدگاه است.<ref>شیخ انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۶۲.</ref> | ||
::::ب. بنا به دیدگاه آخوند خراسانی وجه مقدم شدن لاضرر به نحو حکومت نیست، بلکه به واسطه [[جمع عرفی]] است؛ یعنی عرف دلیل لاضرر و دلیل دیگر را با هم جمع کرده و قاعده لاضرر را بر دلیل دیگر مقدم می‌کند.<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۱۴۳۷ق، ج۲، ص۱۹۶.</ref> مثلاً شارع به طور مطلق می‌گوید «وضو واجب است» و این شامل وضوی ضرری هم می‌شود و از طرفی قاعده لاضرر می‌گوید «وضوی ضرری واجب نیست» و میان این دو تعارض است. وقتی این تعارض به عرف عرضه می‌شود قاعده لاضرر را مقدم می‌کند و می‌گوید وضو زمانی واجب است که مانعی مانند ضرر وجود نداشته باشد.<ref>[https://darsgoftar.net/mbook/59/3498 «درس کفایة الاصول، اصول عملیه و تعارض: حیدری فسایی»، سایت درسگفتار.]</ref> | ::::ب. بنا به دیدگاه آخوند خراسانی وجه مقدم شدن لاضرر به نحو حکومت نیست، بلکه به واسطه [[جمع عرفی]] است؛ یعنی [[عرف]] دلیل لاضرر و دلیل دیگر را با هم جمع کرده و قاعده لاضرر را بر دلیل دیگر مقدم می‌کند.<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۱۴۳۷ق، ج۲، ص۱۹۶.</ref> مثلاً شارع به طور مطلق می‌گوید «وضو واجب است» و این شامل وضوی ضرری هم می‌شود و از طرفی قاعده لاضرر می‌گوید «وضوی ضرری واجب نیست» و میان این دو تعارض است. وقتی این تعارض به عرف عرضه می‌شود قاعده لاضرر را مقدم می‌کند و می‌گوید وضو زمانی واجب است که مانعی مانند ضرر وجود نداشته باشد.<ref>[https://darsgoftar.net/mbook/59/3498 «درس کفایة الاصول، اصول عملیه و تعارض: حیدری فسایی»، سایت درسگفتار.]</ref> | ||
۲. در مواردی که «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» به معنای نهی از رساندن ضرر به خود و دیگری و لزوم تدارک و جبران ضرر وارد شده است، خودش به عنوان حکم شرعی مستقل در کنار دیگر احکام است و ارتباطی با آنها ندارد.<ref>مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۷۹.</ref> | ۲. در مواردی که «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» به معنای نهی از رساندن ضرر به خود و دیگری و لزوم تدارک و جبران ضرر وارد شده است، خودش به عنوان حکم شرعی مستقل در کنار دیگر احکام است و ارتباطی با آنها ندارد.<ref>مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۷۹.</ref> | ||