کاربر ناشناس
قیام توابین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''قیام توابین''' اولین نهضت شیعی پس از واقعه [[عاشورا]] است که با هدف خونخواهی [[امام حسین]](ع) و یاران وفادارش، در سال 65 هجری صورت پذیرفت. این قیام به دست مسلمانان و دوستداران [[اهل بیت]](ع) در مقابله با لشکر [[شام]] و در منطقه «[[عین الورده]]» رخ داد که رهبری آن بر عهده [[سلیمان بن صرد خزاعی]] بود. | '''قیام توابین''' اولین نهضت شیعی پس از واقعه [[عاشورا]] است که با هدف خونخواهی [[امام حسین]](ع) و یاران وفادارش، در سال 65 هجری صورت پذیرفت. این قیام به دست مسلمانان و دوستداران [[اهل بیت]](ع) در مقابله با لشکر [[شام]] و در منطقه «[[عین الورده]]» رخ داد که رهبری آن بر عهده [[سلیمان بن صرد خزاعی]] بود. | ||
== انگیزه قیام == | == انگیزه قیام == | ||
پس از واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) و یارانش، برخی شیعیان که با وعده بیعت، از [[حسین بن علی]](ع) دعوت کردند به کوفه بیاید و سپس از خطای خویش در پیمان شکنی و یاری نرساندن به امام(ع)، سخت نادم و پشیمان بودند تصمیم بر آن گرفتند که گناه و اشتباه خویش را جبران کنند. آنان در جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که این ننگ جز با کشته شدن در راه امام حسین(ع) و گرفتن انتقام از قاتلان وی پاک نمی شود.<ref>طبقات کبری، ج 6، ص 25. کتاب الفتوح، ج 6، ص 205 و 206.</ref> | |||
پس از واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) و یارانش، برخی شیعیان که با وعده بیعت، از [[حسین بن علی]](ع) دعوت کردند به [[کوفه]] بیاید و سپس از خطای خویش در پیمان شکنی و یاری نرساندن به امام(ع)، سخت نادم و پشیمان بودند تصمیم بر آن گرفتند که گناه و اشتباه خویش را جبران کنند. آنان در جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که این ننگ جز با کشته شدن در راه امام حسین(ع) و گرفتن انتقام از قاتلان وی پاک نمی شود.<ref>طبقات کبری، ج 6، ص 25. کتاب الفتوح، ج 6، ص 205 و 206.</ref> | |||
== شکل گیری قیام == | == شکل گیری قیام == | ||
چند ماه پس از حادثه | |||
چند ماه پس از [[واقعه كربلا|حادثه کربلا]]، حدود صد تن از شیعیان در خانه سلیمان بن صرد خزاعی که از زاهدان و عابدان سرشناس [[کوفه]] بود گرد آمدند. سلیمان در این جلسه با اشاره به آیه 54 سوره بقره و توبه قوم [[موسی بن عمران|موسی]](ع) خطاب به حاضران گفت: ما وعده یاری به [[اهل بیت]] [[پیامبر]](ص) دادیم اما نصرتشان نکردیم. در انتظار فرجام کار ماندیم تا آن که فرزند پیامبرمان کشته شد. حال خدا از ما راضی نمی شود مگر آن که با قاتلان او بجنگیم. شمشیرها را تیز کنید و اسب و نیرو فراهم سازید تا فرا خوانده شوید.<ref>بحارالانوار، ج 45، ص 355.</ref> | |||
پس از سخنان سلیمان، دیگر بزرگان شیعه و یاران [[امام علی]](ع) نظیر «[[مسیب بن نجبة فزاری]]»، «[[رفاعة بن شداد بجلی]]»، «[[عبدالله بن وال تمیمی]]» و «[[عبدالله بن سعد ازدی]]» به سخنرانی پرداختند و سرانجام سلیمان بن صرد خزاعی به رهبری قیام برگزیده شد.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 160.</ref> | پس از سخنان سلیمان، دیگر بزرگان شیعه و یاران [[امام علی]](ع) نظیر «[[مسیب بن نجبة فزاری]]»، «[[رفاعة بن شداد بجلی]]»، «[[عبدالله بن وال تمیمی]]» و «[[عبدالله بن سعد ازدی]]» به سخنرانی پرداختند و سرانجام سلیمان بن صرد خزاعی به رهبری قیام برگزیده شد.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 160.</ref> | ||
== اهداف قیام == | == اهداف قیام == | ||
بنا بر سخنان و جلسات توابین، اهداف آنان در دو جهت بوده است: | بنا بر سخنان و جلسات توابین، اهداف آنان در دو جهت بوده است: | ||
#خونخواهی از قاتلان امام حسین(ع) | #خونخواهی از قاتلان امام حسین(ع) | ||
#سپردن حکومت به خاندان [[پیامبر اکرم]](ص) | #سپردن حکومت به خاندان [[پیامبر اکرم]](ص) | ||
== شکل گیری سپاه == | == شکل گیری سپاه == | ||
تشکیل جلسات هفتگی [[توابین]] در سال 61 هـ به صورت پنهانی درباره شکل گیری جنبش، از تهیه نیرو گرفته تا موعد قیام در حضور سلیمان بن صرد برگزار می‌شد. آنان مخفیانه درون کوفه و قبایل اطراف به تهیه نیرو و اسلحه پرداخته و مقدمات جنگ را آماده می کردند.<ref>تاریخ طبری، ج 4، ص 430 و 431.</ref> | تشکیل جلسات هفتگی [[توابین]] در سال 61 هـ به صورت پنهانی درباره شکل گیری جنبش، از تهیه نیرو گرفته تا موعد قیام در حضور سلیمان بن صرد برگزار می‌شد. آنان مخفیانه درون کوفه و قبایل اطراف به تهیه نیرو و اسلحه پرداخته و مقدمات جنگ را آماده می کردند.<ref>تاریخ طبری، ج 4، ص 430 و 431.</ref> | ||
== نامه های سلیمان به مدائن و بصره == | == نامه های سلیمان به مدائن و بصره == | ||
به دنبال تشکیل سپاه، سلیمان بن صرد خزاعی در سال 64 نامه هایی را به «[[سعد بن حذیفه]]» رهبر شیعیان مدائن و «[[مثنی بن مخرمه عبدی]]» از بزرگان [[شیعه]] بصره می نویسد و آنان را به قیام فرا می خواند. شیعیان بصره و مدائن نیز در پاسخ به نامه سلیمان، آمادگی خویش را اعلام داشته و پذیرفتند که در قیام آنان شرکت کنند.<ref>بحارالانوار، ج 45، ص 355 و 356. تاریخ طبری، ج 4، ص 429.</ref> | |||
به دنبال تشکیل سپاه، سلیمان بن صرد خزاعی در سال 64 نامه هایی را به «[[سعد بن حذیفه]]» رهبر شیعیان مدائن و «[[مثنی بن مخرمه عبدی]]» از بزرگان [[شیعه]] [[بصره]] می نویسد و آنان را به قیام فرا می خواند. شیعیان بصره و [[مدائن]] نیز در پاسخ به نامه سلیمان، آمادگی خویش را اعلام داشته و پذیرفتند که در قیام آنان شرکت کنند.<ref>بحارالانوار، ج 45، ص 355 و 356. تاریخ طبری، ج 4، ص 429.</ref> | |||
== آغاز قیام == | == آغاز قیام == | ||
بنا بر گزارش مورّخان، اول [[ربیع الاول]] سال 65 هـ تاریخ شروع قیام بود و سلیمان بن صرد به فراخوانی نیروها پرداخت. آنان با سپاه متشکل از چند هزار نفر شعار «[[یا لثارات الحسین]]» سر دادند و به سمت منطقه ای به نام «نُخَیله» حرکت کردند. پیمان شکنی و عدم همراهی بسیاری از شیعیان خصوصا مدائنی ها و بصریون سبب ناراحتی سلیمان گردید. نقل شده است از 16 هزار نفری که قول همراهی قیام را داده بودند تنها چهار هزار نفر اجتماع نخیله را تشکیل می دادند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 276 و 277.</ref> | بنا بر گزارش مورّخان، اول [[ربیع الاول]] سال 65 هـ تاریخ شروع قیام بود و سلیمان بن صرد به فراخوانی نیروها پرداخت. آنان با سپاه متشکل از چند هزار نفر شعار «[[یا لثارات الحسین]]» سر دادند و به سمت منطقه ای به نام «نُخَیله» حرکت کردند. پیمان شکنی و عدم همراهی بسیاری از شیعیان خصوصا مدائنی ها و بصریون سبب ناراحتی سلیمان گردید. نقل شده است از 16 هزار نفری که قول همراهی قیام را داده بودند تنها چهار هزار نفر اجتماع نخیله را تشکیل می دادند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 276 و 277.</ref> | ||
نقل گردیده که [[مختار ثقفی]]، سلیمان را فاقد دانش سیاسی و نظامی می دانست و بخش عظیمی از شیعیان به این دلیل از سپاه سلیمان جدا شدند.<ref>النشأه الشیعه الامامیه، ص 80.</ref> | نقل گردیده که [[مختار ثقفی]]، سلیمان را فاقد دانش سیاسی و نظامی می دانست و بخش عظیمی از شیعیان به این دلیل از سپاه سلیمان جدا شدند.<ref>النشأه الشیعه الامامیه، ص 80.</ref> | ||
== زیارت قبر سیدالشهداء(ع) == | == زیارت قبر سیدالشهداء(ع) == | ||
لشکر [[توابین]] در 5 ربیع الاول از نخیله راهی [[دمشق]] شدند. هنگامی که سپاه به [[کربلا]] رسید از اسب ها پیاده شدند و گریان خود را به قبر امام(ع) رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 178.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref>تاریخ طبری، ج 4، ص 456 و 457..</ref> توابین نیز به دعا پرداختند تا حال که توفیق [[شهادت]] در رکاب حسین(ع) نصیب آنان نشده است، خداوند از شهید شدن آنان پس از او محروم نسازد.<ref>مقتل ابو مخنف، ص 291.</ref> | لشکر [[توابین]] در 5 ربیع الاول از نخیله راهی [[دمشق]] شدند. هنگامی که سپاه به [[کربلا]] رسید از اسب ها پیاده شدند و گریان خود را به قبر امام(ع) رسانده و اجتماع پرشوری را تشکیل دادند.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 178.</ref> سلیمان در میان آنان گفت: خدایا تو شاهد باش که ما بر دین و راه حسین(ع) و دشمن قاتلان او هستیم.<ref>تاریخ طبری، ج 4، ص 456 و 457..</ref> توابین نیز به دعا پرداختند تا حال که توفیق [[شهادت]] در رکاب حسین(ع) نصیب آنان نشده است، خداوند از شهید شدن آنان پس از او محروم نسازد.<ref>مقتل ابو مخنف، ص 291.</ref> | ||
== شروع پیکار == | == شروع پیکار == | ||
توابین قبل از رسیدن لشکر شام، در منطقه «عین الورده» اردو زد و پنج روز در آن جا به استراحت پرداخت. سلیمان در روز کارزار به تبیین پیکار و سفارشات جنگی پرداخت و جانشینان خویش را معرفی کرد. وی خطاب به حضار گفت: اگر من کشته شدم فرمانده سپاه «[[مسیب بن نجبه]]» است و پس از او «[[عبدالله بن سعد بن نفیل]]» فرماندهی سپاه را بر عهده بگیرد. پس از کشته شدن او، «[[عبدالله بن وال]]» و «[[رفاعه بن شداد]]» دیگر فرماندهان نبرد توابین هستند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 278.</ref> در 25 [[جمادی الاول]]، دو سپاه برابر یکدیگر قرار گرفتند و نبرد سهمگین بین توابین و لشگر [[شام]] آغاز شد.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 182.</ref> | توابین قبل از رسیدن لشکر شام، در منطقه «عین الورده» اردو زد و پنج روز در آن جا به استراحت پرداخت. سلیمان در روز کارزار به تبیین پیکار و سفارشات جنگی پرداخت و جانشینان خویش را معرفی کرد. وی خطاب به حضار گفت: اگر من کشته شدم فرمانده سپاه «[[مسیب بن نجبه]]» است و پس از او «[[عبدالله بن سعد بن نفیل]]» فرماندهی سپاه را بر عهده بگیرد. پس از کشته شدن او، «[[عبدالله بن وال]]» و «[[رفاعه بن شداد]]» دیگر فرماندهان نبرد توابین هستند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 278.</ref> در 25 [[جمادی الاول]]، دو سپاه برابر یکدیگر قرار گرفتند و نبرد سهمگین بین توابین و لشگر [[شام]] آغاز شد.<ref>الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 182.</ref> | ||
== عاقبت کارزار == | == عاقبت کارزار == | ||
پس از نبرد چهار روزه، بسیاری از توابین به شهادت رسیده و در محاصره سپاه دشمن قرار گرفتند. فرماندهان توابین یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و اندک باقیمانده آنان به فرماندهی «رفاعه بن شداد بجلی» مجبور به عقب نشینی شدند. توابین در مسیر بازگشت به شیعیان بصره و مدائن برخوردند که به یاری آنان آمده بود و پس از ابراز اندوه به شهرهای خود بازگشتند. پس از شکست توابین و رسیدن به کوفه، [[مختار ثقفی]] که در زندان به سر می برد به تمجید از سلیمان و شهدای قیام پرداخت و وعده داد که انتقام توابین را گرفته و به خونخواهی امام حسین(ع) قیام کند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 279 و 280. الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 184 - 186.</ref> | پس از نبرد چهار روزه، بسیاری از توابین به شهادت رسیده و در محاصره سپاه دشمن قرار گرفتند. فرماندهان توابین یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و اندک باقیمانده آنان به فرماندهی «رفاعه بن شداد بجلی» مجبور به عقب نشینی شدند. توابین در مسیر بازگشت به شیعیان بصره و مدائن برخوردند که به یاری آنان آمده بود و پس از ابراز اندوه به شهرهای خود بازگشتند. پس از شکست توابین و رسیدن به کوفه، [[مختار ثقفی]] که در زندان به سر می برد به تمجید از سلیمان و شهدای قیام پرداخت و وعده داد که انتقام توابین را گرفته و به خونخواهی امام حسین(ع) قیام کند.<ref>البدایه و النهایه، ج 8، ص 279 و 280. الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 184 - 186.</ref> | ||
[[محمد حسین جعفری]] معتقد است اگر چه توّابین به ظاهر در برابر سپاه اموی شکست خوردند، اما توانستند برای نخستین بار تشکل منسجمی از شیعیان به وجود آورند و چون قیام آنان بر پایة تفکر شیعی و تحت تأثیر شهادت [[امام حسین]](ع) شکل گرفته بود، توانست موجب پیشرفت تشیع شود.<ref>تشیع در مسیر تاریخ، ص 232 و 233.</ref> | [[محمد حسین جعفری]] معتقد است اگر چه توّابین به ظاهر در برابر سپاه اموی شکست خوردند، اما توانستند برای نخستین بار تشکل منسجمی از شیعیان به وجود آورند و چون قیام آنان بر پایة تفکر شیعی و تحت تأثیر شهادت [[امام حسین]](ع) شکل گرفته بود، توانست موجب پیشرفت تشیع شود.<ref>تشیع در مسیر تاریخ، ص 232 و 233.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
[[امام حسین]](ع) | *[[امام حسین]](ع) | ||
*[[واقعه کربلا]] | |||
*[[سلیمان بن صرد]] | |||
*[[توابین]] | |||
== پیوند به بیرون == | |||
* [http://ensani.ir/fa/content/56433/default.aspx قیام توابین(بخش اول)] | * [http://ensani.ir/fa/content/56433/default.aspx قیام توابین(بخش اول)] | ||
* [http://ensani.ir/fa/content/56615/default.aspx قیام توابین(بخش دوم)] | * [http://ensani.ir/fa/content/56615/default.aspx قیام توابین(بخش دوم)] | ||
| خط ۵۱: | خط ۷۰: | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20130115083701-9712-2.pdf گونه شناسی قیام های خون خواه امام حسین (ع)؛ توابین و مختار] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20130115083701-9712-2.pdf گونه شناسی قیام های خون خواه امام حسین (ع)؛ توابین و مختار] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101028090439-50.pdf مختار و توابین ( تأملی در دو جنبش و تعاملات آن ها)] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101028090439-50.pdf مختار و توابین ( تأملی در دو جنبش و تعاملات آن ها)] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
*ابن اثیر، علی بن ابی الکریم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1386 هـ. | *ابن اثیر، علی بن ابی الکریم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1386 هـ. | ||
*ابن اعثم، احمد، کتاب الفتوح، دارالاضواء، 1411 هـ. | *ابن اعثم، احمد، کتاب الفتوح، دارالاضواء، 1411 هـ. | ||