آزادسازی خرمشهر: تفاوت میان نسخه‌ها

[[امام خمینی]] فتح خرمشهر را از امور مافوق طبیعت و از عنایات خداوند دانسته است و [[سیدعلی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] حماسه آزادی خرمشهر را حادثه‌ای بی نظیر در تاریخ جهان قلمداد کرده و آن را پرچم سرافرازی و پایداری ملت ایران معرفی کرده است. کتاب‌ها و آثار هنری متعددی در موضوع اشغال و آزادسازی خرمشهر تولید شده که برخی از آنها عبارتند از: کتاب دا، کتاب آزادی خرمشهر، فیلم روز سوم، سریال خاک سرخ و ...

==اهمیت==

پس از آزادسازی خرمشهر [[امام خمینی]] در ۳ خردادماه ۱۳۶۱ش در پیامی، ضمن تبریک به ملت ایران و تشکر از نیروهای مردمی و نظامی، آزادسازی خرمشهر را از عنایات خداوند دانسته و گفته است: «دست قدرت حق از آستین فرزندان [[اسلام]] و قوای سلحشور مسلح بیرون آمد و کشور [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|بقیة الله الاعظم]] را از چنگ گرگان آدمخور که آلت‌هایی در دست ابرقدرتان خصوصا آمریکای جهان‌خوارند، بیرون آورد.»<ref>امام خمینی، صحیفه نور، ج۱۶، ص۱۵۴. </ref> او همچنین در جایی دیگر، آزادسازی خرمشهر را امری غیر عادی و مافوق طبیعت برشمرده است.<ref>امام خمینی، صحیفه نور، ج۱۶، ص۱۶۲. </ref>

[[پرونده:تیتیر روزنامه.jpg|بندانگشتی|تیتر روزنامه کیهان پس از آزادسازی خرمشهر]]

حمله به خاک ایران از سوی دولت عراق با ادعای حاکمیت ناحق ایران بر شط العرب و جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی و همچنین ادعای دخالت ایران در امور داخلی عراق و تلاش برای صدور انقلاب به این کشور،<ref>حضرتی، قیصریان‌فرد، دلایل تداوم جنگ و ناکامی صلح پس از فتح خرمشهر در سال ۱۳۶۱، ص۹۶.</ref> در بعدازظهر ۳۱ شهریور ماه سال ۱۳۵۹ش آغاز شد.<ref>درودیان، سیری در جنگ ایران وعراق: خونین‌شهر تا خرمشهر، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۴.</ref>  

پس از سقوط شهر و تصرف آن به دست نیروهای ارتش عراق، مطبوعات عراقی اعلام کردند که خرمشهر (محمره) سرزمین اجدادی است و نیروهای عراق آن را برای ابد بازپس گرفته‌اند.<ref>شیرزادی، بررسی جنگ‌های ۵۰۰ سال اخیر ایران و مقایسه با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۳.</ref> در فاصله ماه‌های مهر تا دی‌ماه ۱۳۵۹ش، قریب به سه ماه عملیات‌هایی برای آزادسازی شهر از طرف ارتش، سپاه و نیروهای مردمی انجام شد، اما نتیجه‌ مؤفقیت‌آمیزی حاصل نشد.<ref>درودیان، سیری در جنگ ایران و عراق: خونین‌شهر تا خرمشهر، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۶۲.</ref> این عملیات‌ها عبارتند از:

==مقاومت مردمی==

[[پرونده:مقاومت مردم.jpg|بندانگشتی|مقاومت ۳۴ روزه پیش از سقوط شهر]]  

==آغاز عملیات آزادسازی==

====عملیات ثامن الائمه====

====عملیات طریق القدس====

[[پرونده:خرمشهر۲.jpeg|بندانگشتی|شادی نیروهای ایرانی در مسجد جامع خرمشهر پس از آزادسازی شهر]]

*مرحله اول این عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد در روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ش و با حمله نیروهایی از قرارگاه‌های فتح، کربلا، قدس و تیپ‌های ۲۵ کربلا، بیت المقدس و ثارالله، به مواضع عراقی آغاز شد.<ref>شاهقلیان، «عوامل و زمینه‌های مؤثر در پیروزی عملیات بیت المقدس»، ص۱۸۲.</ref> تیپ‌های بیت المقدس و ثارالله موفق شدند که با وجود فشار سنگین، از مواضع تحت تصرف عراقی‌ها عبور کرده و منطقه‌ای در جنوب رودخانه «کرخه کور» را به عنوان سرپل، تصرف کنند.<ref>شاهقلیان، «عوامل و زمینه‌های مؤثر در پیروزی عملیات بیت المقدس»، ص۱۸۲.</ref> در محور قرارگاه فتح، نیروها ضمن عبور از رودخانه کارون خود را به جاده اهواز-خرمشهر رساندند و به ایجاد استحکامات پرداختند و در محور قرارگاه نصر، یگان‌ها به دلیل تأخیر در حرکت نیروها و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز-خرمشهر مؤفق به تصرف اهداف مورد نظر و الحاق با قرارگاه فتح نشدند.<ref>شاهقلیان، «عوامل و زمینه‌های مؤثر در پیروزی عملیات بیت المقدس»، ص۱۸۳.</ref>  

*دومین مرحله از عملیات در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۱ش آغاز شده و تصمیم گرفته شد که قرارگاه‌های «فتح» و «نصر» از جاده اهواز – خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه «قدس» نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید و سپس آن را گسترش دهد.<ref>[https://b2n.ir/x80288 «شرح کامل عملیات الی بیت المقدس»، سایت پرتال امام خمینی.]</ref> نیروهای قرارگاه «فتح» در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند و یگان های قرارگاه «نصر» نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای سنگین، به مرز رسیده و به قرارگاه «فتح» ملحق شدند. در پی این عملیات، برخی از نیروهای عراقی مجبور به عقب‌نشینی شده و تعدادی از آنها به اسارت گرفته شدند و بدین ترتیب جاده اهواز-خرمشهر و نیز مناطقی نظیر جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.<ref>شاهقلیان، «عوامل و زمینه‌های مؤثر در پیروزی عملیات بیت المقدس»، ص۱۸۴.</ref>  

*مرحله چهارم عملیات با هدف محاصره و آزادسازی خرمشهر در ساعت ۲۲:۲۵ دقیقه مورخ ۱ خردادماه ۱۳۶۱ش آغاز شد.<ref>درودیان، سیری در جنگ ایران و عراق: خونین‌شهر تا خرمشهر، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۱۵۱.</ref> یگان‌های قرارگاه «فتح» پس از درگیری و پیشروی موفق شدند که با روشن شدن هوا در پلیس‌راه خرمشهر، نیروی‌های بعثی را منهدم کنند و نیروهای قرارگاه «فجر» با عملیات خود توانستند «پل نو» را تصرف کنند و به سمت «شط‌العرب» پیشروی کنند. نیروهای قرارگاه «نصر» نیز در امتداد مرز پیشروی کرده و با پاکسازی و انهدام نیروهای بعثی به سمت جنوب حرکت کردند و بدین ترتیب شهر خرمشهر به طور کامل به محاصره نیروهای ایرانی درآمد. اگرچه نیروهای عراقی همچنان مقاومت می‌کردند؛ اما در روز ۲ خردادماه حلقه محاصره خرمشهر تنگ‌تر شد و بخشی از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و در نهایت در ساعت ۱۴ روز ۳ خردادماه ۱۳۶۱ش شهر خرمشهر به طور کامل آزاد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع {{یادداشت| مسجد جامع خرمشهر که در مرکز شهر واقع شده است، در رویداد سقوط و آزادسازی خرمشهر جایگاه ویژه‌ای داشته است. این مسجد محل تدارک، سازماندهی، استراحت و مداوای مجروحین بود و به عبارتی نقش ستاد عملیات و فرماندهی و مرکز پشتیبانی و تغذیه کننده روحی و معنوی رزمندگان ایرانی را ایفا می‌کرد و آخرین سنگری بود که با سقوط آن، شهر نیز سقوط کرد. مسجد جامع خرمشهر نماد مقاومت و آزادی نام گرفته است.(درودیان، سیری در جنگ ایران وعراق: خونین‌شهر تا خرمشهر، ۱۳۷۷ش، ص۴۵.)}} این شهر به اهتزاز درآمد.<ref>درودیان، سیری در جنگ ایران و عراق: خونین‌شهر تا خرمشهر، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۱۵۱.</ref>

[[حزب نهضت آزادی]]، از احزاب سیاسی در ایران یکی از موافقان جدی صلح و اتمام جنگ پس از فتح خرمشهر بوده است.<ref>یزدی، ناگفته‌های ابراهیم یزدی از جنگ ایران و عراق، ۱۳۹۵ش، ص۲۸.</ref> ابراهیم یزدی از اعضای این حزب در مصاحبه‌ای گفته است: «ما تا فتح خرمشهر با تمام قوا از جنگ حمایت کردیم اما بعد از فتح خرمشهر معتقد بودیم که جنگ باید تمام شود.»<ref>یزدی، ناگفته‌های ابراهیم یزدی از جنگ ایران و عراق، ۱۳۹۵ش، ص۲۸.</ref> او همچنین معتقد است که [[امام خمینی]] در ابتدا مخالف ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر و موافق صلح بود، اما بعدها نظر او درباره ادامه جنگ تغییر کرد.<ref>یزدی، ناگفته‌های ابراهیم یزدی از جنگ ایران و عراق، ۱۳۹۵ش، ص۲۸.</ref> [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] ملاحظات امام درباره ادامه جنگ را اینگونه عنوان کرده است: اگر وارد خاک عراق شویم مردم عراق؛ حتی اگر با [[صدام حسین|صدام]] مخالف باشند، به خاطر تعصبات وطنی از او حمایت می‌کنند، جهان عرب و حتی دنیا ممکن است از صدام حمایت کنند، ما به عنوان اشغالگر تلقی می‌شویم و ورود به خاک عراق به مردم عراق آسیب می‌زند.<ref>هاشمی، هاشمی رفسنجانی: کارنامه و خاطرات ۱۳۶۱: پس از بحران، ۱۳۸۱ش، ص۱۶-۱۷.</ref>

===پیشنهاد غرامت به ایران===

[[آیت الله منتظری]] در خاطرات خود گفته است: «پس از فتح خرمشهر حسابی برای غرامت به کشور ما پول می‌دادند و منت ما را هم می‌کشیدند.»<ref>منتظری، خاطرات آیت الله منتطری، ص۲۶۲.</ref>

برخی از کتاب‌هایی که در موضوع اشغال و آزادسازی خرمشهر به رشته تحریر درآمده است عبارتند از:

*'''کتاب دا:''' خاطرات سیده زهرا حسینی، به اهتمام سیده اعظم حسینی که توسط انتشارات سوره مهر چاپ شده است.<ref>[https://b2n.ir/x32197 «کتاب دا»، سایت انتشارات سوره مهر.]</ref>

*'''مأموریت در خرمشهر:''' خاطرات «صبار فلاح اللامی» از فرماندهان ارتش عراق است. او در این کتاب به افشای جنایات ارتش بعث عراق پرداخته است.<ref>[https://b2n.ir/b56796 «مأموریت در خرمشهر»، سایت انتشارات سوره مهر.]</ref>

[[پرونده:مسجد جامع خرمشهر ۵.jpg|بندانگشتی|نمایی از مسجد جامع خرمشهر پس از آزادسازی شهر]]

==آثار هنری==

برخی از آثار هنری که با موضوع خرمشهر تولید شده عبارتند از:

==پانویس==