آیه قصاص: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه قصاص''' ([[سوره بقره|بقره]]:۱۷۸ - ۱۷۹) درباره بیان قانون [[قصاص]] و حکمت تشریع آن است. در این آیه، قصاص و حقّ مقابله به مثل در جنایت‌های عمدی، سرمایه زندگی و امنیت برای خردمندان دانسته شده‌است.  

به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]]، آیه قصاص ۲ حکم رایج جاهلی (:۱-لزوم قصاص بدون حدّ و مرز ۲- لزوم دیه بدون شرط) را تغییر داد و قصاص را در صورت عدم رضایت اولیای مقتول و [[دیه انسان| دیه]] را به هنگام رضایت طرفین قرار داد. پیام آیه قصاص در سوره بقره آیه ۱۹۴ و [[سوره مائده]] آیه ۴۵ نیز آمده‌است.

هرچند واژه و حکم [[قصاص]] در چند آیه دیگر نیز آمده‌است ولی به آیه ۱۷۸ سوره بقره<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۳۹۳. </ref> و آیه ۱۷۹ همان سوره «آیه قصاص» می‌گویند.<ref>[http://lib.eshia.ir/26683/1/125 فرهنگ نامه علوم قرآن، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص۱۲۵.]</ref>

|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%| یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کتِبَ عَلَیکمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَی الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَی بِالأُنثَی فَمَنْ عُفِی لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَیهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِک تَخْفِیفٌ مِّن رَّبِّکمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَی بَعْدَ ذَلِک فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ. وَلَکمْ فِی الْقِصَاصِ حَیاةٌ یاْ أُولِی الأَلْبَابِ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ.<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/27/178 القرآن الکریم، سوره بقره آیه ۱۷۸- ۱۷۹.]</ref>}}|ای کسانی که ایمان آورده‌اید! حکم قصاص در مورد کشتگان، بر شما مقرر شده‌است: آزاد در برابر آزاد، و برده در برابر برده، و زن در برابر زن. پس اگر کسی ازسوی برادر دینی خود، چیزی به او بخشیده شود، و حکم قصاص تبدیل به خونبها گردد، ولی مقتول باید از راه پسندیده پیروی کند؛ و شرایط پرداخت کننده را در نظر بگیرد و او نیز به نیکی دیه را به ولی مقتول بپردازد و مسامحه نکند؛ این، تخفیف و رحمتی است از ناحیه پروردگار شما. و کسی که بعد از آن، تجاوز کند، عذاب دردناکی خواهد داشت. و قصاص، برای شما مایه حیات و امنیت است،ای صاحبان خرد! شاید پرهیزکاری پیشه کنید.<ref>[http://lib.eshia.ir/10313/1/27 مکارم شیرازی، ترجمه قرآن کریم، ۱۳۷۳ش، ص۲۷.]</ref>}}

آیه قصاص بر ۲ مطلب تأکید کرده‌است:

#هرچند حقّ قصاص برای اولیای دم ثابت است ولی این حقّ قابل بخشش است و به‌گفته [[سید محمدحسین طباطبائی |علامه طباطبایی]]، در [[سوره بقره]] آیه ۱۷۸. به این نکته اشاره شده که عفو محبوبتر از قصاص است زیرا تعبیر «فمن عفی له من أخيه شئ» برای برانگیختن حسّ محبت و رأفت در اولیای دم آمده و قاتل به عنوان برادر شمرده شده‌است.<ref>[https://lib.eshia.ir/12016/1/432 العلامة الطباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۱، ص۴۳۲. ]</ref>  

#از سوی دیگر هرچند عفو محبوبتر از قصاص است ولی اجرای قصاص باعث حیات و امنیت اجتماعی است و بنابر نظر علامه طباطبایی آیه ۱۷۹ سوره بقره به حکمت تشریع قصاص اشاره دارد و مصلحت عمومی جامعه و زندگی و امنیت انسان‌ها جز با قصاص تضمین نمی‌شود و عفو و دیه و هیچ چیز دیگری جایگزین قصاص نیست و هر انسان خردمندی این حکم را می‌پذیرد.<ref>[https://lib.eshia.ir/12016/1/433 العلامة الطباطبایی، المیزان، منشورات اسماعيليان، ج۱، ص۴۳۳. ]</ref>  

از [[آیه اعتداء]] (۱۹۴ [[سوره بقره]]) و ۴۵ [[سوره مائده]] نیز برای تعیین حکم قصاص استفاده شده‌است.

|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%| وَ کتَبْنا عَلَیهِمْ فیها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَینَ بِالْعَینِ وَ الْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ الْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کفَّارَةٌ لَهُ وَ مَنْ لَمْ یحْکمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِک هُمُ الظَّالِمُون.<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/115 القرآن الکریم، سوره مائده آیه ۴۵.] پایگاه کتابخانه مدرسه فقاهت</ref>}}| و بر آنها [بنی‌اسرائیل] در آن [تورات]، مقرّر داشتیم که جان در مقابل جان، و چشم در مقابل چشم، و بینی در برابر بینی، و گوش در مقابل گوش، و دندان در برابر دندان، قصاص می‌شود؛ و جراحات نیز، قصاص دارد؛ و اگر کسی از قصاص، درگذرد، کفّاره گناهان او محسوب می‌شود؛ و هر کس به آنچه خدا نازل کرده حکم نکند، ستمکار است.<ref>[http://lib.eshia.ir/10313/1/115 مکارم شیرازی، ترجمه قرآن کریم، ۱۳۷۳ش، ص۱۱۵.]</ref>}}

به گفته [[ناصر مکارم شیرازی| آیت‌الله مکارم شیرازی]]،نویسنده [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]]، عادت عرب جاهلی بر این بود که اگر کسی از قبیله آنها کشته می‌شد تصمیم می‌گرفتند تا آنجا که قدرت دارند از قبیله قاتل بکشند، و این فکر تا آنجا پیش رفته بود که حاضر بودند بخاطر کشته شدن یک فرد تمام طایفه قاتل را نابود کنند این آیه نازل شد و حکم عادلانه قصاص را بیان کرد. این حکم اسلامی، در واقع حد وسطی بود میان دو حکم مختلف که آن زمان وجود داشت بعضی قصاص را لازم می‌دانستند و بعضی تنها دیه را لازم می‌شمردند، اسلام [[قصاص]] را در صورت عدم رضایت اولیای مقتول، و [[دیه انسان| دیه]] را به هنگام رضایت طرفین قرار داد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۶۰۳.</ref>

[[مجتهد| فقیهانی]] مانند [[محمدحسن نجفی|نویسنده جواهر]] در [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)| جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام]] از آیات قصاص برای استنباط حکم فقهی جواز [[قصاص]] استفاده کرده‌اند.<ref>[http://lib.eshia.ir/10088/42/7 النجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۲، ص۷-۹.]</ref>

* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه (۲۷ج)، تهران دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.

*[https://www.sid.ir/FileServer/JF/4015513973602.pdf تناسب جرم و مجازات بر اساس آیات قصاص] پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی

* [http://ensani.ir/file/download/article/20150922125246-9576-101.pdf بررسی آیات قصاص و وجوه حیات بخشی آن در قرآن] پرتال جامع علوم انسانی

* [http://lib.eshia.ir/26683/1/125 آیه قصاص، فرهنگ نامه علوم قرآن، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی]