اسماء سبعه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اسماء سبعه'''  یا '''ائمه سبعه''' یا '''ائمة الاسماء''' در [[عرفان اسلامی]] به هفت اسم [[حی|حیّ]]، [[علم خدا|عالِم]]، [[اراده الهی|مرید]]، [[قدرت خدا|قادر‌]]، [[سمیع و بصیر|سمیع، بصیر]] و [[کلام خدا|متکلم]] گفته می‌شود که ریشه سایر [[اسماء الحسنی|اسماء الهی]] شمرده می‌شوند. [[حافظ رجب برسی|حافظ رجب بُرسی]] و عبدالرحمن جامی به جای سمیع و بصیر، جواد و [[عدل (کلام)|مقسط]] را ذکر کرده‌اند.

اسماء سبعه نسبت به همدیگر تقدم و تأخر دارند و برخی از آنها شرط تحقق بعضی دیگر به شمار می‌آیند. برای نمونه چهار صفت حیات، اراده، قدرت و علم، شرط سه اسم دیگر سمع و بصر و کلام هستند و تا آن چهار اسم نباشند، سه اسم دیگر تحقق پیدا نمی‌کنند.<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۳۷۵ش، ص۴۵؛ یزدان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۰-۴۵۲.</ref> بنابراین چهار اسم مذکور، کلی‌ترین اسماء الهی هستند و سه صفت دیگر تحت همان چهار اسم قرار می‌گیرند. ترتیب اسماء به لحاظ ایجاد اشیاء بدین گونه است: حیّ، علیم، مرید، قادر، سمیع و بصیر و متکلم.<ref>نگاه کنید به: یزدان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۲.</ref>

اسم در اصطلاح عرفان اسلامی عبارت است از ذات [[خداوند]] به اضافه یک صفت خاص.<ref>نگاه کنید به: کاشانی، اصطلاحات الصوفیة، ۱۳۷۰ش، ص۲۸؛ یردان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ص ۳۰۸و۴۳۸.</ref> هر گاه ذات خدا با صفت خاصی در نظر گرفته شود، یکی از اسماء الهی پدید خواهد آمد.<ref>امینی نژاد و دیگران، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، ۱۳۹۰ش، ص۲۹۴.</ref> برای نمونه اسم [[رحمان]]، بر ذات خدا دلالت دارد به اضافه صفت رحمت.<ref>یردان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ص ۳۰۸.</ref> در عرفان اسلامی مراد از اسم، لفظ نیست و آنچه ما به زبان می‌آوریم مانند علیم، قدیر، رحمان و [[رحیم]]، همه اسم الاسم، یعنی اسمِ آن اسماء حقیقی عرفانی هستند.<ref>امینی نژاد و دیگران، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، ۱۳۹۰ش، ص۲۹۴.</ref>

به گفته [[سید یدالله یزدان پناه]]، عرفان‌پژوه و استاد علوم عقلی و عرفانی معاصر [[ایران|ایرانی]]، چینش اسماء الهی بدین گونه است: در سرسلسله اسماء، اسم جامع [[الله]] قرار داد و سپس اسماء ذاتی و بعد از آنها، اسماء هفت‌گانه که از اسم الله پدید می‌آیند. اسماء سبعه نیز منشأ اسماء صفات و اسماء افعال{{یادداشت|اسماء الهی در یک تقسیم‌بندی به اسماء ذاتی، اسماء صفاتی و اسماء افعالی تقسیم می‌شوند. اسماء ذات، اسمائی هستند که محتوای اصلی آنها اشاره به ذات خداوند دارد مانند قدّوس. مراد از اسماء صفات، اسمائی هستند که جلوه وصفی آنها غلبه دارد مانند حیّ و عالم که وصف حیات و علم جلوه بیشتری دارند. در اسماء افعال، جنبه فعلی غلبه دارد و محتوای آنها را فعل‌های مختلف خداوند پر کرده‌اند همچون رازق و خالق. اسماء افعال برخلاف اسماء صفاتی، مستلزم طرف مقابل و اضافه به غیر هستند.(یزدان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ۱۳۸۹ش، ص۴۴۶؛ امینی‌نژاد و دیگران، مبانی و فلسفه عرفان نظری، ۱۳۹۰ش، ص۳۲۰)}} هستند و سرانجام از طریق نکاح این اسماء(ترکیب اسماء با یکدیگر) اسماء جزئی نامتناهی پدید می‌آیند.<ref>یزدان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۵ و ۴۶۰.</ref> با توجه به اینکه اسماء سبعه، جزو اسماء صفاتی شمرده شده‌اند، اسماء ذاتی تحت اسماء سبعه قرار نمی‌‌گیرند؛ بلکه اسماء سبعه فقط منشأ اسماء صفات و افعالی هستند و نسبت به آنها احاطه دارند و کلی هستند.<ref>یزدان پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۳.</ref>

* یزدان پناه، سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سید عطا انزلی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش.