امامت امامان شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

از جمله دلایلی که امامت دوازده امام(ع) را اثبات می‌کنند، احادیثی هستند که در آنها تعداد جانشینان پیامبر(ص) منحصر در دوازده نفر که همگی از [[قریش]] هستند، ذکر شده است.<ref>صمدی، «امامت اثنی عشر»، ص۴۳۰.</ref> این احادیث علاوه بر [[:رده:کتاب‌های حدیثی شیعه|منابع حدیثی شیعه]]، در منابع حدیثی [[اهل سنت]] نظیر [[صحیح مسلم]]، [[صحیح ابن حبان]]، [[جامع ترمذی]]، [[سنن ابن داوود]]، [[سنن ابن ماجه]]، [[مسند احمد بن حنبل]]، [[مسند ابن جعد]]، [[مسند ابو یعلی]]، ''[[کنزالعمال]]'' و... نقل شده است.<ref>صمدی، «امامت اثنی عشر»، ص۴۳۰.</ref>

پیامبر(ص) در برخی از این احادیث، از این دوازده نفر با عنوان «اثناعشر خلیفة» یاد کرده است، مثل حدیث: «یکون من بعدی اثنا عشر خلیفة کلّهم من قریش؛ پس از من دوازده خلیفه خواهد بود که همگی از قریش‌اند»،<ref>مسند احمد، دار صادر، ج۵، ص۹۲؛ مسند ابن‌ جعد، مؤسسة نادر، ص۳۹۰؛ صحیح ابن‌حبان، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۴.</ref> «لا یزال هذا الدین عزیزاً منیعاً إلی اثنی عشر خلیفة کلّهم من قریش؛ این دین قدرتمند و شکست ناپذیر خواهد بود تا دوازده خلیفه بر آن حکومت کنند که همه از قریش‌اند»،<ref>صحیح مسلم، داراحیاء التراث العربی، ج۶، ص ۴؛ ابن‌ابی‌عاصم، الآحاد والمثانی، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۲۶.</ref> «لا یزال الدین قائماً حتی یکون اثنا عشر خلیفة من قریش؛ دین اسلام بر پا خواهد بود تا اینکه دوازده خلیفه حکومت کنند که همه از قریش‌اند»<ref>مسند احمد، دار صادر، ج۵، ص۸۶.</ref> و احادیث مشابه دیگر.

پیامبر(ص) در برخی موارد، از امامان بعد از خود با عنوان «اثنا عشر امیراً» نام برده است، مثل حدیث: «یکون من بعدی اثنا عشر أمیراً... کلّهم من قریش».<ref>صحیح بخاری، دار احیاء التراث العرب، ج۸، ص۱۲۷؛ مسند احمد، دار صادر، ج۵، ص۹۴.</ref>

در چند حدیث دیگر تعداد جانشینان پیامبر(ص) همان تعداد نقبای (رؤسای) [[بنی‌اسرائیل]] برای [[حضرت موسی(ع)]]، دانسته شده است، مثل: «انّ عدة الخلفاء بعدی عدة نقباء موسی»<ref>سیوطی، الجامع الصغیر، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۳۵۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۸۹.</ref> و «الخلفاء بعدی اثنا عشر کعدد نقباء بنی اسرائیل».<ref>قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۱۵؛ شیخ صدوق، امالی، ۱۴۱۷ق، ص۳۸۷؛ بحرانی، غایة المرام، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۷۱.</ref> نقبای بنی‌اسرائیل نیز دوازده نفر بوده‌اند.

بعضی از محققان اهل سنت نیز اذعان کرده‌اند که مراد از این دوازده نفر در احادیث نبوی، دوازده نفر از [[اهل بیت]] است؛ زیرا این احادیث بر کسان دیگر قابل تطبیق نیست، نه بر [[خلافت|خلفای]] بعد از [[پیامبر(ص)]] چون تعداد آنان کمتر از دوازده نفر است، و نه بر حاکمان [[بنی امیه]] چون تعداد آنان بیشتر از دوازده نفر است. علاوه بر اینکه حاکمان بنی‌امیه شدیداً ظالم بودند و [[بنی هاشم|هاشمی]] هم نبودند. این دوازده نفر همچنین بر خلفای [[بنی عباس]] قابل تطبیق نیست؛ زیرا تعداد آنان نیز بیشتر از دوازده نفر بوده است.<ref>قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۹۲، ۲۹۳.</ref>

بنابراین ناگزیر این احادیث نبوی باید بر ائمه دوازده‌گانه که اهل‌بیت پیامبر(ص) هستند تطبیق شود؛ زیرا آنان از نظر علم و جلالت و [[ورع|وَرَع]] و [[تقوا]] و نَسَب، برتر از همگان بوده‌اند. [[حدیث ثقلین]] و احادیث مشابه آن نیز مؤید و شاهد این مدعاست که مراد پیامبر(ص) از امامان دوازده‌گانه، دوازده نفر از اهل‌بیت آن حضرت بوده است.<ref>قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۹۲، ۲۹۳.</ref>

:::امامان بعد از من دوازده نفرند. اولین آنان علی بن‌ابیطالب و آخرین آنان [[امام مهدی|قائم]] است. اطاعت از آنان، اطاعت از من و نافرمانی از آنان، نافرمانی از من است. هر کس آنان را انکار کند، مرا انکار کرده است.<ref>شیخ صدوق، الاعتقادات فی دین الإمامیه، ۱۴۱۳ق، ص۱۰۴؛ صدوق، عیون اخبار الرضا(علیه‌السلام)، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۲.</ref>

:::امامان بعد از من دوازده نفرند. اولین آنان علی بن‌ابیطالب و آخرین آنان حضرت قائم است. آنان جانشینان من و اوصیا و اولیای من و حجت‌های الهی بر امت من بعد از من هستند. اقرارکنندگان به امامت آنان، مؤمن و انکارکنندگان آنان کافرند.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۸۰.</ref>

:{{حدیث|«'''الأئمة من بعدی اثنا عشر، تسعة من صلب الحسین تاسعهم قائمهم، ثم قال: ألا انّ مثلهم فیکم مثل سفینة نوح من رکبها نجی ومن تخلف عنها هلک'''»<ref>بحرانی، غایة المرام، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۲.</ref>|ترجمه= امامان بعد از من دوازده نفرند. نه نفر آنان از نسل حسین‌اند که نهمین آنان قائم آنان است. آگاه باشید که امامان دوازده‌گانه در میان شما همانند [[کشتی نوح]] هستند؛ هر کس بر آن سوار شود نجات می‌یابد و هر کس از آن دوری گزیند، هلاک می‌شود.}}

:{{حدیث|«'''الأئمة بعدی اثنا عشر أوّلهم علی ورابعهم علی وثامنهم علی وعاشرهم علی وآخرهم مهدی(عج)'''»:<ref>سبزواری، معارج الیقین، ۱۴۱۰ق، ص۶۲.</ref>|ترجمه= امامان بعد از من دوازده نفرند اولین آنان علی و چهارمین آنان علی و هشتمین آنان علی و دهمین آنان علی و آخرین آنان [[مهدی]] است.}}

یا حدیث: {{حدیث|«'''انّ الأئمة من بعدی اثنی عشر من اهل بیتی علی أوّلهم وأوسطهم محمد وآخرهم محمد ومهدی هذا الأُمّة الذی سیصلی خلفه عیسی بن مریم'''»:<ref>بحرانی، غایة المرام، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۳۸.</ref>|ترجمه= امامان بعد از من دوازده نفر از اهل‌بیت من‌اند که اولین آنان علی و وسط آنان محمد و آخر آنان محمد و [[مهدی]] این امت است کسی که عیسی‌بن‌مریم در نماز بر او اقتدا می‌کند.}}

۴. در دسته دیگر هم پیامبر(ص)، امامان دوازده‌گانه را با ذکر اسامی و القاب به طور کامل معرفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۴۱۶ق، ص۲۵۸؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۸۷؛ خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۴۵.</ref>

در حدیث معروف به [[حدیث لوح]] نیز اسامی امامان دوازده‌گانه با توصیفات خاص هر کدام ذکر شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۸؛ ابن‌بابویه قمی، الإمامة والتبصره، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۴؛ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۴ق، ص۲۱۰.</ref>

دلیل سوم [[امامت]] [[ائمه]](ع) [[عصمت]] ایشان است. در احادیثی از امامان اهل‌بیت(ع) با ویژگی عصمت یاد شده است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ۱۴۱۶ق، ص۲۸۰؛ صدوق، عیون اخبارالرضا، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۶؛ بحرانی، غایة المرام، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۹۵؛ خزاز قمی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۳۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۳۳۱.</ref> این روایات در حقیقت به برهان عقلی بر امامت ائمه اهل‌بیت (علیهم السلام) دلالت دارند؛ زیرا از نظر عقلی، امام باید معصوم باشد و چون در میان امت کسی جز امامان اهل‌بیت (علیهم السلام)از ویژگی عصمت برخوردار نبوده است، امامت آنان قطعی خواهد بود.<ref>صمدی، «امامت اثنی عشر»، ص۴۳۱-۴۳۲.</ref>

دلیل دیگر اثبات امامت امامان دوازده‌گانه(ع)، افضلیت آنان در کمالات نفسانی است، با این بیان که امامان شیعه به دلیل برخورداری از کمالات و ویژگی‌های منحصر به فردی نظیر [[علم امام|علم]]، [[عصمت]] و... بر دیگران برتری دارند و مستحق تصدی مقام امامت و ریاست عامه‌اند. بدیهی است با وجود آنان، مقدم‌داشتن دیگران برای تصدی مقام امامت، عقلاً قبیح و ناروا است.<ref>علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۲۵ق، ص۵۳۹.</ref>

علاوه بر اینکه روایات بسیاری بر این برتری و افضیلت اشاره دارد، فلسفه امامت نیز اقتضا می‌کند امام به دلیل رسالت سنگینی که در مورد هدایت و رهبری دینی و دنیوی مردم برعهده دارد، از همه افضل و شایسته‌تر باشد تا مردم او را در همه کمالات الگو بدانند و از او تبعیت کنند. لازمه چنین امری، پاکی و آراستگی شخص امام به عالی‌ترین آداب و صفات انسانی است. از این نظر هر کدام از امامان دوازده‌گانه شیعه، کامل‌ترین شخص زمان خود بوده‌اند، به گونه‌ای که عظمت شخصیت آنان مورد اعتراف همگان بوده و حتی کسانی که با آنان به مناظره و محاجه می‌پرداختند نیز در مقابل عظمت علمی و معنوی آنان، اظهار حقارت و خضوع می‌کردند.<ref>صمدی، «امامت اثنی عشر»، ص۴۳۲.</ref>

#به سخن در آمدن [[حجرالاسود]] به دستور [[امام سجاد]] (علیه‌السلام) و شهادت‌دادن آن بر حقانیت ادعای امامت حضرت.<ref>ابوالصلاح حلبی، تقریب المعارف فی الکلام، ۱۴۰۴ق، ص۱۱۹-۱۲۳.</ref>

#به بارنشستن و میوه‌دادن چوب خشک خرما به دستور [[امام مجتبی]] (علیه‌السلام).<ref>ابوالصلاح حلبی، تقریب المعارف فی الکلام، ۱۴۰۴ق، ص۱۱۹-۱۲۳.</ref>

#اعطای بینایی کامل به [[ابوبصیر]] توسط [[امام باقر]] (علیه‌السلام) و بازگرداندن او به حال اول به تقاضای خود وی.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۰۳.</ref>

و صدها معجزه دیگری که از امامان معصوم(ع) حکایت شده و در کتاب‌های حدیثی و تاریخی معتبر مانند ''[[اصول کافی]]''، ''[[مناقب آل ابی طالب|مناقب]]'' [[ابن شهر آشوب]]، ''[[اثبات الوصیة]]'' [[مسعودی]]، ''[[دلائل الامامة]]'' [[محمد بن جریر بن رستم طبری صغیر|طبری]] و... ثبت شده است.<ref>صمدی، «امامت اثنی عشر»، ص۴۳۳-۴۳۴.</ref>

صدور این معجزات از امامان معصوم(ع) که همراه با ادعای [[امامت]] است، دلیل امامت آنان است، همان‌گونه که [[معجزه|معجزه‌های]] [[:رده:پیامبران|پیامبران]] دلیلی قاطع بر صحت ادعای [[نبوت]] آنان بوده است.<ref>صمدی، «امامت اثنی عشر»، ص۴۳۴.</ref>

* ابن‌بابویه قمی، علی‌بن‌الحسین، الامامة والتبصرة من الحیره، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.

* ابن‌حبان، صحیح ابن حبان، بیروت، مؤسة الرساله، ۱۴۱۴ق/ ۱۹۹۳م.

* ابوالجعد جوهری بغدادی، علی‌بن‌الجعد، مسند، بیروت، مؤسسة نادر، بی‌تا.

* ابوالصلاح حلبی،  تقی‌الدین بن عبیداللّه، تقریب المعارف فی الکلام، تحقیق و تصحیح: رضا استادی، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۶۳ش/ ۱۴۰۴ق.

* احمد بن‌ حنبل، مسند احمد، بیروت، دارصادر، [بی‌تا].

* بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الامام عن طریق الخاص والعام، تحقیق: سیدعلی عاشور، بیروت، موسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۲ق.

* بخاری، محمدبن‌اسماعیل، صحیح بخاری، تحقیق: دکتر مصطفی ریب البغاء، بیروت، دار احیاء التراث العرب، بی‌تا.

* خزاز قمی رازی، علی‌بن‌محمد، کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، تحقیق: سیدعبداللطیف حسینی کوه‌کمری، قم، انتشارات بیدار، ۱۴۰۱ق.

* سبزواری، محمد بن‌ محمد، معارج الیقین فی اصول الدین، تحقیق: علا آل جعفر، قم، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)لاحیاء التراث، ۱۴۱۰ق/ ۱۹۹۳م.

* سیوطی، جلال‌الدین، الجامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق.

* شیخ صدوق، محمدبن‌علی، الاعتقادات فی دین الامامیه، قم، الموتمر العاملی لالفیة‌ الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.

* شیخ صدوق، محمدبن‌علی، الامالی، قم، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۷ق.

* شیخ صدوق، محمدبن‌علی، عیون اخبار الرضا(علیه‌السلام)، تحقیق شیخ حسین الاعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۴ق.

* شیخ صدوق، محمدبن‌علی، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ۱۴۱۶ق.

* شیخ صدوق، محمدبن‌علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.

* شیخ مفید، محمدبن‌‌محمد، الاختصاص، بیروت، دارالمفید، ۴۱۴ق/ ۱۹۹۳۱م.

* صمدی، قنبرعلی، «امامت اثنی عشر»، در دانشنامه کلام اسلامی، جلد اول، قم، موسسه امام صادق (ع)، ۱۳۸۷ش.

* طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج، تحقیق: سیدمحمدباقر خراسانی، نجف الأشرف، دارالنعمان، ۱۳۸۶ق/ ۱۹۶۶م.

* طبرسی، فضل‌بن‌حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، قم، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث، ۱۴۱۷ق.

* علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تحقیق: آیت‌اللّه حسن‌زاده آملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ۱۴۲۵ق.

* کلینی، محمد‌بن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تحقیق: یحیی عابدی و عبدالرحیم ربانی، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.

* مسلم‌بن‌ حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.