اصحاب امام مهدی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''اصحاب امام مهدی(عج)'''، همراهان و یاران [[امام مهدی]](عج) در زمان [[ظهور]]؛ کسانی که بنابر روایات، امام مهدی(عج) را در قیام یاری می‌کنند و حضرت به کمک آنان حکومت جهانی تشکیل می‌دهد.

| منبع = <small>مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۲، ص۳۸۶.</small>  | تراز = چپ| عرض = 230px | اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه=#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

در بیشتر روایات، شمار یاران امام مهدی(عج) ۳۱۳ نفر بیان شده و آمده است که آنان  ناگهانی و معجزه‌آسا از دور و نزدیک در یک شب یا صبح‌گاه در [[مکه]] معظمه گرد می‌آیند و به او می‌پیوندند. از جمله ایشان، [[حضرت مسیح]](ع) و برخی از اصحاب [[پیامبر(ص)]] و [[ائمه]](ع) همچون [[سلمان فارسی]] و [[مالک اشتر نخعی]] است. زنان نیز در میان یاران حضرت حضور دارند.

کلمه اصحاب و صحابه، جمع صاحب و از ماده «‌صحب‌» است. این کلمه در لغت به معنای معاشر و همراه است.<ref> ابن‌منظور، ''لسان العرب''، ج۱، ص۵۱۹؛ زبیدی، ''تاج العروس''، ج۳، ص۱۸۱.</ref> در [[قرآن]] نیز کلمه «‌اصحاب‌» به معنای همراه، اهل، دسته و گروه به کار رفته و ۷۸ بار در آیات مختلف آمده است.

در روایات، تعداد اصحاب [[امام مهدی]] (عج)، مختلف ذکر شده است. بیشتر روایات تعداد اصحاب و یاران امام مهدی (عج) را ۳۱۳ نفر، به اندازه [[اصحاب پیامبر]](ص) در [[جنگ بدر]]، بیان کرده‌اند.<ref> صدوق، ''کمال الدین''، ج۷۲، ص۶۵۴ و ''الخصال''، ص۶۴۹؛ صفار قمی، ''بصائر الدرجات''، ص۳۱۱؛ صدوق، ''عیون اخبار الرضا''، ج۱، ص۵۹؛ ابن‌طاووس، ''الملاحم''، ص۶۴؛ عیاشی، ''تفسیر العیاشی''، ج۲، ص۵۶؛ طبری، ''دلائل الامامه''، ص۳۱۹؛ بحرانی، ''المحجه''، ص۴۶.</ref>

اما برخی روایات، تعداد اصحاب و یاوران مهدی(عج) را بیش از ۳۱۳ نفر ذکر کرده‌اند. این دسته روایات بعضاً عدد ده هزار را آورده‌اند؛ از جمله [[امام صادق]](ع) می‌فرماید: مهدی ظهور نمی‌کند، مگر اینکه حلقه کامل گردد. ایشان در پاسخ به این سؤال که آنان چند نفرند، می‌فرماید: ده هزار نفر.<ref> نعمانی، ''الغیبة''، ص۳۰۷؛ حر عاملی، ''اثبات الهداه''، ج۳، ص۵۴۵.</ref> همچنین [[ابوبصیر]] نقل می‌کند: مردی از اهالی [[کوفه]] از امام صادق(ع) پرسید آنان چند نفرند؟ مردم می‌گویند همراهان مهدی به تعداد [[اصحاب بدر]] ۳۱۳ نفرند؟ امام(ع) در پاسخ فرمود: مهدی ظهور نمی‌کند، مگر با نیروی قدرتمندی که تعداد آنان کمتر از ده هزار رزمنده نخواهند بود.<ref> صدوق، ''کمال الدین''، ج۲، ص۶۵۴؛ حر عاملی، ''اثبات الهداه''، ج۳، ص۵۴۸؛ عروسی حویزی، ''نور الثقلین''، ج۴، ص۹۸؛ حلی، ''العدد القویه''، ص۶۵.</ref> برخی دیگر از روایات، تعداد اصحاب مهدی (عج) در هنگام ظهور را دست کم دوازده هزار و حداکثر پانزده هزار نفر ذکر کرده‌اند؛ <ref> ابن‌طاووس، ''الملاحم''، ص۶۵</ref> حتی در بعضی روایات عدد یکصد هزار نفر نیز نقل شده است.<ref>حر عاملی، ''إثبات الهداه''، ج۳، ص۵۷۸؛ مجلسی، ''بحارالأنوار''، ج۵۲، ص۳۰۷ و ص۳۶۷؛ کاظمی، ''بشارة الإسلام''، ص۱۹۰.</ref>

در نگاه اول به نظر می‌رسد روایاتی که تعداد اصحاب را مختلف بیان کرده‌اند، با هم تعارض و تقابل دارند؛ اما با توجه به قرینه‌های موجود می‌توان روایاتِ عدد ۳۱۳ را درباره اصحاب و یاران ویژه حضرت در مرحله آغازین قیام دانست؛ آنانی که هسته اصلی قیام را تشکیل می‌دهند و در روایات از آنان با عنوان پرچمداران و فرماندهان لشکر مهدی(عج) <ref> صدوق، ''کمال الدین''، ج۲، ص۶۷۲؛ نعمانی، ''الغیبة''، ص۳۱۵؛ کلینی، ''الکافی''، ج۸، ص۳۱۳؛ بحرانی، ''المحجه''، ص۱۹.</ref> و نیز فرمانروایان و حاکمانِ روی زمین یاد شده است که حضرت با آنان شرق و غرب جهان را فتح می‌کند: ''' «‌انّهم حکام الأرض وعماله علیها وبهم یفتح شرق الأرض وغربها‌» '''. <ref> نعمانی، ''الغیبة''، ص۲۵۲؛ امین، ''اعیان الشیعه''، ج۲، ص۸۴.</ref> این ۳۱۳ نفر، هم افراد اولیه قیام‌اند و هم کارگزاران اصلی حکومت جهانی حضرت و زمامداران زمین.

در روایت نخست حضرت می‌فرماید: آنان (اصحاب مهدی) ۳۱۳ نفرند و هر یک خود را در میان سیصد نفر می‌بینند.<ref> طبری، ''دلائل الامامه''، ص۳۲۰؛ بحرانی، ''المحجه''، ص۴۶.</ref> ظاهر روایت این است که هر کدام از این ۳۱۳ تن، فرماندهی جمعی را به عهده می‌گیرند.

آن حضرت در روایت دوم می‌فرماید: هنگامی که خداوند به [[حضرت قائم]](عج) اجازه قیام دهد، ۳۱۳ تن با او [[بیعت]] می‌کنند و حضرت در [[مکه]] توقف می‌کند تا تعداد یارانش به ده هزار نفر برسد، آن‌گاه به سوی [[مدینه]] حرکت می‌کنند.<ref>حلی، ''المستجاد''، ص۵۱۱.</ref>

امام مهدی (عج) در بیعتی از یارانش تعهد می‌گیرد با حضرت بر سر شرایطی که اعلام می‌کند، پیمان وفاداری ببندند. از جمله شرایطی که برای بیعت امام مهدی(عج) با یارانش نقل شده، پایمردی در میدان رزم، تحمل سختی‌ها و مشکلات، [[امر به معروف و نهی از منکر]] و دوری از [[حرام]] و کارهای منکر نظیر دزدی، زراندوزی، احتکار، رباخواری، تخریب مساجد، شهادت ناحق، نوشیدن شراب، تجمل‌گرایی، تحقیر مؤمنان، تعقیب افراد فراری، خونریزی ناحق، [[انفاق]] به منافقان و کافران و انجام عمل نامشروع است. اصحاب نیز این پیمان را می‌پذیرند و تک‌تک به حضرت دست تعهد می‌دهند.<ref> سلّمی شافعی، ''عقد الدرر''، ص۹۶؛ طبسی، ''الشیعة والرجعه''، ج۱، ص۱۵۷.</ref>

«‌اصحاب مهدی (عج) همگی جوان‌اند، مگر تعداد اندکی، مانند سرمه در چشم یا نمک در غذا ».<ref> نعمانی، ''الغیبة''، ص۳۱۵؛ طوسی، ''الغیبة''، ص۲۸۴؛ ابن طاووس، ''الملاحم''، ص۱۴۵؛ متقی هندی، ''کنزالعمال''، ج۱۴، ص۵۹۲؛ مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۲، ص۳۳۴.</ref> آنان به شیران روز و نیایشگرانِ شب زنده دار که دل هایشان مانند پاره‌های آهن محکم و استوار است، توصیف شده‌اند؛ <ref> مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۲، ص۳۸۶.</ref> مردانی که جز شهادت، آرزوی دیگر ندارند و در برابر رهبر و مولای خویش سخت مطیع و فرمانبردارند. ابهت و رعب افکنی این جنگجویانِ مصمم و فولادین، دشمنان را زمین گیر می‌کند.<ref> نوری، ''مستدرک الوسائل''، ج۱۱، ص۱۱۴.</ref> ایشان در راه انجام مأموریت، بسیار قاطع و نترس‌اند و از هیچ خطری هراس به دل راه نمی‌دهند.<ref> مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۲، ص۳۰۸.</ref>

در میان اصحاب مهدی (عج) زنان نیز حضور دارند. درباره تعداد آنان، روایات متفاوتی آمده است. طبق روایت [[مفضل بن عمر]] از [[امام صادق]](ع)، همراه [[امام زمان|قائم]] (عج) ۱۳ نفر زن حضور دارند که زخمی‌ها را مداوا و بیماران را پرستاری می‌کنند.<ref> طبری، ''دلائل الامامه''، ص۲۵۹؛ حر عاملی، ''إثبات الهداه''، ج۳، ص۷۵.</ref> در برخی روایات، اسامی ۹ نفر و در برخی دیگر تعدادشان پنجاه نفر<ref> عیاشی، ''تفسیر عیاشی''، ج۱، ص۶۵؛ نعمانی، ''الغیبة''، ص۲۷۹.</ref> و در برخی دیگر نیز عدد بیشتری بیان شده است.<ref> ابن حماد، ''الفتن''، ص۱۵۱.</ref> روایاتی که تعداد را بیش از ۱۳ نفر بیان کرده‌اند، ظاهراً درباره زنانی است که پس از قیام، حضرت را همراهی می‌کنند.

[[یوشع وصی موسی]](ع)، [[مؤمن آل فرعون]] و [[اصحاب کهف]]<ref>دیلمی، ''ارشاد القلوب''، ص۳۶۵؛ بحرانی، ''حلیة الابرار''، ج۲، ص۶۰۱؛ طبری، ''دلائل الامامه''، ص۲۷۴؛ اربلی، ''کشف الغمه''، ج۳، ص۲۵۶؛ مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۲، ص۳۴۶.</ref> و برخی دیگر جزو پیشگامان و برجستگان عصر [[پیامبر اکرم(ص)]] و [[ائمه|امامان معصوم‌]]اند، نظیر [[سلمان فارسی]]، [[ابودجانه انصاری]]، [[مالک اشتر|مالک اشتر نخعی]]، <ref> نیشابوری، ''روضة الواعظین''، ج۲، ص۲۶۶؛ طبری، ''دلائل الامامه''، ص۲۷۴؛ طبرسی، ''مجمع البیان''، ج۲، ص۴۸۹؛ حر عاملی، ''إثبات الهداه''، ج۷۳، ص۵۵۰.</ref> [[جبیر الخابور]]،<ref> رواندی، ''الخرائج والجرائح''، ج۱، ص۱۸۵؛ مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۴۱، ص۲۹۶.</ref> [[اسماعیل فرزند امام صادق]](ع)، <ref> حر عاملی، ''الایقاظ من الهجعه''، ص۲۶۶.</ref> [[عبداللّه بن شریک عامری]]،<ref> مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۳، ص۶۷؛ حر عاملی، ''إثبات الهداه''، ج۳، ص۵۶۱.</ref> [[مفضل بن عمر]] <ref> طبری، ''دلائل الامامه''، ص۲۴۸؛ حر عاملی، ''إثبات الهداه''، ج۳، ص۵۷۳.</ref> و... .

با ظهور امام مهدی (عج) [[حضرت مسیح]](ع) نیز از آسمان فرود می‌آید و به امام (عج) می‌گوید: من به عنوان وزیر فرستاده شده‌ام، نه امیر و فرمانروا.<ref> ابن طاووس، ''الملاحم''، ص۸۳؛ ابن حماد، ''الفتن''، ص۱۶۰.</ref> امام مهدی (عج) وی را عهده دار فرماندهی عملیات تهاجمی علیه لشکریان [[دجال]] می‌کند.<ref> طبسی، ''الشیعة والرجعه''، ج۷۱، ص۱۶۷.</ref>

در روایات، از حضرت عیسی(ع) به دلیل نقش کلیدی ایشان در میان اصحاب و کارگزاران امام مهدی (عج)، با عناوین «‌وزیر» و «‌جانشین‌» یاد شده است.<ref> بحرانی، ''غایة المرام''، ص۶۹۷؛ بحرانی، ''حلیة الابرار''، ج۷۲، ص۶۲۰.</ref> همچنین از برخی دیگر از یاران شاخص امام مهدی (عج) نظیر [[شعیب بن صالح]]، با عنوان «‌پرچمدار سپاه مهدی (عج)‌» یاد شده است.<ref> ابن‌طاووس، ''الملاحم''، ص۵۳؛ شبلنجی، ''نور الابصار''، ص۱۳۸؛ سلّمی شافعی، ''عقد الدرر''، ص۱۳۰؛ طبسی، ''الشیعة والرجعه''، ج۷۱، ص۲۱۱.</ref>

بر اساس روایات، یاران حضرت مهدی(عج) به طور ناگهانی و معجزه‌آسا از مسافت‌های دور و نزدیک در یک شب یا صبح‌گاه در [[مکه]] معظمه گرد می‌آیند و به حضرت می‌پیوندند. [[علی|امیرمؤمنان]](ع) در مورد نحوه فراخوانی و پیوستن یاران مهدی(عج)، از [[پیامبر اکرم]](ص) نقل می‌کند: خداوند یاوران مهدی را در کمتر از چشم به هم زدن از مشرق و مغرب زمین در کنار [[کعبه]] گرد می‌آورد.<ref> ابن‌طاووس، ''الملاحم''، ص۱۴۶.</ref> [[امام باقر]](ع) نیز در این مورد می‌فرماید: یاران مهدی با [[طی الارض]] به سوی او می‌شتابند و در مکه با او [[بیعت]] می‌کنند.<ref> نیشابوری، ''روضة الواعظین''، ج۲، ص۲۶۳؛ سلّمی شافعی، ''عقد الدرر''، ص۶۵؛ متقی هندی، ''البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان''، ص۱۴۵.</ref>

حضرت مهدی (عج) با چنین اصحاب و یارانی، جهان را فتح و [[اسلام]] را در سراسر زمین حکمفرما می‌کند. [[امام باقر]](ع) می‌فرماید: گویا یاران مهدی (عج) را می‌بینم که سراسر زمین و آسمان را احاطه کرده‌اند و هیچ چیزی در جهان نیست که فرمانبردار و تسلیم محض آنان نباشد. آنان به قدری محبوبیت دارند که حتی درندگان و پرندگان نیز در پی جلب خشنودی آنان‌اند. قطعه‌ای از زمین، از اینکه یکی از یاران مهدی (عج) بر آن گام نهاده است، بر قطعه دیگر فخر و مباهات می‌کند.<ref> صدوق، ''کمال الدین''، ج۲، ص۶۷۲؛ حر عاملی، ''إثبات الهداه''، ج۳، ص۴۹۳؛ مجلسی، ''بحارالانوار''، ج۵۲، ص۳۲۷.</ref>

* ابن‌حماد، نعیم بن‌حماد مروزی، ''الفتن''، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).

* ابن‌طاووس، علی بن‌موسی، ''الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر''، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳ق.

* ابن‌منظور، ''لسان العرب''، قم، نشر ادب حوزه‍.

* اربلی، ابوالحسن علی بن‌عیسی، ''کشف الغمة فی معرفة الأئمة''، بیروت، دار الکتاب الإسلامیة.

* امین عاملی، سیدمحسن، ''اعیان الشیعة''، بیروت، دار التعارف.

* بحرانی، سیدهاشم بن‌سلیمان، ''المحجة فیما نزل فی الحجة''، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.

* بحرانی، سیدهاشم بن‌سلیمان، ''حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار''، قم، دارالکتب العلمیه، [بی‌تا].

* بحرانی، سیدهاشم بن‌سلیمان، ''غایة المرام فی حجة الخصام عن طریق الخاص و العام''، بیروت، مؤسسة الاعلمی.

* حر عاملی، محمد بن‌حسن، ''اثبات الهداة''، قم، چاپخانه علمیه، [بی‌تا].

* حر عاملی، محمد بن‌حسن، ''الایقاظ من الهجعة''، قم، دار الکتب العلمیه.

* حلی، حسن بن‌مطهر، ''المستجاد من کتاب الارشاد''، قم، کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی نجفی.

* حلی، علی بن‌مطهر، ''العدد القویة لدفع المخالف الیومیة''، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی.

* دیلمی، ابومحمد حسن، ''ارشاد القلوب''، بیروت، المؤسسة الأعلمی.

* راوندی (قطب‌الدین)، ابوالحسین سعید بن‌هبة‌اللّه، ''الخرائج والجرائح''، قم، مؤسسة الإمام المهدی(ع).

* زبیدی، سیدمحمدمرتضی، ''تاج العروس''، کویت، دار الهدایة، ۱۳۸۵ق.

* سلّمی شافعی، یوسف بن‌یحیی، ''عقد الدرر فی اخبار المنتظر''، قاهره، عالم الفکر، [بی تا].

* شبلنجی، حسن بن‌مؤمن، ''نور الابصار فی مناقب آل النبی المختار''، بیروت، دار الفکر.

* صدوق، محمد بن‌علی بن‌بابویه، ''الخصال''، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.

* صدوق، محمد بن‌علی بن‌بابویه، ''عیون اخبار الرضا(ع)''، قم، نشر توس.

* صدوق، محمد بن‌علی بن‌بابویه، ''کمال الدین و تمام النعمة''، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.

* صفار قمی، محمد بن‌حسن، ''بصائر الدرجات''، قم، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی.

* طبرسی، فضل بن‌حسن، ''مجمع البیان فی تفسیر القرآن''، قم، دار الکتب الإسلامیة.

* طبری (شیعی)، ابوجعفر محمد بن‌جریر، ''دلائل الامامة''، قم، کتاب فروشی رضی.

* طبسی، شیخ محمدرضا، ''الشیعة والرجعة''، نجف الاشرف، چاپخانه الآداب، ۱۳۸۵ق.

* طوسی، ابوجعفر محمد بن‌حسن، ''الغیبة''، تهران، کتاب فروشی صدوق، [بی تا].

* عروسی حویزی، ابن‌جمعه، ''نور الثقلین''، ق‍م: دار ال‍ت‍ف‍س‍ی‍ر‏‫‏‏‏، ۱۳۸۲

* عیاشی، محمد بن‌مسعود، ''تفسیر عیاشی''، تهران، کتاب فروشی اسلامیه.

* کاظمی، سیدمصطفی آل سیدحیدر، ''بشارة الإسلام''، تهران، کتابخانه نینوا الحدیثة.

* کلینی، محمد بن‌یعقوب، ''الکافی''، تهران، دارالکتب الاسلامیة.

* متقی هندی، علاء‌الدین علی بن‌حسام‌الدین، ''البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان''، قم، چاپخانه خیام.

* متقی هندی، علی بن‌حسام‌الدین، ''کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال''، بیروت، مؤسسة الرسالة.

* مجلسی، محمدباقر، ''بحارالانوار''، بیروت، مؤسسة الوفاء.

* نعمانی، محمد بن‌ابراهیم، ''الغیبة''، تهران، کتاب فروشی صدوق.

* نوری، میرزاحسین، ''مستدرک الوسائل''، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث.

* نیشابوری، محمد بن‌فتال، ''روضة الواعظین''، قم، انتشارات الرضی، [بی تا].