زیارت عاشورا: تفاوت میان نسخه‌ها

به گفته آیت الله [[سید موسی شبیری زنجانی]]، حدیث‌شناس و عالم رجالی شیعه، علمای [[امامیه]] درباره [[ثقه|وثاقت]] سند زیارت عاشورا [[اجماع]] دارند و همه آنها اصل زیارت عاشورا را امری قطعی و مسلم می‌دانند.<ref> شبیری زنجانی، استفتاء شماره  ۴۳۸۳، تاریخ ثبت استفتاء ۱۳۸۶/۰۱/۳۰.</ref> آیت الله [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری]] هم‌چنین معتقد است علاوه بر تاییدات غیبی که زیارت عاشورا دارد، سند نقل شده در کتاب [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] سندی صحیح است. او از دو طریق صحت این سند را تبیین می‌کند <ref>[http://zanjani.ir/articles/99/85700 «استفاتائات عزاداری»، سؤال ۶۷، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر آیت الله العظمی شبیری زنجانی].</ref> آیت الله میرزا جواد تبریزی نیز معتقد است که زیارت عاشورا نیازی به بررسی سندی ندارد؛ زیرا این زیارت، مشهور و جزو شعارها و باورهای شیعه شده است و مضامین آن نیز در [[حدیث صحیح|روایات صحیح]] وجود دارد.<ref> تبریزی، زیارت عاشورا فراتر از شبهه، ۱۳۸۹ش، ص۷۵.</ref>

قدیمی‌ترین متنی که زیارت عاشورا در آن نقل شده، [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]]<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۷۵-۱۷۹.</ref> نوشته [[ابن قولویه]] در قرن چهارم هجری است. در این کتاب، متن زیارت عاشورا از [[امام باقر]](ع) نقل شده است.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۷۵.</ref> به گفته ابوالمعالی محمّد کلباسی،<ref>کلباسی، شرح زیارت عاشورا، ۱۴۲۸ق، ص۲۱۰.</ref> از مجتهدان قرن سیزدهم هجری که شرحی بر زیارت عاشورا نگاشته، [[شیخ طوسی]] در کتاب [[مصباح المتهجد]]<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۷۲.</ref>، این زیارت را با سندی دیگر از امام باقر(ع) نقل کرده است. با این حال برخی از مورخان معاصر معتقدند شیخ طوسی نیز زیارت عاشورا را از کامل الزیارات نقل کرده است.<ref>[http://www.bayyeneh.blogsky.com/1390/09/16/post-9/ سخنرانی آقای یوسفی غروی در مورد موضع علامه عسکری نسبت به زیارت عاشورا.]</ref>  

در متن زیارت عاشورای نقل شده از سوی ابن قولویه و شیخ طوسی، اختلافاتی وجود دارد. همچنین در محتوای زیارت عاشورا، شواهدی هست که نشان می‌دهد این زیارت در اواخر [[حکومت امویان]] بیان شده است.<ref>ر.ک به [http://ansari.kateban.com/post/1640 درباره اصالت زيارت عاشوراء نوشته حسن انصاری]</ref>

برخی از محققان درباره استناد عباراتی از زیارت عاشورا به معصومان، تردید کرده‌اند. [[سید مرتضی عسکری]] <ref>[https://alaskari.org/fa/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B9%D8%B3%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7/ علامه عسکری و زیارت عاشوراء. تاریخ مراجعه ۲۶ مرداد ۱۳۹۹]</ref> و [[محمدهادی یوسفی غروی]]، عبارت «اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ (الْعَنِ) الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ» را منقول از [[معصومین(ع)]] نمی‌دانند و معتقدند در [[کامل الزیارات]] [[ابن قولویه]] که نخستین‌بار زیارت عاشورا را نقل کرده، این عبارت وجود ندارد و تا پیش از قرن هفتم نیز در متن این دعا وجود نداشته است <ref>[http://www.alyousofi.ir/fa/ArticlePrint_446.htm سایت محمدهادی یوسفی غروی.تاریخ مراجعه ۲۶ مرداد ۱۳۹۹]</ref> او این مدعا را مستند به تحقیقی می‌کند که نشان می‌دهد این عبارت در کتاب مصباح المتهجد هم نبوده و پس از صد سال بعد از مرگ شیخ طوسی نسخه‌های مصباح المتهجد هم دوگانه شده است و این فراز در برخی نسخه‌ها هست و در برخی نسخه‌ها نیست.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/2147/ سایت تاریخ ایرانی.تاریخ مراجعه ۲۶ مرداد ۱۳۹۹]</ref>

[[مسلم داوری اصفهانی]] در کتاب «زیارة عاشوراء تحفة من السماء» در پاسخ به این نکته که یکی از فرازهای لعن در یکی از نسخه‌های مصباح المتهجد وجود ندارد<ref>حسینی، زیارة عاشوراء تحفة من السماء، ۱۴۳۶ق، ص۱۴۶</ref> با بررسی چندین نسخه از نسخه‌های کتاب مصباح المتهجد، می‌گوید نسخه‌ای از کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی که سید ابن طاووس بر اساس آن گفته است که متن لعن در آن نیست تنها یکی از نسخه‌های در دسترس ابن طاووس بوده است و او سه نسخه‌ دیگر از مصباح داشته که متن لعن و سلام را از آن نسخه‌ها نقل کرده است.<ref>حسینی، زیارة عاشوراء تحفة من السماء، ۱۴۳۶ق، ص۱۶۲</ref>