جنگ جمل: تفاوت میان نسخه‌ها

==رخدادها و کلیات ==

بر اساس گزارش‌های تاریخی، هشتاد تن از شرکت‌کنندگان در جنگ بدر، و ۱۵۰۰ نفر از اصحاب پیامبر(ص) در سپاه امام علی(ع) جنگیده‌اند.<ref>شیخ طوسی، الأمالي، ۱۳۸۰ش، ص۱۰۰۱؛ التميمي المغربي، شرح الأخبار، ۱۴۳۱ق، ص۴۰۱.</ref> برخی از چهره‌های برجسته در سپاه امام علی(ع) عبارتند از [[ابو ایوب انصاری]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۶۱.</ref> [[خزیمة بن ثابت]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۶۱.</ref> [[عبیدالله بن عباس]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۶۱.</ref> [[محمد بن حنفیه]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ۱۴۱۶ق، ص۶۱.</ref> [[عبدالله بن جعفر طیار]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۶۱.</ref> [[عمار بن یاسر]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ۱۴۱۶ق، ص۳۵۹.</ref> [[عثمان بن حنیف]]،<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۲۲۶.</ref> عدیّ بن حاتم،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۲.</ref> [[عمرو بن حمق]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۳۲۰.</ref> جاریة بن قدامة، [[حجر بن عدی]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۳۲۰.</ref> [[زید بن صوحان]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۲۳۲و۳۲۰.</ref> [[صعصعة بن صوحان]]، [[مالک اشتر]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۳۵۹.</ref> [[شریح بن هانی]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۳۱۹.</ref> [[محمد بن ابی بکر]]<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۳۱۹.</ref> و [[محمد بن حنفیه]].<ref>دلشاد تهرانی، سودای پیمان‌شکنان، ۱۳۹۴ش، ص۱۵۷.</ref> چهره‌های سرشناس در سپاه اصحاب جمل هم عبارتند از [[مروان بن حکم]]،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش ص۳۲۴.</ref> عبدالله بن عامر،<ref>شیخ مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۳۲۴.</ref> یعلی بن امیة، کعب بن سور، عمیرة بن یثربی، و سعد بن سود.<ref>دلشاد تهرانی، سودای پیمان‌شکنان، ۱۳۹۴ش، ص۱۵۸.</ref>

===آغاز جنگ===

===تعداد و آماده‌سازی دو سپاه===

اصحاب جمل با سپاهی ۹۰۰ نفری از مردم مدینه و مکه، به سوی بصره حرکت کردند<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج۳، ص۲۲؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۷۰م، ج۴، ص۴۵۴.</ref> و سپاه آنها به تدریج به سه هزار نفر رسید.<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج۲، ص۲۲؛ ابن أعثم كوفي، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص‌۴۵۳.</ref> به نقل بلاذری سپاه جمل را کسانی از جمله [[سعید بن عاص]]، [[مروان بن حکم]] و عبدالرحمن بن عتاب همراهی می‌کردند. [[مغیرة بن شعبة]] نیز ابتدا مردم را به همراهی با سپاه جمل تشویق می‌کرد،‌ اما چندی بعد به [[طائف]] رفت و از جنگ کناره گرفت.<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج۲، ص۲۳.</ref>

[[امام علی(ع)]] پس از آنکه از رفتن [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] به سوی [[بصره]] آگاهی یافت، [[سهل بن حنیف انصاری]] را به‌جای خود امیر [[مدینه]] ساخت و به [[ذی‌قار]] در نزدیکی بصره رفت. سپس عثمان بن حنیف انصاری را والی بصره قرار داد.<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج۲، ص۲۲.</ref>  

پس ار آن امام علی(ع) با سپاه ۷۰۰ نفری، متشکل از ۴۰۰ تن از [[مهاجر|مهاجران]] و [[انصار]] که آماده حرکت به [[شام]] بودند، از شهر بیرون رفت تا شاید شورشیان را بازگرداند، اما چون به [[ربذه]]، در سه میلی مدینه رسید، معلوم شد که شورشیان دور شده‌اند.<ref>حموی‌، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ذیل کلمه ربَذَة.</ref> امام‌(ع) چند روز در ربذه ماند. در اینجا ششصد نیروی سواره از قبیله طَی به وی پیوستند<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۳۵۸-۳۵۹.</ref> و از مدینه برای او مرکب و سلاح رسید.<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج‌۲، ص‌۱۵۸؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۷۰م، ج۴، ص‌۴۷۷-۴۷۹؛ خلیفة ‌بن خیاط‌، تاریخ خلیفة بن خیاط، ۱۴۱۵ق، ص‌۱۱۰.</ref>

عده‌ای، از هر دو طرف کناره گرفتند؛ از جمله [[احنف بن قیس|اَحْنَف بن قیس]] که به امام‌(ع) گفت اگر بخواهی با دویست نفر از خانواده‌ام به تو می‌پیوندم و اگر نه‌، با قبیله خود، بنی سعد، کناره می‌گیرم و چهار هزار شمشیر را از تو بازمی‌دارم‌. امام ترجیح داد که وی کناره گیرد.<ref>شیخ مفید، الجمل والنصرة، ۱۳۸۵ق، ص۲۹۵؛ بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج۲، ص۳۴؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۷۰م، ج۴، ص۵۰۰-۵۰۵؛ ابن أعثم كوفي، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۳.</ref>

بعدها [[عایشه|عایشه]] هرگاه روز جمل را به یاد می‌آورد، آرزو می‌کرد که ای کاش قبل از آن مرده بود و در آن حادثه حضور نمی‌یافت‌. وی هنگامی که آیه «و قَرْنَ فی بُیوتِکُنَّ»<ref>سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> را می‌خواند، چندان می‌گریست که روبندش خیس می‌شد.<ref>ابن أعثم كوفي، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۸۷.</ref>

==پیشینه و دلایل بروز جنگ==

طلحه و زبیر از امام علی(ع) خواستند که امارت [[کوفه]] و [[بصره]] را به آنان دهد،<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۷۰م، ج۴، ص۴۲۹.</ref> ولی امام‌(ع) رضایت دادن به ولایت طلحه و زبیر بر کوفه و بصره را همانند رضایت دادن به معاویه در شام دانست و با این خواسته آنان مخالفت کرد.<ref> ابن قتیبه‌، الإمامة والسیاسة، ۱۴۱۰ق، ج‌۱، ص‌۷۰-۷۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۷۰م، ج۴، ص‌۴۳۸.</ref>

=== نقش معاویه در جنگ جمل===

به باور [[علامه طباطبایی]]، طلحه و زبیر، به تحریک معاویه دست به برپایی جنگ جمل زدند<ref>طباطبایی، رسالت تشیع در دنیای امروز، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۸.</ref> و طلحه و زبیر و یعلی بن منبه، با دستور سری معاویه در مکه جمع شده و مردم را علیه امام علی تحریک کردند.<ref>طباطبایی، رسالت تشیع در دنیای امروز، ۱۳۸۷ش، ص۱۸۴.</ref> بنا بر گزارش ابن أبی الحدید، پس از آن که علی (ع) برای معاویه نامه نوشت و از او درخواست بیعت کرد، معاویه نامه‌ای به زبیر نوشت که در آن آمده بود: «...همانا از مردم شام برای تو بیعت گرفتم، آنان دعوت مرا پذیرفتند و گروه گروه جمع شدند، پس کوفه و بصره را دریاب، مبادا پسر ابوطالب بر تو پیشی گیرد، چراکه مهم‌تر از این دو شهر وجود ندارد، پس از تو برای طلحه بیعت گرفتم، خون‌خواهی عثمان را آشکار کنید و مردم را به‌سوی آن بخوانید.»<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص ۲۳۱</ref>

===سخنان طلحه و زبیر و عایشه در بصره ===

عایشه گفت‌: اوباش (غوغاء) به حرم [[پیامبر(ص)]] حمله کردند و پیشوای مسلمانان‌ (عثمان) را به ستم کشتند و اموال محترم را غارت کردند و حرمت شهر حرام و [[ماه حرام]] را شکستند. من آمده‌ام تا مسلمانان را از کار آنان آگاه سازم و آنچه را که برای اصلاح این وضع باید انجام داد، بگویم‌.<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ش، ج۳، ص۲۳و۲۴.</ref>

عایشه در مکه هم برای مردم سخنرانی کرده و گفته بود: «ای گروه مسلمانان؛ همانا عثمان مظلوم کشته شد». و سپس مردم را علیه علی (ع) و جنگ با ایشان، تحریک کرد.<ref>مفید، الجمل و النصره، ۱۳۷۴ش، ص۲۲۸.</ref>

===نظرات امام علی(ع) درباره آغازکنندگان جنگ===