مأمون عباسی: تفاوت میان نسخه‌ها

| همزمان با          = [[امام رضا (ع)]] ، [[امام جواد]]

| اقدامات مهم    = بخشیدن ولایتعهدی به امام رضا

مأمون هفتمین [[خلیفه]] از خلفای [[عباسیان]] بود که پس از نزاع با برادر خلیفه‌اش [[امین عباسی]]، او را شکست داد و به خلافت رسید.

پس از آنکه مأمون توسط امام رضا (ع) از آشوب‌های بغداد مطلع شد، تصمیم گرفت مرو را ترک کرده و عازم بغداد، پایتخت مرکزی بنی‌عباس شود. خلیفه متوجه شد بازگشتش به بغداد با ممانعت جدی وزیر ایرانی‌اش مواجه خواهد شد؛ همچنان‌که برخی اقدامات وزیر نظیر مخفی‌ کردن اخبار بغداد بدبینی خلیفه را نسبت به فضل بن سهل تشدید کرد. از این‌رو مأمون در ابتدای سفر خود به بغداد وزیر ایرانی را در شهر سرخس توسط عوامل مخفی خود به قتل رساند.<ref>دوری، العصرالعباسی الاول، ۱۹۸۸م، ص۱۶۵.</ref>

*'''بازگرداندن فدک به اولاد فاطمه(س)''': مأمون پس از بازگشت به بغداد و استقرار کامل حکومتش تصمیم گرفت [[فدک]] را به [[بنی‌فاطمه|اولاد فاطمه (س)]] برگرداند اما مخالفت‌ها زیاد بود. از این رو ۲۰۰ نفر از علما را به جلسه‌ای دعوت کرد و از آنان خواست نظر خود را راجع به فدک بیان کنند. پس از ارائه نظرات مختلف نتیجه جلسه این شد که فدک متعلق به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|زهرا(س)]] است و باید به وارثان اصلی آن برگردد. اصرار مخالفین موجب شد مأمون جلسه‌ای دیگر با دعوت از علمای بیشتری از سراسر قلمرو اسلامی برگزار کند نتیجه این جلسه نیز مانند جلسه نخست بود. از این‌رو در [[سال ۲۱۰ هجری قمری|سال ۲۱۰ق]] به قثم بن جعفر والی [[مدینه]] نوشت فدک را به اولاد فاطمه برگرداند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ دوم، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۴۰؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۳۹م، ج۷، ص۱۵۶؛ حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه دکتر سید محمد تقی آیت اللهی، ۱۳۶۷ش، ص۷۷.</ref> به اعتقاد برخی پژوهشگران از آنجا که [[ماجرای فدک|غصب فدک]] همواره به‌عنوان یک ابزار سیاسی در نزد خلفا برای فشار بر [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]] و شیعیان بوده واگذاری آن توسط مأمون نیز نشان از گرایش او به خاندان اهل بیت و حقانیت آنان بوده است.<ref>رهبر، فدک نماد مظلومیت اهل بیت میقات حج، ش۳۴، زمستان ۱۳۷۹، ص۱۸۱.</ref> خبر واگذاری فدک به صاحبان اصلی آن در سروده‌های شاعران نمایان شد. به‌عنوان نمونه [[دعبل بن علی خزاعی|دعبل خزاعی]] پس از برگرداندن فدک به اولاد فاطمه (س) شعری سرود که مصرع اول آن این است:

*'''حلیت ازدواج موقت:''' [[ازدواج موقت]] (به عربی: متعه) از مسائل مورد اختلاف شیعه و اهل سنت است. پس از آنکه [[عمر بن خطاب|عمر]] آن را [[حرام]] کرد خلفا و بسیاری از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] آن را حرام می‌دانستند؛ اما مأمون علی‌رغم مخالفت‌های موجود در جامعه حرمت آن را برداشت و جایز شمردن عمل به چنین ازدواجی را اعلام کرد. پس از آنکه یحیی بن اکثم، قاضی القضاه مأمون و از علمای اهل سنت به او گفت [[امام علی علیه السلام|امام علی]] نیز ازدواج موقت را حرام می‌دانست او نیز از به احترام امام علی از این حکم صرف نظر کرد.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، بی‌تا، ص۱۹۹؛ ناظمیان‌فرد، مأمون و محنت، پژوهش‌های تاریخی، ۱۳۸۸ش، ص۷۱؛ موسوی، متعه در نگاه فقیهان مسلمان، مقالات و بررسی‌ها، دفتر ۸۹، پاییز ۱۳۸۷ش، ص۱۳۵.</ref>  

*'''اثبات برتری امام علی بر خلفا و اعلام رسمی آن:''' در منابع معتبر شیعه و اهل سنت آمده است مأمون مجلسی با حضور ۴۰ نفر از علمای برجسته اهل‌سنت آن دوره برپا و با آنان درباره برتری امام علی بر دیگر خلفا مناظره کرد و در آن مناظره بر آنان غلبه کرد و آنان به برتری امام علی (ع) بعد از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] اعتراف کردند.<ref>ابن‌ عبد ربه، عقد الفرید، تحقیق: عبدالمجید ترحینی، چاپ سوم، ۱۹۸۷م؛ ج۵، ص۳۴۹-۳۵۹؛ کنتوری، عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار، تحقیق مولانا غلامرضا بروجردی، ۱۳۶۶ش، ج۱۱، ص۹۵۳-۹۵۷.</ref> علاوه بر آن مأمون در [[سال ۲۱۲ هجری قمری|سال ۲۱۲ق]] [[برتری امام علی (ع)]] بر [[ابوبکر بن ابوقحافه|ابوبکر]] و عمر را اعلام کرد.<ref>سیوطی، تاریخ الخلفاء، تحقیق: ابراهیم صالح، ۱۹۹۷م، ص۳۶۴؛ حکیمی، خاورشناسان و دیدگاه شیعه درباره جانشینی حضرت علی(ع)، سخن تاریخ،  شماره هشتم، بهار ۱۳۸۹ش، ص۴۶؛ نیومن اندرجی، دوره شکل‌گیری تشیع دوازده امامی، ترجمه مهدی ابوطالبی و دیگران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش، ص۹۸.</ref>  

*'''بیزاری مأمون از مدح معاویه و مجازات سب علی:''' به‌دنبال تمایلات شیعی مأمون او در [[سال ۲۱۱ هجری قمری|سال ۲۱۱ق]] از کسانی که [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] را مدح می‌کردند اعلام برائت کرد و مجازات برای افرادی که از او به نیکی یاد می‌کردند در نظر گرفت.<ref>سیوطی، تاریخ الخلفاء، تحقیق ابراهیم صالح،  ۱۹۹۷م، ص۳۶۴.</ref>