قوامیت مردان بر زنان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قوامیت مردان بر زنان''' حکمی [[قرآن|قرآنی]] که بر سرپرستی و مدیریت مردان بر امور خانواده و تدبیر امور زنان و تامین نیازهای آنان اشاره دارد. درباره چیستی قوامیت مردان در خانواده سه رویکرد کلیِ سرپرستی، کارگزاری و تلفیق سرپرستی و کارگزاری، در میان متفکران شیعی مطرح شده است.  

سپردن مسئولیت مدیریت خانواده به مرد را بر اساس فرازهای موجود در [[آیه]] ۳۴ [[سوره نساء]] به خاطر وجود خصوصيات طبیعی در مرد مانند ترجيح قدرت علم و تفكر او بر احساسات، طاقت او در انجام کارهای دشوار و همچنین تعهد مرد نسبت به تأمین هزينه‌‏هاى زندگى ([[نفقه]]) زن و فرزندان و پرداخت [[مهریه|مهریه زنان]] دانسته‌اند.

قوامیت مردان بر زنان حکمی قرآنی است که بر سرپرستی و مدیریت مردان بر زنان<ref>رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۱۱۷.</ref> و مسائل سرپرستی در [[خانواده]]<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۶۹.</ref> اشاره دارد. [[خداوند]] در آیه ۳۴ [[سوره نساء]] {{یادداشت| الرِّ‌جَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّـهُ بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ؛ مردان، سرپرست زنانند، به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و [نيز] به دليل آنكه از اموالشان خرج مى‌كنند.}} به بررسی جایگاه، مسئولیت و وظایف مرد در خانواده پرداخته است. در این [[آیه]] همچنین وظایف متقابل زن در مقابل همسر و همچنین راهکار حفظ خانواده از فروپاشی بررسی شده است.<ref>مصطفوی فرد، «رویکرد اندیشوران شیعه به مفهوم قوامیت مرد در آیه ۳۴ سوره نسا»، ص۸۲.</ref>

سپردن مسئولیت و مدیریت [[خانواده]] به مرد را بر اساس فرازهای موجود در آیه ۳۴ سوره نساء به دو سبب دانسته‌اند. بسیاری از [[مفسران]] با استناد به دو فراز «بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ» و «وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ» معتقدند: به خاطر وجود خصوصيات فیزیکی و طبیعی در مرد مانند ترجيح قدرت علم و تفكر او بر نيروى عاطفه و احساسات،<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۶۸-۶۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۷۰.</ref> طاقت او در انجام کارهای دشوار<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> و همچنین تعهد مرد در برابر زن و فرزندان نسبت به پرداختن هزينه‌‏هاى زندگى آبرومندانه ([[نفقه]]) و پرداخت [[مهریه|مهریه زنان]]، [[خداوند]] سرپرستی خانواده را به عهده مردان قرار داده است.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۱۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۷۰؛ قرشی بنایی، احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۵۵.</ref>

در مقابل،‌ دیگر مفسران بر این باورند که از این آیه برتری تمام مردان بر تمام زنان استفاده نمی‌شود؛<ref>صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۸.</ref> چراکه ضمیر «هم» در واژه «بعضهم» هم به مردان برمی‌گردد و هم به زنان و اگر خداوند قصد برتری همه مردان را بر همه زنان داشت باید از تعبیر «بما فضلهم عليهنّ» استفاده می‌کرد.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۱۵.</ref> بر اساس این نظر سپردن مسئولیت مدیریت خانواده به مردان به دلیل بالاتر بودن مردان از لحاظ شخصیت انسانی نیست؛ بلکه به دلیل آمادگی جسمانی آنان است و برتری انسان‌ها صرفا به خاطر [[ایمان]]، [[تقوی]]، علم و [[جهاد]] آنان است. پس، همان‏طور كه ممكن است شخصيت معنوى و علمى يك معاون از رئيس خودش بالاتر باشد، ممكن است شخصيت انسانى و معنوى و علمى زنى از شوهرش نیز بالاتر باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۷۱؛ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۱۱۹.</ref>

* انصارى، عبد الله بن محمد، کشف الاسرار و عده الابرار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.

* بغوى، حسين بن مسعود، معالم التنزیل، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ۱۴۲۰ق.

* بلاغى، عبدالحجه‏، حجة التفاسیر، قم، حکمت، ۱۳۸۶ش.

* راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دار الشامیه، ۱۴۱۲ق.

* رضايى اصفهانى، محمدعلى‏، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهشهاى تفسير و علوم قرآن‏، ۱۳۸۷ش.

* شریفی لاهیچی، محمد بن علی، تفسير شريف لاهيجى‏، تهران، نشر داد، ۱۳۷۳ش.

* صادقى تهرانى، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة،‌ قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.

* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.

* فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله‏، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش.

* فضل الله، سید محمدحسین، تأملات اسلامیة حول المرأة، بیروت، دار الملاک، ۱۴۲۱ق.

* فضل الله، محمد حسين‏، من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک، ۱۴۱۹ق.

* فيض كاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏، الاصفی فی تفسیر القرآن، قم، مركز النشر التابع لمكتب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۸ق.

* قرشى بنابى، على‏ اكبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بعثت، ۱۳۷۵.

* مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.

* مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۴ق.

* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۰۴ق.

* هاشمى رفسنجانى، اكبر، تفسیر راهنما، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.

* یثربی قمی، سید علی محمد، حقوق خانواده، تهران، سمت، ۱۳۸۷ش.