Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۰۸
ویرایش
خطبه متقین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←دلیل ایراد خطبه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
}} | }} | ||
'''خُطبه مُتّقین''' یا '''خطبه هَمّام''' | '''خُطبه مُتّقین''' یا '''خطبه هَمّام''' از [[خطبه|خطبه‌های]] مشهور [[نهج البلاغه]] درباره صفات پرهیزکاران است. [[امام علی(ع)]] به درخواست یکی از [[شیعیان]] به نام [[همام|هَمّام]] این خطبه را ایراد کرد. در خطبه متقین، رفتارهای فردی، اجتماعی و عبادی متقین به‌گونه‌ای تصویر شده است که گویند همام، پس از شنیدن آن صفات، مدهوش شد و جان داد. | ||
نیک‌گفتاری، میانه‌روی، [[فروتنی]]، گوش‌دادن به علم سودمند، حریص در طلب دانش، [[شکیبایی]] در سختی، بخشیدن کسی که بدو ستم کرده، دوری از سخن زشت و فروبردن خشم ازجمله اوصاف اجتماعی افراد باتقوا است که در این خطبه بدان اشاره شده است. حضرت علی(ع) درباره اوصاف فردی متقین به مواردی چون بدگمانی به خویشتن، ترس از ستوده شدن توسط دیگران، [[ایمان]] همراه با [[یقین]] و [[بردباری]] اشاره کرده است. | |||
در خطبه متقین رابطه انسان متقی با خالق هستی، در قالب [[نماز|نمازهای شبانه]] همراه با تلاوت [[قرآن]]، دواجویی از قرآن، اثرگذاری آیات قرآن بر جان آنها، خشوع در [[عبادت]] و یاد و سپاس خدا در طول شبانه روز تصویر شده است. | |||
خطبه متقین توسط افراد متعددی چون [[محمدتقی مجلسی]] در کتاب شرح حدیث همام، محمدجواد تستری در کتاب تنبیه العباد، [[سید میر آصف قزوینی|میر آصف قزوینی]] در کتاب شرح خطبه همام و [[عبدالکریم سروش]] در کتاب اوصاف پارسایان شرح شده است. ترجمه‌ها و شرح‌های منظوم نیز از این خطبه ارائه شده است. | |||
== دلیل ایراد خطبه == | == دلیل ایراد خطبه == | ||
{| class="wikitable" style="float:left" | {| class="wikitable" style="float:left" | ||
| خط ۳۴: | خط ۴۱: | ||
| فی ظلال|| ۱۹۱ | | فی ظلال|| ۱۹۱ | ||
|} | |} | ||
یکی از دوستان و شیعیان عابد [[امیرمؤمنان]](ع) به نام هَمَّام، از وی توصیف پرهیزگاران را خواست.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۰، ص ۱۳۳.</ref> او از [[امیرالمؤمنین(ع)]] در خواست کرد که پرهیزگاران را آنگونه توصیف کند که او بتواند تصور دقیق و صحیحی از آنها داشته باشد. امام که در مرحله اول نمی‌خواست چنین توصیفی داشته باشد به همام فرمود؛ ای همّام از خدا بترس و نیکوکار باش همانطور که در قرآن کریم آمده است «همانا خدا با کسانی است که پرهیزگار و نیکوکارند». <ref> سوره نحل، ۱۲۸.</ref> اما همام از این پاسخ قانع نشد و به امام اصرار کرد | یکی از دوستان و شیعیان عابد [[امیرمؤمنان]](ع) به نام هَمَّام، از وی توصیف پرهیزگاران را خواست.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۰، ص ۱۳۳.</ref> او از [[امیرالمؤمنین(ع)]] در خواست کرد که پرهیزگاران را آنگونه توصیف کند که او بتواند تصور دقیق و صحیحی از آنها داشته باشد. امام که در مرحله اول نمی‌خواست چنین توصیفی داشته باشد به همام فرمود؛ ای همّام از خدا بترس و نیکوکار باش همانطور که در قرآن کریم آمده است «همانا خدا با کسانی است که پرهیزگار و نیکوکارند». <ref> سوره نحل، ۱۲۸.</ref> اما همام از این پاسخ قانع نشد و به امام اصرار کرد که پرهیزگاران را برایش توصیف کند. امام که اصرار همام را دید این خطبه را ایراد کرد. <ref>شهیدی، ترجمه نهج البلاغه، ۱۳۷۷ش، ص ۲۲۴.</ref> | ||
برخی عنوان کرده‌اند که امام در این خطبه حدود ۱۰۵ صفت از پرهیزگاران را بیان کرد.<ref> مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۳۶۰؛</ref> اما همام از شنیدن این اوصاف تاب نیاورد و سخن امام تا به انتها رسید ناله‌ای زد و بیهوش شد و در همان بیهوشی از دنیا رفت. [[امیرالمؤمنین(ع)]] فرمود به همین دلیل نمی‌خواستم پرهیزگاران را برای او توصیف کنم چرا که پندهای رسا برای کسانی که قلب و جانشان آماده پذیرش چنین سخنانی است، همین کار را می‌کند. در این میان مردی به امام علی(ع) گفت؛ این سخنان چرا با تو چنین نکرد؟ امام فرمود: وای بر تو، برای هر کس زمان مرگ مشخص شده یا [[اجل|اجلی]] وجود دارد که تا زمان آن نرسد اجل و مرگ کسی محقق نمی‌شود. آرام باش و دیگر این‌طور سخن نگو چرا که این سخنان [[شیطان]] است که بر زبان تو جاری می‌شود.<ref>شهیدی، ترجمه نهج البلاغه، ۱۳۷۷ش، ص ۲۲۷.</ref> | برخی عنوان کرده‌اند که امام در این خطبه حدود ۱۰۵ صفت از پرهیزگاران را بیان کرد.<ref> مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۳۶۰؛</ref> اما همام از شنیدن این اوصاف تاب نیاورد و سخن امام تا به انتها رسید ناله‌ای زد و بیهوش شد و در همان بیهوشی از دنیا رفت. [[امیرالمؤمنین(ع)]] فرمود به همین دلیل نمی‌خواستم پرهیزگاران را برای او توصیف کنم چرا که پندهای رسا برای کسانی که قلب و جانشان آماده پذیرش چنین سخنانی است، همین کار را می‌کند. در این میان مردی به امام علی(ع) گفت؛ این سخنان چرا با تو چنین نکرد؟ امام فرمود: وای بر تو، برای هر کس زمان مرگ مشخص شده یا [[اجل|اجلی]] وجود دارد که تا زمان آن نرسد اجل و مرگ کسی محقق نمی‌شود. آرام باش و دیگر این‌طور سخن نگو چرا که این سخنان [[شیطان]] است که بر زبان تو جاری می‌شود.<ref>شهیدی، ترجمه نهج البلاغه، ۱۳۷۷ش، ص ۲۲۷.</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۹: | ||
== مضمون == | == مضمون == | ||
محور این خطبه چنانکه از | محور این خطبه چنانکه از نامیش پیداست، توصیف متقین یا پرهیزگاران است. امام(ع) در توضیح این امر، رفتار متقین در اجتماع، رفتار فردی آنها، نحوه عبادتشان و نگاهشان به خویشتن را ترسیم می‌کند. در ذیل برخی از این صفات ذکر می‌شود. البته مرز دقیقی در تفکیک این صفات جهت بخش‌بندی متصور نیست و لذا برخی را می‌توان در ذیل عنوان دیگری نیز ذکر کرد؛ ولی نگارنده صرفاً برای به دست دادن یک دسته‌بندی، به صورت ذیل عنوان‌بندی نموده است. | ||
=== اوصاف اجتماعی متقین === | === اوصاف اجتماعی متقین === | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۶: | ||
*'''شرح‌ها''' | *'''شرح‌ها''' | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
#'''اوصاف المتقین''' | #'''اوصاف المتقین''' محمد شریفی اشکوری.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/579788 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | ||
#'''اوصاف متقین''': ترجمه و شرح و تفسیر خطبه همام نهج‌البلاغه، قادر فاضلی؛ مقدمه [[محمدتقی جعفری]].<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1104170 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | #'''اوصاف متقین''': ترجمه و شرح و تفسیر خطبه همام نهج‌البلاغه، قادر فاضلی؛ مقدمه [[محمدتقی جعفری]].<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1104170 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | ||
#'''شرح خطبه متقین(شرح حدیث همام)''' | #'''شرح خطبه متقین (شرح حدیث همام)''' [[محمدتقی مجلسی]]؛ تصحیح و تحشیه جویا جهانبخش.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/984239 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | ||
#'''صفات متقین در کلام مولای متقیان (به‌شعر فارسی)''': شرح خطبه امیرالمومنین حضرت علی(ع) به همام، سروده محمدعلی محمدی (امید).<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/575626 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | #'''صفات متقین در کلام مولای متقیان (به‌شعر فارسی)''': شرح خطبه امیرالمومنین حضرت علی(ع) به همام، سروده محمدعلی محمدی (امید).<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/575626 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | ||
#'''متقین، گلهای سرسبد آفرینش''': دریافتی از خطبه همام نهج البلاغه، مهدی شجاعی.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/546725 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | #'''متقین، گلهای سرسبد آفرینش''': دریافتی از خطبه همام نهج البلاغه، مهدی شجاعی.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/546725 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۱۲: | ||
#'''شرح منظوم خطبه همام'''. فارسی. از دکتر جواد نوربخش کرمانی در سال ۱۳۷۱ق در تهران چاپ شده است.<ref>استادی، کتابنامه نهج البلاغه، ۱۳۵۹ش، ص ۳۶.</ref> | #'''شرح منظوم خطبه همام'''. فارسی. از دکتر جواد نوربخش کرمانی در سال ۱۳۷۱ق در تهران چاپ شده است.<ref>استادی، کتابنامه نهج البلاغه، ۱۳۵۹ش، ص ۳۶.</ref> | ||
#'''نور الیقین'''. شرح و ترجمه خطبه همام است از حسین شفیعی که در سال ۱۳۷۲ چاپ شده.<ref>استادی، کتابنامه نهج البلاغه، ۱۳۵۹ش، ص ۶۲.</ref> | #'''نور الیقین'''. شرح و ترجمه خطبه همام است از حسین شفیعی که در سال ۱۳۷۲ چاپ شده.<ref>استادی، کتابنامه نهج البلاغه، ۱۳۵۹ش، ص ۶۲.</ref> | ||
#'''اوصاف پارسایان''': شرح خطبه امام علی علیه‌السلام درباره متقین، | #'''اوصاف پارسایان''': شرح خطبه امام علی علیه‌السلام درباره متقین، [[عبدالکریم سروش]].<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/552869 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۲۲۹: | خط ۲۳۶: | ||
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | ||
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | ||
| شناسه = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | |||
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | ||
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||