حلف الفضول: تفاوت میان نسخه‌ها

حلف الفضول (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۲:۰۷

۱۶۷ بایت حذف‌شده ، ‏۱۵ فوریهٔ ۲۰۱۶

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Hasaninasab

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''حِلْفُ الْفُضول'''، نام پیمانی است که میان برخی طوایف [[قریش]] در  [[جاهلیت]] پیش از [[اسلام]]، برای حمایت از ستمدیدگان در [[مکه]] منعقد شد. [[بنی هاشم]] و [[بنی مطلب|بنی مطّلب]]، فرزندان [[عبدمناف|عبدمَناف]]، بنی زُهرة بن کلاب، بنی تَیم بن مُرَّه، و بنی اسد بن عبدالعُزّی بن قُصَی طوایف شرکت کننده در این پیمان بودند. [[پیامبر(ص)]] پس از [[بعثت]] از این پیمان به نیکی یاد کرده است.
+'''حِلْفُ الْفُضول'''، نام پیمانی است که میان برخی طوایف [[قریش]] در  [[جاهلیت]] پیش از [[اسلام]]، برای حمایت از ستمدیدگان در [[مکه]] منعقد شد. [[بنی هاشم]] و [[بنی مطلب|بنی مطّلب]]، فرزندان [[عبدمناف|عبدمَناف]]، بنی زُهرة بن کلاب، بنی تَیم بن مُرَّه، و بنی اسد بن عبدالعُزّی بن قُصَی طوایف شرکت کننده در این پیمان بودند. پس از اسلام نیز از این پیمان به نیکی یاد شده است.
 ==وجه نام‌گذاری==
-در وجه نام گذاری حلف الفضول گفته‌اند چون حلف الفضول پس از [[حلف المطیبین]] و [[حلف الاحلاف]] منعقد شد و غیر از این دو پیمان و افزون بر آنها بود، آن را به این نام خواندند.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳ـ۵۴، ۲۷۹؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref>
+در وجه نام گذاری حلف‌الفضول گفته‌اند چون حلف‌الفضول پس از [[حلف المطیبین]] و [[حلف الاحلاف]] منعقد شد و غیر از این دو پیمان و افزون بر آنها بود، آن را به این نام خواندند.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳ـ۵۴، ۲۷۹؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref>
-همچنین گفته‌اند این پیمان را به دلیل فضل و برتری آن بر دیگر پیمان‌هایی که تا آن روز میان عرب سابقه داشت، و نیز به دلیل شرافت و فضیلت کسانی که آن را منعقد کردند، حلف الفضول نامیدند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
+همچنین گفته‌اند این پیمان را به دلیل فضل و برتری آن بر دیگر پیمان‌هایی که تا آن روز میان عرب سابقه داشت، و نیز به دلیل شرافت و فضیلت کسانی که آن را منعقد کردند، حلف‌الفضول نامیدند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
 این نام گذاری را به [[زبیر بن عبدالمطلب]]، که از تیره [[بنی هاشم]] بود، نسبت داده<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref> و گفته‌اند وی این پیمان را برای آنان نوشت و اشعاری در این باره سرود.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۷، ۱۸۹؛ مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰</ref> برخی نیز گفته‌اند که عرب یا قریش به طور خاص، آن را چنین نامیدند.<ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۴، ۲۷۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶</ref>
-در سبب نام گذاری وجوه دیگری نیز مطرح کرده‌اند که چندان مقبول نیست، از جمله گفته‌اند:
+در سبب نام‌گذاری وجوه دیگری نیز مطرح کرده‌اند که چندان مقبول نیست، از جمله گفته‌اند:
+* در این پیمان، سه تن به نام فَضْل (جمع آن: فُضول) حضور داشتند؛ <ref>برای نمونه رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref>
-در این پیمان، سه تن به نام فَضْل (جمع آن: فُضول) حضور داشتند؛ <ref>برای نمونه رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> هم پیمانان در حلف الفضول اموال زائد بر نیاز خویش (= فُضول) را بذل کردند؛ آنان کاری را بر عهده گرفتند که بر آنان واجب و لازم نبود؛ نخستین بار مردانی از [[جرهم|جُرْهُم]]، که نام هایشان مشتق از فَضْل بود، با یکدیگر هم پیمان شدند که از مظلوم حمایت کنند و حق او را بگیرند و این پیمان را، به پیروی از پیمان جرهمی‌ها، حلف الفضول نامیدند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴</ref>
+* هم پیمانان در حلف‌الفضول اموال زائد بر نیاز خویش (= فُضول) را بذل کردند؛
+* آنان کاری را بر عهده گرفتند که بر آنان واجب و لازم نبود؛
+* نخستین بار مردانی از [[جرهم|جُرْهُم]]، که نام هایشان مشتق از فَضْل بود، با یکدیگر هم پیمان شدند که از مظلوم حمایت کنند و حق او را بگیرند و این پیمان را، به پیروی از پیمان جرهمی‌ها، حلف‌الفضول نامیدند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴</ref>
 == زمان==
-گفته‌اند که حلف الفضول بیست سال پس از [[عام الفیل]]، در بازگشت قریش از [[جنگ فجار|جنگ فِجار]]، روی داد. جنگ فجار در [[شوال]] و حلف الفضول در [[ذیقعده]] روی داد.<ref>ر.ک: ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۷۴، ۱۸۶ـ ۱۸۷؛ قس یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> با این حال، پاره‌ای روایات، زمان بستن این پیمان را پنج سال پیش از بعثت<ref>رک: ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳</ref> یا در خردسالی پیامبر نوشته‌اند.<ref>ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
+گفته‌اند که حلف‌الفضول بیست سال پس از [[عام الفیل]]، در بازگشت قریش از [[جنگ فجار|جنگ فِجار]]، روی داد. جنگ فجار در [[شوال]] و حلف‌الفضول در [[ذیقعده]] روی داد.<ref>ر.ک: ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۷۴، ۱۸۶ـ ۱۸۷؛ قس یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> با این حال، پاره‌ای روایات، زمان بستن این پیمان را پنج سال پیش از بعثت<ref>رک: ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳</ref> یا در خردسالی پیامبر نوشته‌اند.<ref>ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
 == سبب شکل‌گیری ==
@@ خط ۲۷: / خط ۲۹: @@
 که مضمونش دادخواهی بود.<ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۲ـ۵۳، ۱۸۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۹؛ قس یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۷</ref>
-[[زبیر بن عبدالمطلب]]، عموی [[رسول اکرم(ص)]] و از بزرگان و اشراف قریش، نخستین کسی بود که درباره حلف الفضول سخن گفت و به آن دعوت کرد.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰</ref> در پی آن، برخی طوایف قریش در [[دار الندوه|دارالنَّدوه]] (که محل حل و عقد امور بود) گرد آمدند و هم سخن شدند که داد مظلوم را از ظالم بگیرند.<ref>مسعودی، مروج، ج۳، ص۹</ref> سپس، به کوشش زبیر بن عبدالمطلب، در خانه عبداللّه بن جُدعان تَیمی، یکی از اشراف قریش، گرد آمدند. آنان دست در آب [[زمزم]] فرو کردند (و به قولی دستان خود را بر خاک مالیدند) <ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳ـ۲۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref> و با یکدیگر پیمان بستند که اگر بر کسی از اهالی مکه یا بیگانه‌ای در این شهر ستمی رود، او را یاری کنند تا حق خود را از ظالم بگیرد، <ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳</ref> ظالم را از ظلم باز دارند و از هر منکری نهی کنند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰</ref> و به تهیدستان در مال و معاش کمک کنند.<ref>ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
+[[زبیر بن عبدالمطلب]]، عموی [[رسول اکرم(ص)]] و از بزرگان و اشراف قریش، نخستین کسی بود که درباره حلف‌الفضول سخن گفت و به آن دعوت کرد.<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۲۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰</ref> در پی آن، برخی طوایف قریش در [[دار الندوه|دارالنَّدوه]] (که محل حل و عقد امور بود) گرد آمدند و هم سخن شدند که داد مظلوم را از ظالم بگیرند.<ref>مسعودی، مروج، ج۳، ص۹</ref> سپس، به کوشش زبیر بن عبدالمطلب، در خانه عبداللّه بن جُدعان تَیمی، یکی از اشراف قریش، گرد آمدند. آنان دست در آب [[زمزم]] فرو کردند (و به قولی دستان خود را بر خاک مالیدند) <ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۷؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳ـ۲۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰ و ج۱۵، ص۲۰۳</ref> و با یکدیگر پیمان بستند که اگر بر کسی از اهالی مکه یا بیگانه‌ای در این شهر ستمی رود، او را یاری کنند تا حق خود را از ظالم بگیرد، <ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳</ref> ظالم را از ظلم باز دارند و از هر منکری نهی کنند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰</ref> و به تهیدستان در مال و معاش کمک کنند.<ref>ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
+این پیمان به جهت اهمیت، پیش از اسلام به عنوان مبدأ تاریخ قرار داده شده بود.<ref>مسعودی، تنبیه، ص۲۰۹</ref> همچنین برخی حلف‌الفضول را شریف‌ترین و بزرگوارانه‌ترین پیمانی می‌دانند که تا آن روز میان عرب‌ها وجود داشت.<ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۲، ۱۸۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref>
 == طوایف شرکت‌کننده ==
-طوایفی از قریش که در این پیمان حضور داشتند، عبارت بودند از [[بنی هاشم]] و [[بنی مطلب|بنی مطّلب]]، فرزندان [[عبدمناف|عبدمَناف]]، بنی زُهرة بن کلاب، بنی تَیم بن مُرَّه، و بنی اسد بن عبدالعُزّی بن قُصَی.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷؛ همو، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> از بنی حارث بن فِهر نیز یادکرده‌اند، <ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۹؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> اما درباره حضور آنان در حلف الفضول اتفاق نظر وجود ندارد.<ref>ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷</ref> به هر روی، فضل و سبقت در حلف الفضول از آنِ بنی هاشم بود.<ref>ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹</ref>
+طوایفی از قریش که در این پیمان حضور داشتند، عبارت بودند از [[بنی هاشم]] و [[بنی مطلب|بنی مطّلب]]، فرزندان [[عبدمناف|عبدمَناف]]، بنی زُهرة بن کلاب، بنی تَیم بن مُرَّه، و بنی اسد بن عبدالعُزّی بن قُصَی.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷؛ همو، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۳؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> از بنی حارث بن فِهر نیز یادکرده‌اند، <ref>رجوع کنید به ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۱۸۹؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸</ref> اما درباره حضور آنان در حلف‌الفضول اتفاق نظر وجود ندارد.<ref>ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۱۶۷</ref> به هر روی، فضل و سبقت در حلف‌الفضول از آنِ بنی هاشم بود.<ref>ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹</ref>
-بنی عبدشمس و بنی نَوْفَل، از تیره‌های بنی عبدمناف، از این پیمان خارج شدند؛ <ref>رجوع کنید به ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۱۸۶</ref> زیرا این پیمان بر ضد [[بنی امیه]] و هم پیمان آنان، عاص بن وائل، شکل گرفت.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج۱، ص۹۹</ref> برخی مورخان، قبایل شرکت کننده در حلف الفضول را همان قبایلی دانسته‌اند که قبل از آن در [[حلف المطیبین]]<ref>رجوع کنید به ادامه مقاله</ref> شرکت کرده بودند.<ref>رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۷ـ ۱۸؛ مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰ـ۲۱۱؛ ابن حِبّان، صحیح ابن حبّان، ج۱۰، ص۲۱۷</ref>
+بنی عبدشمس و بنی نَوْفَل، از تیره‌های بنی عبدمناف، از این پیمان خارج شدند؛ <ref>رجوع کنید به ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۲، ص۱۸۶</ref> زیرا این پیمان بر ضد [[بنی امیه]] و هم پیمان آنان، عاص بن وائل، شکل گرفت.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج۱، ص۹۹</ref> برخی مورخان، قبایل شرکت کننده در حلف‌الفضول را همان قبایلی دانسته‌اند که قبل از آن در [[حلف المطیبین]]<ref>رجوع کنید به ادامه مقاله</ref> شرکت کرده بودند.<ref>رجوع کنید به یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۷ـ ۱۸؛ مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰ـ۲۱۱؛ ابن حِبّان، صحیح ابن حبّان، ج۱۰، ص۲۱۷</ref>
-== نظر پیامبر درباره این پیمان ==
+== حلف‌الفضول پس از اسلام==
-حلف الفضول شریف‌ترین و بزرگوارانه‌ترین پیمانی بود که تا آن روز میان عرب‌ها وجود داشت.<ref>ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۲، ۱۸۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۳</ref> از رسول اکرم(ص) حدیثی روایت شده است که پس از [[بعثت]] فرمود:
+به جهت اینکه حلف‌الفضول برای حمایت و دادخواهی از مظلوم بر ضد ظالم بود، [[اسلام]] آن را تأیید و تثبیت کرد.<ref>رجوع کنید به مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۶، ص۳۳</ref>
-::: «‌(همراه عموهای خود) در خانه عبداللّه بن جدعان شاهد پیمانی بودم که اگر همه شتران سرخ موی را به من دهند، دوست ندارم به آن خیانت کنم و اگر امروز هم مرا به [مانند] آن دعوت کنند، می‌پذیرم ».<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۴۲؛ ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴، ۲۶ـ۲۷</ref>
-چون حلف الفضول برای حمایت و دادخواهی از مظلوم بر ضد ظالم بود، [[اسلام]] آن را تأیید و تثبیت کرد و حتی آن را محکم‌تر ساخت.<ref>رجوع کنید به مسعودی، تنبیه، ص۲۱۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۳۰؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۶، ص۳۳</ref>
+از رسول اکرم(ص) حدیثی روایت شده است که پس از [[بعثت]] فرمود:
+::: «‌(همراه عموهای خود) در خانه عبداللّه بن جدعان شاهد پیمانی (حلف‌الفضول) بودم که اگر همه شتران سرخ موی را به من دهند، دوست ندارم به آن خیانت کنم و اگر امروز هم مرا به [مانند] آن دعوت کنند، می‌پذیرم ».<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۴۲؛ ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۵۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۴، ۲۶ـ۲۷</ref>
-== اهمیت این پیمان ==
+[[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] حضور در حلف‌الفضول را یکی از معیارهای تقدم قبایل برای برخورداری بیشتر از عطا و مقرری بیت‌المال به شمار می‌آورد<ref>رجوع کنید به شافعی، الاُمّ، ج۴، ص۱۶۶؛ ابن حنبل، کتاب العلل و معرفة الرجال، ج۳، ص۴۲۳؛ مطیعی، التکملة الثانیة، ج۱۹، ص۳۸۱</ref>
-حلف الفضول، از رویدادهای مهم پیش از اسلام به شمار می‌آید که مدتی نیز به عنوان مبدأ تاریخ قرار داده شده بود.<ref>مسعودی، تنبیه، ص۲۰۹</ref>
-این پیمان پس از اسلام نیز اهمیت خود را حفظ کرد. [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] حضور در حلف الفضول را یکی از معیارهای تقدم قبایل برای برخورداری بیشتر از عطا و مقرری به شمار می‌آورد<ref>رجوع کنید به شافعی، الاُمّ، ج۴، ص۱۶۶؛ ابن حنبل، کتاب العلل و معرفة الرجال، ج۳، ص۴۲۳؛ مطیعی، التکملة الثانیة، ج۱۹، ص۳۸۱</ref>
+در یکی از سفرهای [[معاویه]] به [[مدینه]]، [[عبدالله بن زبیر|عبداللّه بن زبیر]] به او گفت که با [[امام حسن(ع)]] در حلف‌الفضول همراه است و اگر امام از وی بر ضد معاویه یاری بخواهد، او را اجابت می‌کند، اما معاویه ادعای او را در انتساب به حلف‌الفضول به تمسخر گرفت و رد کرد.<ref>اخبار الدولة العباسیة، ص۵۸ـ ۵۹</ref>
-حضور در حلف الفضول نوعی افتخار محسوب می‌شد. در یکی از سفرهای [[معاویه]] به [[مدینه]]، [[عبدالله بن زبیر|عبداللّه بن زبیر]] به او گفت که با [[امام حسن(ع)]] در حلف الفضول همراه است و اگر امام از وی بر ضد معاویه یاری بخواهد، او را اجابت می‌کند، اما معاویه ادعای او را در انتساب به حلف الفضول به تمسخر گرفت و رد کرد.<ref>اخبار الدولة العباسیة، ص۵۸ـ ۵۹</ref> پس از [[شهادت]] امام حسن(ع) نیز هنگامی که [[امام حسین(ع)]] بنا بر وصیت برادرش، می‌خواست پیکر آن حضرت را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کند، چون با مخالفت [[امویان]] روبه رو شد، به حلف الفضول متوسل شد و برخی قبایل برای یاری وی آماده شدند، اما آن حضرت از تصمیم خود منصرف گردید.<ref>ابن عساکر، ترجمة الامام الحسن(ع)، ص۲۲۲</ref>
+پس از [[شهادت]] امام حسن(ع) نیز هنگامی که [[امام حسین(ع)]] بنا بر وصیت برادرش، می‌خواست پیکر آن حضرت را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کند، چون با مخالفت [[امویان]] روبه رو شد، به حلف‌الفضول متوسل شد و برخی قبایل برای یاری وی آماده شدند، اما آن حضرت از تصمیم خود منصرف گردید.<ref>ابن عساکر، ترجمة الامام الحسن(ع)، ص۲۲۲</ref>
-همچنین هنگامی که [[ولید بن عتبه|ولید بن عُتبة]] بن ابی سُفیان، امیر اموی [[مدینه]] (دوران حکومت: ۵۷ـ۶۰ و ۶۱ـ۶۲)، درباره مال یا زمینی از آنِ [[امام حسین(ع)]] بر وی ستم کرد، امام(ع) وی را تهدید کرد که اگر حق او را ندهد، شمشیر بر می‌دارد و در [[مسجد النبی|مسجد رسول خدا]](ص)، مردم را به حلف الفضول می‌خواند. در پی آن، کسانی برای حمایت از امام حسین(ع) اعلام آمادگی کردند و ولید، ناگزیر، حق امام را داد.<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، ص۱۶۹</ref> به نوشته [[جواد علی]]، <ref>المفصل فی تاریخ العرب، ج۴، ص۸۹</ref> شاید مقصود امام آن بوده است که به پیمانی همچون حلف الفضول دعوت می‌کند و لذا نمی‌توان از این حکایت نتیجه گرفت که حلف الفضول تا آن زمان برقرار بوده است. [[هشام بن محمد بن سائب کلبی]] (متوفی [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]]) کتابی با عنوان حلف الفضول نوشته بوده است.<ref>ابن ندیم، فهرست، ص۱۰۸؛ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۲</ref>
+همچنین هنگامی که [[ولید بن عتبه|ولید بن عُتبة]] بن ابی سُفیان، امیر اموی [[مدینه]] (دوران حکومت: ۵۷ـ۶۰ و ۶۱ـ۶۲)، درباره مال یا زمینی از آنِ [[امام حسین(ع)]] بر وی ستم کرد، امام(ع) وی را تهدید کرد که اگر حق او را ندهد، شمشیر بر می‌دارد و در [[مسجد النبی|مسجد رسول خدا]](ص)، مردم را به حلف‌الفضول می‌خواند. در پی آن، کسانی برای حمایت از امام حسین(ع) اعلام آمادگی کردند و ولید، ناگزیر، حق امام را داد.<ref>ابن هشام، سیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، ص۱۶۹</ref> به نوشته [[جواد علی]]، <ref>المفصل فی تاریخ العرب، ج۴، ص۸۹</ref> شاید مقصود امام آن بوده است که به پیمانی همچون حلف‌الفضول دعوت می‌کند و لذا نمی‌توان از این حکایت نتیجه گرفت که حلف‌الفضول تا آن زمان برقرار بوده است. [[هشام بن محمد بن سائب کلبی]] (متوفی [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]]) کتابی با عنوان حلف‌الفضول نوشته بوده است.<ref>ابن ندیم، فهرست، ص۱۰۸؛ ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۲</ref>
 == پانویس ==
@@ خط ۷۹: / خط ۸۲: @@
 == پیوند به بیرون ==
 * منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6459 دانشنامه جهان اسلام]
-* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120506085157-6028-510.pdf حلف الفضول]
+* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120506085157-6028-510.pdf مقاله حلف‌الفضول]
 {{پیامبر اسلام}}