ماجرای تهنیت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حَدیث تَهنیَت''' به تبریک [[صحابه|اصحاب حضرت محمد(ص)]] به‌ویژه [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] و [[عمر بن خطاب|دوم]] به [[علی ابن ابی طالب|امام علی(ع)]] بعد از اعلام [[ولایت]] او از سوی [[حضرت محمد(ص)]] در [[واقعه غدیر]] اشاره دارد. این خبر دلیلی بر حقانیت امام علی(ع) و منظور پیامبر(ص) در اعلام جانشینی او در [[روز غدیر]] دانسته شده است.

حدیث تهنیت به تبریک [[صحابه|اصحاب حضرت محمد(ص)]] بعد از اعلام ولایت [[علی بن ابی طالب|حضرت علی(ع)]] از سوی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] اشاره دارد.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۰۸.</ref> خلیفه دوم با عبارت «بَخْ بَخْ لَک یا عَلِی أَصْبَحْتَ مَوْلَای وَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ» به او تبریک گفت.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> در برخی نقل‌ها به جای کلمه علی، «ابن ابی‌طالب»<ref> التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۳.</ref> یا [[امیرالمؤمنین (لقب)|«امیرالمومنین»]] به کار رفته است.<ref> خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴.</ref> به گفته [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] خلیفه دوم پس از گفتن این جمله، با عنوان امیرالمؤمنین به علی(ع) سلام کرد.<ref> فیض کاشانی، نوادر الأخبار، ۱۳۷۱ش، ص۱۶۶.</ref> در برخی متون به جای مومن و مومنه، واژه مسلم آمده است.<ref> صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.</ref> [[احمد بن حنبل]] نیز گفته خلیفه دوم را این چنین آورده است: «هَنِیئًا یا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ، أَصْبَحْتَ وَأَمْسَیتَ مَوْلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَمُؤْمِنَة»<ref>ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۳۰، ص۴۳۰.</ref>

[[طلحة بن عبیدالله|طلحه]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]] و به‌ویژه [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] و [[عمر بن خطاب|دوم]] از صحابه‌ای بودند که به [[علی ابن ابی طالب|حضرت علی(ع)]] تبریک گفتند؛<ref>حلی، العدد القویة، ۱۴۰۸ق، ص۱۸۳.</ref> هرچند در منابع فراوانی جمله تهنیت را به عمر بن خطاب نسبت داده‌اند.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> با این حال در بعضی مآخذ آمده که ابوبکر و عمر به صورت یکسان به حضرت علی(ع) تهنیت گفتند.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۱۲.</ref>  

در [[روایت|روایتی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref> دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۶۴.</ref> و [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]]<ref> التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۱.</ref> به این خبر اشاره شده است. [[ابوسعید خدری]]،<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۸.</ref> [[عمار بن یاسر]] به نقل از [[ابوذر غفاری]]<ref> فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۹۰.</ref> و [[براء بن عازب|براء بن عازب]]<ref> ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ۱۴۱۶ق، ج۳۰، ص۴۳۰.</ref> از یاران امام علی(ع) این ماجرا را نقل کرده‌اند. همچنین [[ابوهریره]]<ref> صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۳؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.</ref> و [[انس بن مالک]]<ref> مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۳۴۴.</ref> از راویان اهل سنت این حدیث را نقل کرده‌اند. [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] در [[الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب (کتاب)|الغدیر]]، اطلاعاتی از راویان و [[اسناد]] این خبر در کتاب‌های اهل سنت ارائه کرده است.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۰۸ – ۵۲۷.</ref>

در بیشتر منابع تبریک‌گویی [[صحابه|اصحاب]] بعد از اعلام جانشینی امام علی(ع) به جای پیامبر در واقعه غدیر گزارش شده است.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۸-۸۲۹؛ التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۵۱۶؛ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۳۴.</ref> بنا به روایات پس از اعلام جانشینی امام علی(ص)، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] دستور داد خیمه‌ای برای [[علی بن ابی‌طالب|علی(ع)]] نصب شود و اصحاب یک به یک برای عرض تبریک به او درون خیمه روند.<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۶؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۲.</ref> بعضی از نویسندگان آورده‌اند که [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] و دوم به دستور پیامبر(ص)<ref> التفسیر المنسوب الی الإمام العسکری، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۲.</ref> و تذکر این نکته که مخالفت با این مسئله سبب [[کفر]] خواهد شد، به حضرت علی(ع) تبریک گفتند؛<ref> هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۲۹.</ref> اما در متون دیگر ضمن آن که از خوشحالی بسیار خلیفه دوم سخن گفته‌اند،<ref> اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از تهنیت پررنگ‌تر وی به امام نسبت به دیگران خبر داده<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۳.</ref> و یا او را اولین<ref> مفید، مسار الشیعة، ۱۴۲۲ق، ص۴۴؛ بحرانی، مدینة معاجز، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۶۹.</ref> و یا از نخستین افرادی<ref> ابن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۳۶۲.</ref> دانسته‌اند که به امام تبریک گفته است. {{یادداشت| چنان‌که بر اساس نقلی او بعد از اعلام ولایت امام علی(ع) به رسول خدا(ع) خبر از رویت جوانی می‌دهد که اعلام می‌دارد بی‌اعتنایی بدین فرمان فقط از سوی منافقان صورت می‌گیرد و پیامبر(ص) به او خبر می‌دهد که این جوان، جبرئیل بوده است. (شامی، الدر النظیم، ۱۴۲۰ق، ص۲۵۳.)}}