قالی‌شویان (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها

== تاریخچه مراسم ==

به روایت دیگر، جسد پاره پاره امام‌زاده را بدون غسل روی قالی گذاشتند و به بالای تپه بردند و [[دفن]] کردند. بعد قالی آغشته به خون امام‌زاده را با آب جوی شستند. می‌گویند وقتی فینی‌ها مشغول غسل و دفن بودند، اهالی خاوه از راه می‌رسند و کمک می‌کنند؛ به همین علت فینی‌ها در دومین جمعه مهرماه به مشهد اردهال می‌آیند و مراسم خاکسپاری او را زنده نگه می‌دارند.<ref>[http://vmic.ir/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1/%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D8%8C%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%87%D8%A7/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D9%85%D8%B3%DB%8C/201-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B4%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86 موزه مجازی میراث معنوی ایران.]</ref>

== مکان و زمان مراسم ==

{{اصلی|مشهد اردهال}}

مشهد اردهال نام روستایی است در غرب شهر کاشان. این منطقه که به «مشهد قالی» نیز شهرت دارد، محل شهادت امامزاده سلطانعلی از فرزندان امام باقر بوده که هم اکنون بارگاه او در آنجاست.

== آداب و رسوم برگزاری ==

===جمعه جار ===

یک هفته پیش از مناسک قالی شویان، معمولاً در نخستین جمعه از فصل پاییز، مراسم جار در فین برگزار میگردد.

این روز که در میان فینی‌ها به «جمعه جار» معروف است، روز فراخوانی مردم به مراسم قالی‌شویان در مشهد اردهال است. تعیین روز قالی شویان و اعلام آن به مردم به عهده ستاد برگزاری مراسم سنتی مذهبی قالی‌شویان فین است. این گروه روز مراسم قالی‌شویان را معمولاً در دومین جمعه پائیز تعیین میکنند.<ref>[http://shahideardehal.ir/?page_id=47 وبسایت رسمی قالی شویان.]</ref>اما اگر مصادف با روزهای سوگواری یا جشن‌های مذهبی باشد به یک هفته بعد یا قبل موکول می‌گردد.

=== بازار مشهد اردهال ===

یکی دیگر از برنامه‌های قالی‌شویان، احداث بازاری به مدت یک هفته تا ده روز است و صاحبان حرفه‌های مختلف، کالاها و اجناس خود را به مردم و زائران عرضه می‌کنند. گفته شده مردم آن منطقه معتقدند خرید لوازم و اسباب خانه در مشهد اردهال در کنار بقعه امامزاده سلطانعلی باعث خیر و برکت می‌شود.<ref>احسان آزادبخش، مروری بر مراسم قالی شویان</ref>

=== مراسم اصلی قالی شویان ===

مراسم اصلی قالی‌شویان که به «جمعه قالی» مشهور است دارای ویژگی‌ها و مراسمات خاصی است. اغلب عزاداران، شب جمعه قالی به اردهال می‌آیند و در زائرسراها، دامنه‌ها و حوالی صحن‌های بقعه امام‌زاده به سر می‌برند. از اوایل صبح جمعه، هزاران نفر با پوشش پیراهن مشکی، چوب و چماق‌های تراشیده و مخصوص خود را که از قبل می‌تراشند و آماده می‌کنند، به دست می‌گیرند. چوب به دستان در کنار جوی آبی که در صحن بقعه شاهزاده حسین جاری است، جمع می‌شوند و منتظر می‌مانند تا مراسم آغاز شود. در این میان چند تن از بزرگان، [[نذر|نذورات]] نقدی مردم را جمع می‌کنند. با شروع مراسم، یا حسین‌گویان و با شور و هیجان با پایین و بالابردن چوبهای‌شان برای گرفتن قالی به سمت مرقد سلطان‌علی که در فاصله ۸۰۰ متری واقع است، به راه می‌افتند.

پس از عبور از گذرگاه دره، از ضلع جنوبی بقعه وارد صحن پاپک می‌شوند و با طی کردن پله‌های پاپک وارد صحن صفا می‌شوند. معمولا قبل از این که قالی را از خادمین امام‌زاده تحویل بگیرند، در صحن صفا و صحن‌های جانبی، مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی و سخنرانی برگزار می‌شود. پس از پایان سخنرانی و سوگواری، یکی از ریش‌سفیدان فینی، کمک‌های نقدی و نذورات جمع‌آوری شده را به عنوان هدیه به متولی یا سرپرست خادمان آستانه می‌دهد و درخواست قالی مخصوص امام‌زاده شهید شده را می‌کند. خادمان، یک تخته قالی لوله شده را با پارچه مشکی می‌پوشانند و به ریش‌سفیدان می‌سپارند. چوب به دستان، با دیدن قالی با شور و هیجان مضاعف و فریاد یا حسین یا حسین به سوی قالی می‌شتابند. قالی را در اختیار خود می‌آورند و در حالی که انبوه جمعیت غیر فینی آن‌ها را احاطه و همراهی می‌کنند، قالی لوله شده را به نشانه جسد امام‌زاده که در فرش پیچیده شده با ذکر یا حسین و هیاهوی زیاد بر دوش نهاده با گام‌های تند و شتایان از صحن صفا خارج می‌شوند. دسته دیگر، چوب و چماق‌های خود را در آسمان تکان می‌دهند، می‌رقصانند و مانند سپاهی خشمگین به دنبال علم به سوی چشمه سرازیر می‌شوند.

گروهی جلوتر، خود را به چشمه می‌رسانند و جمعیت را از لب چشمه کنار زده، فضا را آماده ورود قالی می‌کنند. قالی را یه کنار نهر می‌آورند و بر روی زمین می‌گذارند. در این هنگام کسانی که امام‌زاده را یاری نکرده‌اند را لعنت می‌کنند. سپس برای شستن قالی، چوب دستی خود را در آب چشمه فرو برده، بیرون می‌آورند، قطرات آب چوب‌ها را به قالی می‌پاشند و گوشه‌ای از قالی را خیس می‌کنند، که این نمادی برای شستن و غسل دادن قالی شهید است. سپس به همان ترتیب قالی را بر دوش گرفته از طریق گذرگاهی که به در شرقی بقعه منتهی می‌شود وارد صحن سردار یا فینی‌ها می‌شوند و چند دور قالی را در حیاط می‌چرخانند و بعد به ایوان بقعه می‌برند.

چند نفر از بزرگان پیش می‌روند تا قالی را بگیرند ولی چوب به دستان که دوست ندارند قالی را تحویل دهند، با تکان دادن چوب‌هایشان آن‌ها را دور می‌کنند؛ تا این‌که با کشمکش‌های زیاد و فریادهای مکرر حسین، حسین و الله اکبر بزرگان فینی قالی را گرفته به بزرگان خاوه تحویل می‌دهند. خاوه‌ای‌ها نیز قالی را با تشریفات خاص تحویل خدام امام‌زاده می‌دهند. بدین ترتیب حدود ظهر مراسم تمام می‌شود و دسته برای زیارت به مرقد امام‌زاده می‌روند.<ref>[http://vmic.ir/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1/%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D8%8C%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%87%D8%A7/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D9%85%D8%B3%DB%8C/201-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B4%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86 موزه مجازی میراث معنوی ایران.]</ref> <ref>ابوالقاسم مشیری؛ حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع) و تاریخچه مختصری از مراسم قالی شویان در مشهد اردهال کاشان.</ref>

== ثبت جهانی در یونسکو ==

با تلاش‌های صورت گرفته توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و نمایندگی دائم [[جمهوری اسلامی ایران]] در یونسکو به پیشنهاد کشورمان برای ثبت جهانی مراسم قالیشویان مشهد اردهال در جریان هفتمین اجلاس کمیته بین الدول میراث فرهنگی به تصویب این کمیته رسید.<ref>[http://shahideardehal.ir/?p=236 وبسایت رسمی قالی شویان]</ref>

== پانویس==

{{پانویس2}}