لشکر عمر بن سعد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''لشکر عمر بن سعد''' سپاهی بود که [[عمر بن سعد]] به‌دستور [[عبیدالله بن زیاد]] جمع‌آوری کرد و در [[روز عاشورا]] در [[کربلا]] با [[امام حسین(ع)]] و یارانش جنگید و آنان را به [[شهادت]] رساند؛ سپس اهل بیت امام حسین(ع) را به [[اسارت در شام|اسارت]] برد.  

بیشتر منابع تعداد سپاه عمر بن سعد را بیش از ۲۰ هزار دانسته‌اند. لشکر عمر بن سعد از طیف‌های مختلف اهالی [[کوفه]] تشکیل شده بود که با انگیزه‌های مختلفی در کربلا حضور یافته بودند. بیشتر آنان را از لحاظ عقیدتی [[عثمانی‌مذهب]] (افرادی که براین باور بودند که حق و جایگاه عثمان رعایت نشده است) دانسته‌اند. افرادی از [[خوارج]] نیز در میان آنان حاضر بودند و گروهی از لشکریان ابن سعد با انگیزه دشمنی با [[اهل‌بیت]] و برخی دیگر با تهدید و تطمیع ابن زیاد در کربلا حاضر شده بودند.

فرماندهی سپاهی که در [[روز عاشورا]] در برابر [[امام حسین(ع)]] قرار گرفت بر عهده [[عمر بن سعد بن ابی‌وقاص]] بود و به همین دلیل نیز به لشکر عمر بن سعد معروف است. بنا بر گزارش بیشتر منابع، تعداد افراد این لشکر در آغاز حدود ۴۰۰۰ نفر بود<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۳.</ref> و با پیوستن لشکرهای دیگر به آن، به بیش از ۲۰۰۰۰ تن رسید؛<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۵، ص۸۹-۹۰؛ ابن طاوس؛ اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۸۵.</ref> البته شمار لشکریان عمر سعد را بین ۶ تا ۳۵ هزار تن گزارش کرده‌اند و اعدادی همچون ۶ هزار،<ref> ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۶.</ref> ۱۴ هزار،<ref>طبری، دلایل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۸.</ref> ۱۷ هزار،<ref>کاشفی، روضة الشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۳۴۶.</ref> ۲۲ هزار، ۲۸ هزار،<ref> مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۶.</ref> ۳۰ هزار،<ref> ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص۸۶؛ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، مجلس ۷۰، ص۴۶۱، ح۱۰.</ref>  ۳۲ هزار<ref>کاشفی، روضة الشهداء، ۱۳۸۲ش، ص۳۴۶.</ref> نیز در برخی منابع ذکر شده است. امام حسین (ع) در روز عاشورا در اشعاری از لشکریان دشمن به دانه‌های درشت باران تعبیر کرده است.<ref> مقرم، مقتل الحسین، بصیرتی، ۱۳۹۴، ص‌۳۴۵.</ref>

[[عمر بن سعد]] پیش از [[واقعه کربلا]]، بیرون از شهر [[کوفه]] در محلی به نام [[حمام اعین]] به قصد عزیمت به [[ری]] و جنگ با دیلمیان، اردو زده بود. اما پیش از حرکت به سمت ری، کاروان [[امام حسین(ع)]] در [[کربلا]] توقف کرد. [[عبیدالله بن زیاد]] حاکم [[بصره]] و کوفه، از عمر بن سعد خواست قبل از حرکت به ری، جهت مبارزه با امام حسین(ع) به کربلا برود. عمر بن سعد ابتدا نپذیرفت اما عبیدالله ولایت بر ری را مشروط به حضور او در کربلا نمود؛ در نتیجه عمر بن سعد با لشکرش، به کربلا رفت.<ref> نگاه کنید به طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۳.</ref> در برخی منابع آمده است که ابن سعد شب قبل از تصمیم‌گیری برای جنگ باامام حسین(ع) تا صبح با خود اندیشید که این کار را انجام دهد یا خیر. او با این اندیشه که پیش از مرگ توبه می‌کند آمادگی‌اش را برای جنگ با امام حسین(ع) اعلام کرد.<ref> شعرانی، دمع السجوم، ۱۳۷۴ق، ص۱۱۰.</ref>

بنابر برخی گزارش‌ها، در پی حرکت [[عمر سعد]] به سمت [[کربلا]]، شماری از مردم کوفه به سبب تطمیع و یا تهدید [[ابن زیاد]] به لشکر او پیوستند. ابن‌زیاد، مردم را در [[مسجد کوفه]] گرد آورد و بزرگان آنان را با پرداخت هدیه، تطمیع کرد سپس آنان را به همراهی با عمر بن سعد در جنگ با امام حسین(ع) فرا خواند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۸۹.</ref>  

ابن‌زیاد [[عمرو بن حریث]] را به جای خود در کوفه گماشت و با تشکیل اردو در [[نخیله]]، کوفیان را واداشت تا به آنجا بیایند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> وی پیوستن به لشکر ابن سعد را بر همه مردان کوفی [[واجب]] کرد و [[سوید بن عبدالرحمن منقری]] را به کوفه فرستاد و به او دستور داد در کوفه جستجو کند و هر کس را که از رفتن به جنگ امام حسین(ع) خودداری کرده، پیش او بیاورد.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، صص۲۵۴-۲۵۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۹.</ref> {{یادداشت| سوید مردی از شامیان را که برای مطالبه [[ارث]] خود به کوفه آمده بود، بازداشت کرده، نزد ابن زیاد فرستاد. ابن زیاد دستور قتل او را صادر کرد. دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، صص۲۵۴-۲۵۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۹. قتل او در راستای ترساندن مردم کوفه از نرفتن به نخیله انجام شده بود و پس از قتل او مردان کوفی راهی [[نخیله]] شدند. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۹.}}  

[[عبیدالله بن زیاد]]، [[حصین بن تمیم]] و چهار هزار سپاهی تحت امر او را از [[قادسیه]] به نخیله فرا خواند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸.</ref> هم‌چنین به دستور وی [[شمر بن ذی‌الجوشن]] با ۴۰۰۰ نفر، [[یزید بن رکاب کلبی|یزید بن رَکاب کلْبی]] با ۲۰۰۰ نفر، [[حصین بن نمیر|حُصَین بن نُمَیر]] با ۴۰۰۰ نفر، [[مصاب ماری|مُضایر بن رهینه مازِنی]] با ۳۰۰۰ تن و [[نصر بن حربه|نصر بن حَربه]] با ۲۰۰۰ تن<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۸۹.</ref> و نیز [[شبث بن ربعی]]، [[حجار بن ابجر|حجّار بن اَبجَر]]،<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۸؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۰-۸۹.</ref> [[محمد بن اشعث بن قیس کندی|محمّد بن اشعث]]<ref>شیخ صدوق، الامالی، ص۱۵۵.</ref> و [[یزید بن حارث شیبانی|یزید بن حارث]] هر کدام با هزار سوار به لشکر [[عمر بن سعد]] در [[کربلا]] پیوستند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۷۹.</ref>

بیشتر افراد سپاه [[عمر بن سعد]] از اهالی و گروه‌های مختلف [[کوفه]]<ref>ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۶.</ref> با انگیزه‌های متفاوت تشکیل شده بود.<ref>نگاه کنید به: هدایت‌پناه، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۶.</ref> منابع تاریخی این گروه‌ها را از نظر عقیدتی [[عثمانی‌مذهب]] دانسته‌<ref>نگاه کنید به: هدایت پناه، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۶.</ref> و از افرادی مانند: [[ابوبردة بن عوف ازدی]]،<ref>منقری، وقعة الصفین، ۱۴۰۴ق، ص۵.</ref> شیبان بن مخروم،<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۲۲۱.</ref> [[کثیر بن شهاب حارثی|کثیر بن شهاب]]،<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۰۱.</ref> [[کعب بن جابر  ازدی|کعب بن جابر]]، [[عمر بن سعد]]، [[بشر بن سوط قابضی|بشر بن سوط]] و [[عمارة بن عقبة ابی‌معیط]] با چنین منش عقیدتی نام برده‌اند.<ref>هدایت‌پناه، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا، ۱۳۸۹ش، ص۸۷-۹۵.</ref>

شماری از لشکریان عمر بن سعد از هواداران [[بنی‌امیه]] و از مخالفان [[امام علی(ع)]] و دشمن [[شیعیان]] او بودند؛ [[شیبان بن مخزوم]]،<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۴، ص۲۲۱.</ref> [[شبث بن ربعی]] {{یادداشت| وی از سوی [[معاویه]] مأمور ترور [[امام حسن(ع)]] شده بود}}،<ref>صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱.</ref> [[کثیر بن عبدالله شعبی]]،<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۰۱. </ref> [[شمر بن ذی‌الجوشن]]، [[عمر بن سعد]]، [[زحر بن قیس جعفی|زحر بن قیس]]، [[عزرة بن قیس]] و [[عمرو بن حجاج زبیدی]] از این دسته به شمار می‌روند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۰۰ق، ج۵، ص۲۵۵؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۶۹-۲۷۰.</ref>

تعدادی از افراد سپاه نیز از اشراف [[کوفه]] بودند که به [[امام حسین(ع)]] نامه نوشته و او را به شهر خود دعوت کرده بودند ولی در پی تهدید و یا تطمیع ابن زیاد به او پیوستند. [[عروة بن قیس]]، شبث بن ربعی، [[حجار بن ابجر]]، [[قیس بن اشعث]]، [[یزید بن حارث شیبانی|یزید بن حارث]]، [[عمرو بن حجاج]] و [[محمد بن عمیر تمیمی]] از این گروه بودند.<ref>نگاه کنید به: طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref>  

برخی از اهالی [[کوفه]] و [[شام]] با تهدید و اجبار ابن زیاد در لشکر عمر بن سعد حضور یافتند.<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۸۹.</ref> افرادی نیز در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]]، [[جنگ صفین|صفین]] و یا [[جنگ نهروان|نهروان]] بخشی از سپاه [[امام علی (ع)]] بودند ولی در [[واقعه کربلا]] در سپاه عمر بن سعد قرار گرفتند. شمر بن ذی‌الجوشن،<ref> طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۲۸؛ منقری، وقعة‌صفین، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۸-۱۹۵.</ref> محمد بن عمیر تمیمی<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۱۴۴.</ref> و [[زحر بن قیس جعفی]]<ref> ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۰۷.</ref> از این جمله هستند.<ref> منقری، وقعة‌صفین، ۱۴۰۴ق، ص۱۹۸-۱۹۵.</ref>

* [[عزرة بن قیس]] سواره‌نظام،

* [[شبث بن ربعی]] پیاده نظام،

در [[روز عاشورا]] افرادی از لشکر عمر بن سعد جدا شدند و به سپاه امام حسین پیوستند. در برخی منابع تعداد این افراد حدود ۳۰ تن ذکر شده است.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۸۰.</ref> [[حر بن یزید ریاحی]]،<ref> طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۲۷؛ مفید، الارشاد، ۱۳۹۹ق، ج۲، ص۹۹.</ref> [[ابو الحتوف بن حرث انصاری عجلانی|ابوالحتوف]] و [[سعد بن حرث انصاری]]،<ref>سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۵۹.</ref> [[نعمان بن عمرو ازدی راسبی|نعمان]] و [[حلاس بن عمرو ازدی راسبی]]،<ref>سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۸۷.</ref> [[بکر بن حی تیمی|بکر بن حیّ تیمی]] <ref>سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۴.</ref>، [[قاسم بن حبیب بن ابی بشر ازدی|قاسم بن حبیب]]،<ref> سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۸۶.</ref> [[جوین بن مالک]]، <ref>سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۴.</ref> [[ابوالشعثاء کندی]] <ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۵.</ref> و [[عمرو بن ضبیعه]]<ref>سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۴.</ref> از آن جمله‌اند. البته برخی از نویسندگان معتقدند برخی از این افراد به قصد جنگ با امام حسین در لشکر ابن سعد نیامده بودند؛ بلکه از آنجا که ابن زیاد راه‌های خروجی کوفه را بسته بود از طریق لشکر ابن زیاد خود را به امام حسین رساندند.{{مدرک}}

سپاهیان [[عمر سعد]] در روز عاشورا آغازگر جنگ بودند. نخستین تیر را خود عمر بن سعد انداخت.<ref>ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۰.</ref>آنان امام حسین و یارانش را به شهادت رساندند. سپس آنچه را که حضرت به تن داشت، بردند. [[قیس بن اشعث]] و [[بحر بن کعب]]، لباس‌،<ref> طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۵۴۳.</ref> [[اسود بن خالد اودی]] نعلین‌، [[جمیع بن خلق اودی]] شمشیر، [[اخنس بن مرثد]] [[عمامه]]، [[بجدل بن سلیم]] انگشتر و [[عمر بن سعد]]، زره<ref> ابن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۳۰.</ref> او را ربودند.

پس از شهادت [[امام حسین(ع)]] و یارانش، لشکریان عمر بن سعد، به خیمه‌ها هجوم برده، اموال موجود در آن‌ها را غارت کرده و<ref>قمی، نفس المهموم، ۱۳۷۹ش، ص۴۷۹.</ref> سپس خیمه‌ها را آتش زدند.<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۳۸؛ سید طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۸۰.</ref>

به دستور [[عمر بن سعد]] و در اجرای فرمان ابن زیاد، ده نفر از سپاهیان او، با اسبان‌شان بدن امام حسین(ع) را لگدکوب کردند و استخوان‌های سینه و پشت آن حضرت را در هم شکستند.<ref> الإرشاد، المفید ،ج‏۲،ص۱۱۳، بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۲۰۴؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۵.</ref> [[اسحاق بن حویه]]، [[اخنس بن مرثد]]<ref> طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۵.</ref> [[حکیم بن طفیل]]، [[عمرو بن صبیح]]، [[رجاء بن منقذ عبدی]]، [[سالم بن خیثمه جعفی]]، [[واحظ بن ناعم]]، [[صالح بن وهب جعفی]]، [[هانی بن ثبیت حضرمی|هانی بن شبث خضرمی]] و [[اسید بن مالک |اسید بن مالک]]<ref> ابن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۳۵.</ref> با اسب بر بدن امام حسین تاختند.

سپاهیان [[عمر بن سعد]] سرهای [[شهدای کربلا]] را از تن جدا کرده، بر نیزه قرار داده و به کوفه منتقل کردند. [[خولی بن یزید اصبحی]] و [[حمید بن مسلم ازدی]] سر [[حسین بن علی(ع)]] و [[شمر بن ذی‌الجوشن]]، [[قیس بن اشعث]]، [[عمرو بن حجاج]] و [[عزره بن قیس]] سرهای دیگر شهدا را به سوی [[عبیدالله بن زیاد]] در کوفه بردند.<ref> بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۴۱۱؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۶.</ref>

به دستور [[عمر بن سعد]]، سپاهیان او اجساد کشتگان لشکر خود را [[دفن]] کردند<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۴۱۱.</ref> سپس بازماندگان کاراوان امام حسین(ع) را به [[اسارت در شام|اسارت]] گرفته و به [[کوفه]] نزد ابن زیاد و سپس به [[شام]] و دربار [[یزید]] فرستادند.<ref> طبری، تاریخ‌الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۶.</ref>

درباره کشته‌شدگان لشکر عمر بن سعد آمار دقیقی وجود ندارد. برخی منابع [[شیعه]] از کشته شدن ۲۲۵ یا ۲۲۶ تن توسط یاران [[امام حسین(ع)]] خبر داده‌اند<ref>شیخ صدوق،الامالی،۱۳۷۶ش ص۲۲۳ـ۲۲۶؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ص۱۸۶-۱۸۸.</ref> و برخی این عدد را حدود ۹۰۰  نفر دانسته‌اند.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۹ـ۱۱۴.</ref> بر پایه روایتی که در [[مناقب آل ابی طالب (کتاب)|مناقب ابن شهر آشوب]] آمده است امام حسین(ع) خود در [[روز عاشورا]] ۱۹۵۰ نفر از لشکریان عمر بن سعد را کشت و شماری را نیز مجروح  کرد.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۱۰.</ref> همچنین در [[اثبات الوصیه للامام علی بن ابی‌طالب (مسعودی)|اثبات الوصیه]] شمار کشته‌های لشکر عمر بن سعد به دست امام حسین(ع) ۱۸۰۰ تن ذکر شده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۸.</ref>