ینبع: تفاوت میان نسخه‌ها

ینبع پس از رخدادهایی در اختیار [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] قرار گرفت و آن حضرت با بهبود زراعت، این منطقه را به موقوفه‌ای برای [[علویان]] تبدیل کرد و فرزندان [[امام حسن(ع)]] نیز در این منطقه سکنا گزیدند.

== موقعیت==

ینبع شهری در ساحل دریای سرخ<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۶، ص۲۸۳؛ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۷.</ref> از نواحی [[حجاز]]<ref>کحاله، معجم قبائل العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶؛ مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۹.</ref> به‌عنوان بخشی از [[مدینه]]<ref>سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۳، ص۵۲۸؛ کلبی، الأصنام، ۱۳۶۴ش، ص۹.</ref> و در غرب آن<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص: ۱۴۶</ref> به فاصله هفت<ref>سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref> و یا نُه منزلی<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، قاهره، ص۲۰۳؛ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۶۲۱.</ref> آن قرار گرفته است. برخی مسافت میان آن و مدینه را در حدود چهار روز دانسته‌اند<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.</ref> و امروزه در حدود ۲۲۵ کیلومتر با این شهر فاصله دارد.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۴۶.</ref>

این منطقه در گذشته دارای نخلستان‌ها، زراعت<ref>حافظ ابرو، جغرافیا، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۱۸.</ref> و چشمه‌های فراوانی(حدود ۱۷۰)<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.</ref> بوده است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref> که به سبب فزونی چشمه‌هایی که از زمین می‌جوشید به آن ینبع گفته‌اند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.</ref>  

ینبع در مسیر کاروان‌های [[حج]] که از سوی [[مصر]]<ref> سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸.</ref> و [[شام]]<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref> به مدینه و [[مکه]] در حرکت بودند، قرار داشته است. در غرب این شهر و به فاصله یک منزلی آن [[کوه رضوی|کوه رَضْوی]] قرار دارد.<ref>بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref>  

از چهره‌های شناخته شده این شهر [[حسن بن قاسم بن محمد]] است که در سال [[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]] از ینبع به [[مراکش|مغرب]] رفت.<ref>سلاوی، احمد، الاستقصاء، ۱۴۲۸ق، ج1، ص۴۲۷.</ref> او نیای [[حسنیون مراکش|شرفای علوی مغرب]] بود که در آن منطقه حکومتی تشکیل دادند.<ref>سلاوی، احمد، الاستقصاء، ۱۴۲۸ق، ج1، ص۴۲۷.</ref>

ینبع در دومین [[غزوه]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۸۱.</ref> به نام [[غزوه ذوالعشیره]]، در [[سال ۲ هجری قمری|سال دوم هجری قمری]]، بدون جنگ به دست [[اسلام|مسلمانان]] افتاد.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۶۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۰۸.</ref> این منطقه توسط پیامبر(ص) به برخی از مسلمانان واگذار شد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱،ص۲۰؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۹.</ref> آنها تلاش‌های ناموفقی برای زراعت در آن انجام دادند؛ و در همان زمان از سوی [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] خریداری شد و در آن به کشت و زرع و استخراج آب پرداخت.<ref> سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶؛ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۸.</ref> البته برخی معتقدند که این منطقه از سوی پیامبر(ص)<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref> و یا [[عمر بن خطاب|عمر]]<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸ق، ص۲۴؛ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸۵.</ref> به علی(ع) به صورت [[اقطاع]] واگذار گردید.  

بعدها سود محصولات این منطقه از سوی [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در اختیار [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب]] قرار گرفت و او نیز پس از مدتی این مکان را به [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] واگذار نمود؛<ref>احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.</ref> البته برای [[علویان|آل‌علی]] همچنان در آن منطقه مستقلاتی باقی بود؛ به‌گونه‌ای که [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در زمان [[واقعه حره]] به ینبع رفت<ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۷۱۸.</ref> و بنا به نقلی خانواده [[مروان بن حکم|مروان]] را نیز به همراه خانواده خود به ینبع برد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۸۵؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۱۱۳.</ref>

[[محمد بن عبدالله بن حسن|نفس زکیه]] نیز در عهد [[منصور عباسی|منصور]] به منطقه ینبع و [[کوه رضوی]] پناه برده و در آنجا مخفی شد<ref> طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۵۳۵.</ref> به هر حال در منابع از موقوفات فراوان امیرمؤمنان(ع) در این منطقه سخن گفته شده<ref>احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۸، یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref> و اکثر اهالی آن را [[انصار]]،<ref>ابن جوزی، المنتظم، بیروت، ج۱، ص۱۴۲.</ref>[[حسنیان]]،<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۳۵. یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.</ref> و [[زیدیه]]<ref> سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸.</ref> و البته [[قبیله جهنیه]]<ref>ابن حبیب، المنمق، ۱۴۰۵ق، ص۱۳۳؛ شراب، المعالم الأثیرة، ۱۴۱۱ق، ص۳۰۱.</ref> دانسته‌اند.

* ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت،‌ دار صادر، ۱۳۸۵ق.

* اصفهانی، ابو الفرج علی بن الحسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت،‌ دار المعرفة، بی‌تا.

* بغدادی، ابن عبد الحق، صفی الدین عبد المومن، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق.

* حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله، جغرافیای حافظ ابرو، تحقیق صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۵ش.

* کحالة، عمر رضا، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ هفتم، ۱۴۱۴ق.

* یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت،‌ دار صادر، بی‌تا.