ارث: تفاوت میان نسخه‌ها
خنثی‌سازی نسخهٔ 773607 از Rezashams (بحث)
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{مقاله توصیفی فقهی}} | {{مقاله توصیفی فقهی}} | ||
'''اِرث''' استحقاق مال یا حقی است که با مرگ یا حکم به موت دیگری برای وارث حاصل می‌شود. وارثان پس از ادای دیون | '''اِرث''' استحقاق مال یا حقی است که با مرگ یا حکم به موت دیگری برای وارث حاصل می‌شود. وارثان پس از ادای حقوق و دیون متوفّی، طبق [[طبقات ارث]] سهم الارث خود را مالک می‌شوند. در [[فقه]] دو عامل نسب (رابطه از طریق ولادت) و سبب (رابطه بر اساس [[ازدواج]] و ولاء) از [[موجبات ارث]] معرفی شده است. [[کفر]]، قتل، [[رقیت|بردگی]]، [[لعان]]، حمل، غایب بودن و [[زنا]] طبق شرایطی از [[موانع ارث]] هستند. زوج و زوجه از یکدیگر ارث می‌برند، با دیگر وارثان شریکند و طبق موارد مختلف، سهم الارث متفاوتی دارند. | ||
[[قرآن]] در [[آیات ارث]] با رویکردهای مختلف اعتقادی، اخلاقی و [[آیات الاحکام]] به موضوع ارث پرداخته و بخشی از قوانین مهم ارث در [[اسلام]] را (مانند سهم الارث آنها و [[کلاله]]) بیان کرده است. جزئیات بیشتر قانون ارث در [[حدیث|روایات]] فقهی آمده است. | [[قرآن]] در [[آیات ارث]] با رویکردهای مختلف اعتقادی، اخلاقی و [[آیات الاحکام]] به موضوع ارث پرداخته و بخشی از قوانین مهم ارث در [[اسلام]] را (مانند طبقات وراث و سهم الارث آنها و [[کلاله]]) بیان کرده است. جزئیات بیشتر قانون ارث در [[حدیث|روایات]] فقهی آمده است. | ||
یکی از ویژگی‌های احکام ارث در [[اسلام]]، دوبرابری سهم ارث پسر نسبت به دختر است. | یکی از ویژگی‌های احکام ارث در [[اسلام]]، دوبرابری سهم ارث پسر نسبت به ارث دختر است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
«ارث» در تعریف [[فقه|فقهی]] به معنای استحقاق مال (دارایی) یا | «ارث» در تعریف [[فقه|فقهی]] به معنای استحقاق مال (دارایی) یا حقی (مانند حق [[خیار]] و [[شفعه]]) است که با مرگ دیگری یا آنچه در حکم مرگ است ([[موت فرضی]]) حاصل می‌شود.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> شخصی را که مستحق ارث است «وارث» و کسی را که از او ارث باقی مانده است «مورِّث» می‌نامند و به مال و حقی که از [[میت|میت]] باقی مانده است «تَرَکِه» یا «میراث» می‌گویند.<ref>همؤسسه دایرة‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> در فقه به پیروی از [[قرآن کریم]] از ارث به «فرض» و «فریضه» تعبیر شده است.<ref>همؤسسه دایرة‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> | ||
مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفّی، پس از ادای حقوق و دیونی که به میراث تعلق گرفته است، مستقر می‌شود؛ مانند تجهیز و تکفین، دیون و واجبات مالی، وصایای [[میت]] در یک سوم مالش بدون اجازه ورثه و زیادتر از یک سوم مال با اجازه آنها، آنچه به فرزند بزرگ‌تر می‌رسد ([[حبوه]]).<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> | مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفّی، پس از ادای حقوق و دیونی که به میراث تعلق گرفته است، مستقر می‌شود؛ مانند تجهیز و تکفین، دیون و واجبات مالی، وصایای [[میت]] در یک سوم مالش بدون اجازه ورثه و زیادتر از یک سوم مال با اجازه آنها، آنچه به فرزند بزرگ‌تر می‌رسد ([[حبوه]]).<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
*'''طبقه اول:''' پدر، مادر، فرزند، نوه (در صورت نبودن و فوت فرزند). | *'''طبقه اول:''' پدر، مادر، فرزند، نوه (در صورت نبودن و فوت فرزند). | ||
*'''طبقه دوم:''' پدر بزرگ و مادربزرگ پدری و مادری و هرچه بالاتر برود، برادر و خواهر (پدری) یا (مادری) یا (پدری و مادری) و فرزندان آنان در صورت نبودنشان. | *'''طبقه دوم:''' پدر بزرگ و مادربزرگ پدری و مادری و هرچه بالاتر برود، برادر و خواهر (پدری) یا (مادری) یا (پدری و مادری) و فرزندان آنان در صورت نبودنشان. | ||
*'''طبقه سوم:''' عمو، عمه، دایی و خاله و فرزندان ایشان در صورت نبودنشان؛ در صورت نبودن موارد پیشین، عمو، عمه، دایی و خاله پدرِ [[میت]] ارث می‌برند.<ref>نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء‌التراث العربی، ج۳۹، ص ۸-۹.</ref> | *'''طبقه سوم:''' عمو، عمه، دایی و خاله و فرزندان ایشان در صورت نبودنشان؛ در صورت نبودن موارد پیشین، عمو، عمه، دایی و خاله پدرِ [[میت|میت]] ارث می‌برند.<ref>نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء‌التراث العربی، ج۳۹، ص ۸-۹.</ref> | ||
==سهم ارث== | ==سهم ارث== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
==موانع ارث== | ==موانع ارث== | ||
{{نوشتار اصلی|موانع ارث}} | {{نوشتار اصلی|موانع ارث}} | ||
موانع ارث | موانع ارث بردن عبارت‌اند از: | ||
*'''کفر:''' به [[اجماع]] مسلمانان، [[کفر|کافر]] از [[مسلمان]] ارث نمی‌برد؛ اما به اجماع فقهای [[امامیه]]، مسلمان از کافر ارث می‌برد.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۲۱ و ۲۲.</ref> گفته شده میت [[مرتد]] در حکم مسلمان است و کافر از او ارث نمی‌برد.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۳۱ و۳۲.</ref> | *'''کفر:''' به [[اجماع]] مسلمانان، [[کفر|کافر]] از [[مسلمان]] ارث نمی‌برد؛ اما به اجماع فقهای [[امامیه]]، مسلمان از کافر ارث می‌برد.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۲۱ و ۲۲.</ref> گفته شده میت [[مرتد]] در حکم مسلمان است و کافر از او ارث نمی‌برد.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۳۱ و۳۲.</ref> | ||
*'''قتل:''' اگر وارث، قاتل عمدی و ظالمانه مورِّث (مقتول) باشد، از ارث او محروم است و اگر قتل خطایی باشد، فقط از [[دیه]] ارث نمی‌برد. اولاد و اقوام قاتل از ارث محروم نمی‌شوند.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۵۴ و ۵۵.</ref> | *'''قتل:''' اگر وارث، قاتل عمدی و ظالمانه مورِّث (مقتول) باشد، از ارث او محروم است و اگر قتل خطایی باشد، فقط از [[دیه]] ارث نمی‌برد. اولاد و اقوام قاتل از ارث محروم نمی‌شوند.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۵۴ و ۵۵.</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
*'''زنا:''' فرزند حاصل از [[زنا]] از پدر و مادرش ارث نمی‌برد و پدر و مادر و نزدیکان ولدالزنا نیز از او ارث نمی‌برند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۹، ص۲۷۴ و۲۷۵.</ref> | *'''زنا:''' فرزند حاصل از [[زنا]] از پدر و مادرش ارث نمی‌برد و پدر و مادر و نزدیکان ولدالزنا نیز از او ارث نمی‌برند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۹، ص۲۷۴ و۲۷۵.</ref> | ||
* '''دین(قرض)''': برخی قرضی را که همه اموال میت را شامل شود، جزو موانع ارث شمرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۹۵.</ref> | * '''دین(قرض)''': برخی قرضی را که همه اموال میت را شامل شود، جزو موانع ارث شمرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۹۵.</ref> | ||
*''' | *'''حَجْب''': حجب در ارث به معنای این است که وارثی به دلیل بودن وارث دیگر، از کل یا بخشی از ارث محروم می‌شود. از اولی به حجب حرمان و دومی به حجب نقصان تعبیر می‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۹، ص۷۵؛ سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۹۷.</ref> وجود هر طبقه پیشین از طبقات سه‌گانه ارث، مانع ارث بردن طبقه بعدی است.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۸.</ref> | ||
==قانون مدنی کشورهای اسلامی== | ==قانون مدنی کشورهای اسلامی== | ||