ذوی القربی: تفاوت میان نسخه‌ها

قرب، مصدر و نقیض بُعد (دور) به معنای نزدیكی و دنّو است. قرابت و قُربی به معنای نزدیكان و خویشاوندان نسبی است. الدُنُوّ فِی نَسبِ و القُربی فی رحم.<ref>ابن منظور، لسان العرب ، ج1، ص664؛ راغب، المفردات فی غریب القرآن، ص663.</ref> زمخشری می‌گوید: قُربی مصدری است مثل زُلفی و بُشری، به معنای قرابت و نزدیكان.<ref>زمخشری، الكشاف، ج۴، ص۲۲۱ و ۲۲۰.</ref> لغت نامه‌ها و فرهنگ‌ها نیز عموماً‌ آن را به معنای خویشاوندان و قرابت نسبی گرفته‌اند.<ref>ابن فارس بن زكریا، مقاییس اللغه، ج۵، ص۸۰.</ref>

#خویشاوندان سببی یعنی مشرکان [[قریش]]: اكثر مفسران [[اهل سنت]] پس از نقل روایات در معانی و مصادیق ذی القربی، آن را به مشركان قریش كه فامیل نسبی پیامبر (ص) بودند، تفسیر كرده‌اند كه خداوند اجر رسالت را دوستی مشركان قریش مطالبه كرده است. طبری و ابن كثیر و آلوسی بیشتر بر آن تأكید دارند و چون سوره را دانسته‌اند، مؤید آن مطلب شده است و روایات نقل شده از پیامبر (ص) در معانی دیگر را، یا مورد توجه قرار نداده یا با جمله‌ی «سند ضعیف است» رد كرده‌اند.<ref>ابن كثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص56؛ سیوطی، الدر المنثور، ذیل آیه مودت؛ زمخشری، تفسیر الكشاف، ج۳، ص۴۶۸؛ قرطبی، تفسیر قرطبی، ج8، ص12.</ref>

#[[اهل بیت (ع)]] مصداق ذی القربی: نزد شیعه مراد از ذی القربی بنابر نظر مشهورِ نزدیک به اجماع، [[امام معصوم|امام معصوم (ع)]]<ref>قمی، جامع الخلاف و الوفاق، ص۲۳۴؛ نجفی، جواهر الکلام ج۱۶، ص۸۶-۸۷. </ref> و به تصریح برخی، به اضافه [[حضرت فاطمه (س)]] است.<ref>مستند العروة (الخمس) ج3، ص۳۰۷-۳۰۸. </ref> اما در منابع معروف اهل سنت علی رغم تلاش برخی، در تطبیق ذی القربی به مشركان قریش، مفسران و محدثان معروف، كه آن را به اهل بیت و اقربای نبی و [[آل محمد |آل محمد (ص)]] و مخصوصا به [[علی]] و [[فاطمه]] و دو فرزندشان و … تطبیق كرده‌اند و احادیث مربوط به آن را نقل كرده‌اند، زیادند كه به چندین نمونه از آنان اشاره می‌شود: احمد بن حنبل<ref>احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج2، ص833.</ref> بخاری<ref>بخاری، صحیح بخاری، ج۶، ص۱۹۲.</ref> طبری<ref>طبری، تفسیر طبری، ج۲۵، ص۱۵-۱۴.</ref> حاكم نیشابوری<ref>حاکم نیشابوری، مستدرك علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۲.</ref> زمخشری<ref>زمخشری، كشاف، ج۳، ص۴۰۲.</ref> شافعی<ref>شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السئول، ص40.</ref> ابن صباغ مالكی<ref>ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ص۱۲-۱۱.</ref> حافظ كُنجی<ref>گنجی، كفایة الطالب، ص313.</ref> ابن حجر هیثمی<ref>ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقه ص200-201.</ref> شبلنجی<ref>شبلنجی، نورالأبصار، ص227.</ref> سیوطی<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۷.</ref> محی الدین عربی در تفسیرش، ابن كثیر<ref>ابن کثیر، تفسیر، ج۴، ص۱۰۱-۱۰۳.</ref> قرطبی.<ref>قرطبی، تفسیر قرطبی، ج16، ص22.</ref> به عنوان نمونه آلوسی در ذیل آیه وَ آتِ ذی القربی حقَه از قول [[جبرییل]] به پیامبر می‌گوید: منظور فاطمه است.<ref>آلوسی، تفسیر روح المعانی ج13، ص 31.</ref> زمخشری در كشاف می‌گوید: هنگامی كه این آیه نازل شد از پیامبر (ص) پرسیدند كه چه كسانی از ذوی القربای شما هستند كه خداوند مودت آنان را بر ما واجب كرده است؟ فرمود: علی و فاطمه و ابناهما، آنان علی و فاطمه و دو فرزند آنان می‌باشند.<ref>زمخشری، كشاف ج۳، ۴۶۸.</ref> فخر رازی ذی القربی را [[آل محمد]] می‌داند و می‌گوید: «آل محمد كسانی هستند كه امرشان به [[محمد (ص)]] بازگشت می‌كند و هركه ارتباط بیشتر و بهتر و كامل‌تر و محكم‌تر با پیغمبر داشته باشد، آل او محسوب می‌گردد و بدون تردید فاطمه و علی و [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|حسین]] محكم‌ترین پیوند را با رسول خدا (ص) دارند و این از مسلمات است و مستفاد از احادیث متواتر می‌باشد.»<ref>فخر رازی، تفسیر فخر رازی، ج27، ص595. </ref>