دومة الجندل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دُومَةُ الجَنْدَل‏'''، شهری در استان جوف [[عربستان]] که در قدیم جزو [[شام]] بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش بر سر راه [[حجاز]]، [[عراق]] و شام اهمیت داشته است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] در [[جنگ صفین]]، باعث شده تا منابع [[تاریخ اسلام]] بسیار از آن یاد کنند.  

دومة الجندل شهری در نزدیکی [[تبوک]] بوده است<ref>جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، دار الحدیث، ج۱۰، ص۱۰۵.</ref> این شهر امروزه به نام جوف شناخته می‌شود و در استان جوف در شمال غرب عربستان سعودی واقع شده است.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref> دومة الجندل در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر سکاکا، مرکز استان جوف و ۱۰۰  کیلومتری مرز اردن قرار دارد.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref> فاصله دومة الجندل تا ریاض پایتخت عربستان، ۹۰۰ کیلومتر و تا [[مکه]]، حدود ۱۲۲۰ کیلومتر است.{{مدرک}} بنابر سرشماری سال ۲۰۱۰م، جمیعت دومة الجندل ۴۹۶۴۶ نفر بوده است.{{مدرک}}

 

دومة الجندل در روزگار قدیم، گذرگاه کاروان‌های تجاری از [[عراق]] و [[حجاز]] به [[شام]] و بالعکس بوده و از این رو، اهمیت تجاری داشته است.{{مدرک}}  

بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، بخش اول دومة الجندل برگرفته از نام «‌دوماء‌» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که این شهر را بنیان گذاشت.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج‏۲، ص۴۸۷.</ref> کلمه جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء در منطقه پر از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج‏۲، ص۴۸۸.</ref> آثار باستان‌شناسی کشف‌شده در استان جوف نشان می‌دهد جوف و اطراف آن، از هزاران سال پیش محل زندگی انسان بوده است.<ref>http://www.scta.gov.sa/en/Antiquities-Museums/Researches/Documents/Archeological_Sites_in_AlJouf.pdf </ref>

 

دومة الجندل را جوف{{یادداشت|زمین پست را جوف می‌گویند}} یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref>

در منطقه دومة الجندل وقایعی رخ داد که سبب شد که در منابع تاریخ اسلام از آن بسیار یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از:

در سال نهم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] از [[تبوک]]، [[خالد بن ولید]] را به سوی دومة الجندل فرستاد<ref>بلاذری، انساب الاشراف ج۱، ص۳۸۲.</ref> زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند.{{مدرک}} خالد اکیدر را محاصره کرد و به مدینه آورد. بنابر گزارش منابع تاریخی پیامبر با او قراردادی نوشت و برایش [[جزیه]] تعیین نمود.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج‏۱، ص۱۳۵.</ref>هرچند برخی از منابع از اسلام آوردن او خبر داده‌اند،<ref>نگاه کنید به:‌ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج‏۱، ص۱۳۵.</ref> ولی منابع دیگر این نقل را صحیح ندانسته‌اند.<ref> ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج‏۱، ۱۳۵.</ref> هر دو گروه منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت [[زکات]] یا [[جزیه]] سر پیچید و در دوره خلافت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در [[جنگ‌های رده]] کشته شد.<ref> ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج‏۱، ۱۳۵؛ مقریزی، إمتاع ‏الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‏۲، ص۱۳.</ref>

* ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.

* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق:‌عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.

*عاملی، جعفر مرتضی، الصحيح من سيرة النبي الأعظم، موسسه فرهنگی دار الحدیث.