سید محمد طباطبایی مجاهد: تفاوت میان نسخه‌ها

سید محمد، در [[کربلا]] نزد فقیهانی چون پدرش، [[سید علی طباطبایی]] و پدر زنش، [[علامه بحرالعلوم]] تحصیلاتش را به پایان برد. او در زمان حیات پدر به [[اصفهان]] مهاجرت کرد و حدود ۱۳ سال در آنجا به تدریس و تحقیق مشغول بود. پس از درگذشت پدرش (۱۲۳۱ق) به کربلا بازگشت و [[مرجعیت]] شیعیان را بر عهده گرفت. دوره مرجعیت او با جنگ‌های [[ایران]] و [[روسیه|روس]] همزمان بود، از این‌رو او همانند [[فقیهان]] دیگر شیعه به مبارزه با روس‌ها پرداخت، سید محمد، نخست [[فتوا|فتوای]] [[جهاد]] در برابر روس‌ها داد و در اواخر عمر به همراه گروهی از علمای [[عتبات]]، عازم [[تهران]] و سپس [[تبریز]] شد تا شخصاً مردم را به جهاد علیه روس‌ها تشویق و پادشاه را به جنگ با آن‌ها وادار کند. از این‌رو به سید محمد مجاهد لقب گرفت.

این خیزش هرچند در ابتدا پیروزهایی برای سپاه ایران در پی داشت، اما پس از عقب‌نشینی [[فتحعلی شاه]]، منجر به جدایی بخش‌هایی از ایران بر اساس [[قرارداد ترکمنچای]](۱۲۰۶ش.۱۸۲۸م) شد. سید محمد در بازگشت از تبریز در [[قزوین]] درگذشت و پیکرش در [[کربلا]] به خاک سپرده شد.

سید محمد در ۱۱۸۰ق در [[کربلا]] به دنیا آمد. پدرش [[سید علی طباطبایی]] معروف به صاحب [[ریاض المسائل|ریاض]] و مادرش دختر [[وحید بهبهانی]] است. [[محمد علی طباطبایی]] و [[عبدالحسین طباطبایی]] نیز دایی‌های او به شمار می‌روند. وی با دختر استادش، [[علامه بحرالعلوم]] [[ازدواج]] کرد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۴۴۳؛ مدرس تبریزی، ریحانة‌ الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۴۰۱؛ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۱ق، ج۷، ص۱۴۵.</ref> جد وی ابوالمعالی کبیر از تبار [[سادات حسنی]] معروف به [[سادات طباطبایی|طباطبایی]] است که در قرن دوازدهم قمری از اصفهان به کربلا کوچ کرده‌اند.

او هنگام درگذشت پدرش ([[سال ۱۲۳۱ هجری قمری|۱۲۳۱]]ق) در [[اصفهان]] بود و همانجا برای او مجلس عزا به پا کرد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۴۰۲، ج۷، ص۱۴۶؛ شیخ عباس قمی، فوائد الرضویه، ص۳۲۴.</ref> سیدمحمد پس از درگذشت پدر به [[کربلا]] مهاجرت کرد و [[مرجعیت]] شیعیان را عهده‌دار شد و پس از مدتی در[[کاظمین]] اقامت گزید تا اینکه در اواخر عمر، در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]]، برای دفاع از مرز‌های ایران در برابر روس‌ها راهی [[ایران]] شد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۱ق، ج۷، ص۱۴۶.</ref>

[[محمد باقر خوانساری|خوانساری]] در [[روضات الجنات]] می‌گوید: از خصائص او این بود که در [[نماز]] به کسی اقتدا نکرده بود و زمانی را سراغ نداریم که [[امامت جماعت]] نبوده باشد.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۱ق، ج۷، ص۱۴۶.</ref>

او سرانجام در ۱۲۴۲ق تبریز را به قصد تهران ترک گفت اما در [[قزوین]] دچار بیماری شد و بر اثر همین بیماری در [[۱۳ جمادی‌الثانی]] [[سال ۱۲۴۲ هجری قمری|۱۲۴۲ق]] درگذشت. پیکر او را به [[کربلا]] انتقال داده و به خاک سپردند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۴۴۳؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۴۰۱؛ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۱ق، ج۷، ص۱۴۷.</ref>

سیدمحمد، علوم اسلامی را نزد پدرش فرا گرفت<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۴۰۳-۴۰۵.</ref> و از درس استادانی چون [[علامه بحرالعلوم]]، [[شیخ جعفر کاشف الغطاء]]، آقا محمدباقر هزار جریبی و میرعبدالباقی اصفهانی در [[کربلا]] بهره برد. پس از حمله [[وهابیان|وهابی‌ها]] به کربلا(۱۲۱۶ق)، به [[ایران]] آمد. نخست در [[کرمانشاه]] نزد دایی‌اش [[آقا محمدعلی کرمانشاهی]] مدت کوتاهی توقف کرد<ref>[http://daneshnameh.irdc.ir/?p=1338 دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران].</ref>، سپس برای تدریس و تحقیق روانه [[حوزه علمیه اصفهان|حوزه اصفهان]] گردید. او مدت سیزده سال در [[اصفهان]] به تدریس و تألیف مشغول بود. وی  مفاتیح‌الاصول را در همانجا نگاشت.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۴۴۳؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۴۰۱.</ref>

* [[محمد صالح برغانی|ملا محمد صالح برغانی]]

* ملا حسن بن محمد علی(محمد) یزدی<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۱، ص۳۳۶، ج۲۳، ص۲۹۹.</ref>

* [[سید محمد شفیع جاپلقی]]<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۸۱.</ref>

* میرزا محمد علی بن محمد حسین شهرستانی<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۱۸۶.</ref>

در دوره مرجعیت او جنگ اول ایران و روس روی داد. پس از گذشت ده سال از شروع جنگ، سیدمحمد همراه با جمع دیگری از مراجع و علمای [[عتبات]] و ایران،‌از جمله [[سید علی طباطبایی]] و [[شیخ جعفر نجفی]] هر یک جداگانه رساله‌ای در باب وجوب [[جهاد]] با روس‌ها انتشار دادند. آقا سیدمحمد در رساله خود شرکت در آن جنگ را مصداق جهاد و مجاهده دانست.<ref>[http://daneshnameh.irdc.ir/?p=1338 دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران].</ref>

در ۱۲۴۱ق نامه‌های متعددی از مردم مسلمان ولایات قفقاز که توسط روس‌ها اشغال گردیده بود به دست وی و دیگر علمای ایران و [[عتبات]] می‌رسید. در این نامه‌ها، مردم از ظلم و ستم و توهین به مقدسات اسلامی دادخواهی می‌نمودند. عباس میرزا، ولیعهد نیز که از انعقاد [[قرارداد گلستان]] با روسیه ناخشنود بود توسط نزدیکان خود از سیدمحمد استمداد نمود. سیدمحمد، نخست نامه‌ای به [[فتحعلی شاه قاجار|فتحعلی شاه]] نوشت و از او خواست تا جلوی ظلم و تعدی قوای روس را بگیرد و چون به مسامحه و تعلل شاه در جنگ با روسیه پی برد فتوای جهاد علیه روسیه صادر کرد و به همراه گروهی از علمای عتبات، عازم [[تهران]] شد تا شخصاً مردم را به جهاد علیه روس‌ها تشویق و پادشاه را به جنگ با آن‌ها وادار کند. در مسیر راه بسیاری از داوطلبان دعوت او را قبول کرده و به همراه وی عازم تهران شدند.

او در اواخر شوال ۱۲۴۱ق وارد تهران گردید، گروهی از علما، شاهزادگان و مردم از او استقبال کردند. شماری از علما از جمله [[ملا احمد نراقی]] به اردوگاه لشکر در چمن سلطانیه آمدند تا به همراه سیدمحمد عازم نبرد با روس‌ها شوند. آنان از راه قزوین، عازم تبریز شدند استقبال عمومی از سید محمد و دیگر علما چنان بود که هنگامی که سید محمد از حوض مسجد بزرگ قزوین [[وضو]] گرفت، همه مردم در مدت کوتاهی،‌آب حوض را برای تیمن و [[تبرک]] بردند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۳۴۳؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۴۰۱.</ref> سیدمحمد که به سبب شرکت فعال در جنگ، «مجاهد» لقب گرفته بود به همراه دیگر علما در تبریز اردو زدند و به وعظ و تشویق مردم و سپاه پرداختند.

سپاه ایران در عرض چند هفته، بیشتر شهرها و ولایات از دست رفته را باز پس گرفت. مردم برخی از شهرهای اشغالی نیز علیه پادگان‌های روسی شورش کردند و به سپاه ایران پیوستند. با وجود این پیروزی‌ها به خاطر فرمان غیر مترقبه عباس میرزا مبنی بر عقب کشاندن شاهزادگان از خط مقدم، فرار یکی از فرماندهان لشکر و کارشکنی برخی از دولتمردان سپاه ایران به لشکر و کارشکنی برخی از دولتمردان، سپاه ایران به فرماندهی عباس میرزا همه نقاط تصرف شده را از دست داد. فتحعلی شاه به تهران بازگشت و عباس میرزا را در مقابل روس‌ها تنها گذارد. سید محمد مجاهد که از سست‌رأیی شاه و شکست سپاه ایران بسیار دلتنگ شده بود تبریز را به قصد تهران ترک گفت اما در قزوین دچار بیماری گردید و بر اثر همین بیماری در [[۱۳ جمادی‌الثانی|۱۳ جمادی الثانی]] [[سال ۱۲۴۲ هجری قمری|۱۲۴۲ق]] درگذشت. پیکر او را به [[کربلا]] انتقال دادند و به خاک سپردند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۴۴۳.</ref>

* آقابزرگ طهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، اسماعیلیان، قم، کتابخانه اسلامیه، تهران، ۱۴۰۸ق.

* سبحانی، چعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.