کاربر ناشناس
ابواب فقه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Sama بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Sama بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
در فقه سنى معمولا مباحث فقه را به دو گروه: عبادات ومعاملات تقسيم مى نموده اند. غزالى دانشمند شافعي در احياء علوم الدين خود تمامى احكام و مقررات مذهبي و اخلاقى اسلامى را به چهار گروه: عبادات، عادات، منجيات ومهلكات دسته بندى كرد<ref>غزالى، احياء 1: 3 / فيض، المحجة البيضاء ج ۱: ص ۴-۵.</ref> كه اين روش بر متون فقه شافعي<ref> مانند قفال، حلية العلماء ج۳: ص ۳۸۲ / غزى، فتح القريب: ص ۵۹۸ / باجورى، حاشية فتح القريب ج ۲، ص ۳۳۲</ref> تأثير نهاده و أساس تقسيم مباحث فقهى به چهار گروه: عبادات، معاملات، مناكحات و جنايات قرار گرفته است. | در فقه سنى معمولا مباحث فقه را به دو گروه: عبادات ومعاملات تقسيم مى نموده اند. غزالى دانشمند شافعي در احياء علوم الدين خود تمامى احكام و مقررات مذهبي و اخلاقى اسلامى را به چهار گروه: عبادات، عادات، منجيات ومهلكات دسته بندى كرد<ref>غزالى، احياء 1: 3 / فيض، المحجة البيضاء ج ۱: ص ۴-۵.</ref> كه اين روش بر متون فقه شافعي<ref> مانند قفال، حلية العلماء ج۳: ص ۳۸۲ / غزى، فتح القريب: ص ۵۹۸ / باجورى، حاشية فتح القريب ج ۲، ص ۳۳۲</ref> تأثير نهاده و أساس تقسيم مباحث فقهى به چهار گروه: عبادات، معاملات، مناكحات و جنايات قرار گرفته است. | ||
'''تقسیم به عبادات، محرمات و احکام'''{{سخ}} | |||
در فقه شیعه نخستین تقسیم‌بندی صریح را در کتاب‌های [[مراسم]] تألیف [[سلار دیلمی]] (متوفی ۴۴۸) و [[المبسوط]] تألیف [[شیخ طوسی]] (متوفی ۴۶۰) و ''کافی'' تألیف [[ابوالصلاح حلبی]]<ref> الحلبي، الكافي في الفقه: 1 - 2. أو در تقريب المعارف: ص ۹۶ تكاليف شرعي را در دو قسم: افعال و تركها دسته بندى كرده و براي هر يك اقسامى ذكر نموده است.</ref> (متوفی قرن پنجم) می‌توان مشاهده کرد که ابواب فقه را به [[عبادات]]، محرمات و احکام تقسیم نموده‌اند. | در فقه شیعه نخستین تقسیم‌بندی صریح را در کتاب‌های [[مراسم]] تألیف [[سلار دیلمی]] (متوفی ۴۴۸) و [[المبسوط]] تألیف [[شیخ طوسی]] (متوفی ۴۶۰) و ''کافی'' تألیف [[ابوالصلاح حلبی]]<ref> الحلبي، الكافي في الفقه: 1 - 2. أو در تقريب المعارف: ص ۹۶ تكاليف شرعي را در دو قسم: افعال و تركها دسته بندى كرده و براي هر يك اقسامى ذكر نموده است.</ref> (متوفی قرن پنجم) می‌توان مشاهده کرد که ابواب فقه را به [[عبادات]]، محرمات و احکام تقسیم نموده‌اند. | ||
شایع‍‍‌‌‌‌‌ترین تقسیم‌بندی مباحث فقه نزد فقهای شیعه دسته‌بندی [[محقق حلی]] در [[شرایع الاسلام|شرایع]] است که کتاب خود را در چهار بخش تدوین کرده است: عبادات، عقود، ایقاعات | '''تقسیم به عبادات، عقود، ایقاد و احکام'''{{سخ}} | ||
شایع‍‍‌‌‌‌‌ترین تقسیم‌بندی مباحث فقه نزد فقهای شیعه دسته‌بندی [[محقق حلی]] در [[شرایع الاسلام|شرایع]] است که کتاب خود را در چهار بخش تدوین کرده است: | |||
# عبادات، | |||
# عقود، | |||
# ایقاعات | |||
# احکام. | |||
[[شهید اول]] (متوفی ۷۸۶) در کتاب [[القواعد و الفوائد]] در توضیح این تقسیم‌بندی می‌گوید: هدف حکم شرعی یا آخرت است و یا دنیا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نیز اگر به تعبیر لفظی(صیغه) احتیاج داشته باشد به دو گروه تقسیم می‌شود: عقود (عبارت لفظی از دو نفر) و ایقاعات (عبارت لفظی از یک نفر) و آنچه به تعبیر لفظی احتیاج ندارد در گروه احکام آورده می‌شود. | [[شهید اول]] (متوفی ۷۸۶) در کتاب [[القواعد و الفوائد]] در توضیح این تقسیم‌بندی می‌گوید: هدف حکم شرعی یا آخرت است و یا دنیا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نیز اگر به تعبیر لفظی(صیغه) احتیاج داشته باشد به دو گروه تقسیم می‌شود: عقود (عبارت لفظی از دو نفر) و ایقاعات (عبارت لفظی از یک نفر) و آنچه به تعبیر لفظی احتیاج ندارد در گروه احکام آورده می‌شود. | ||
| خط ۱۶: | خط ۲۲: | ||
===دسته‌بندی شهید صدر=== | ===دسته‌بندی شهید صدر=== | ||
محمدباقر صدر با تأثیر از روش هاى تقسيم بندى حقوقى جديد، دسته‌بندی نویی را ارائه داد. بر أساس اين روش جديد مباحث فقهى در چهار گروه رده بندى مى شوند به شرح زير: | محمدباقر صدر با تأثیر از روش هاى تقسيم بندى حقوقى جديد، دسته‌بندی نویی را ارائه داد. بر أساس اين روش جديد مباحث فقهى در چهار گروه رده بندى مى شوند به شرح زير: | ||
# عبادات (نماز، روزه، اعتكاف، حج، عمره و كفارات). | # عبادات (نماز، روزه، اعتكاف، حج، عمره و كفارات). | ||
# أموال كه بر دو قسم است: {{سخ}}أ - أموال عمومى، يعنى اموالى كه به شخصي خاص متعلق نيست و براي مصالحى عمومى و مصارفى مشخص در نظر گرفته شده است، مانند خراج، انفال، خمس و زكات. دو عنوان أخير گرچه جنبه عبادي نيز دارند، ليكن جنبه ء مالي آن قويتر و بارزتر است. أموال خصوصي، يعنى اموالى كه مالك يا مالكان مشخصى دارد. مقررات مربوط به اين بخش در دو قسمت جدا مورد بررسى قرار مى گيرد: (يك) أسباب شرعي تملك يا به دست آوردن حق خاص. مباحث احياء موات، حيازت، صيد تبعيت، ميراث، ضمانات و غرامات [33] و نظاير آن در اين مبحث مورد سخن قرار مى گيرد.(دو) احكام تصرف در أموال. شامل مباحث بيع، صلح، شركت، وقف، وصيت و ساير تصرفات ومعاملات. | # أموال كه بر دو قسم است: {{سخ}}أ - أموال عمومى، يعنى اموالى كه به شخصي خاص متعلق نيست و براي مصالحى عمومى و مصارفى مشخص در نظر گرفته شده است، مانند خراج، انفال، خمس و زكات. دو عنوان أخير گرچه جنبه عبادي نيز دارند، ليكن جنبه ء مالي آن قويتر و بارزتر است. أموال خصوصي، يعنى اموالى كه مالك يا مالكان مشخصى دارد. مقررات مربوط به اين بخش در دو قسمت جدا مورد بررسى قرار مى گيرد: (يك) أسباب شرعي تملك يا به دست آوردن حق خاص. مباحث احياء موات، حيازت، صيد تبعيت، ميراث، ضمانات و غرامات [33] و نظاير آن در اين مبحث مورد سخن قرار مى گيرد.(دو) احكام تصرف در أموال. شامل مباحث بيع، صلح، شركت، وقف، وصيت و ساير تصرفات ومعاملات. | ||
# سلوك و آداب و رفتار شخصي، يعنى اعمال شخصي كه ربطى به عبادات و أموال ندارد كه دو گروه است: {{سخ}}ا - روابط خوانداگى، مناسبات دو جنس زن و مرد. مباحث نكاح و طلاق، خلع و مبارات، ظهار ولعان وايلاء، و از اين قبيل.{{سخ}} ب - روابط اجتماعي و مقررات مربوط به تنظيم رفتار فردى افراد جامعه. مقررات مربوط به أطعمه واشربه، ملابس و مساكن، آداب معاشرت، احكام نذر و عهد ويمين، ذباحه، امر به معروف و نهى از منكر همه در اين بند جا مى گيرد. | # سلوك و آداب و رفتار شخصي، يعنى اعمال شخصي كه ربطى به عبادات و أموال ندارد كه دو گروه است: {{سخ}}ا - روابط خوانداگى، مناسبات دو جنس زن و مرد. مباحث نكاح و طلاق، خلع و مبارات، ظهار ولعان وايلاء، و از اين قبيل.{{سخ}} ب - روابط اجتماعي و مقررات مربوط به تنظيم رفتار فردى افراد جامعه. مقررات مربوط به أطعمه واشربه، ملابس و مساكن، آداب معاشرت، احكام نذر و عهد ويمين، ذباحه، امر به معروف و نهى از منكر همه در اين بند جا مى گيرد. | ||
# آداب عمومى، يعنى رفتار وسلوك دستگاه هاى حكومتى و عمومى در مسائل قضاء و حكومت، و صلح و جنگ، و روابط بين المللى. أبواب و مباحث ولايت عامه، قضا و شهادات،<ref> محمد باقر الصدر، الفتاوى الواضحة ج۱، ص ۱۳۲-۱۳۴.</ref> | # آداب عمومى، يعنى رفتار وسلوك دستگاه هاى حكومتى و عمومى در مسائل قضاء و حكومت، و صلح و جنگ، و روابط بين المللى. أبواب و مباحث ولايت عامه، قضا و شهادات،<ref> محمد باقر الصدر، الفتاوى الواضحة ج۱، ص ۱۳۲-۱۳۴.</ref> | ||
== باب‌بندی رایج در آثار فقهی == | == باب‌بندی رایج در آثار فقهی == | ||
۵۲ باب فقهی بر اساس ترتیب کتاب شرائع الاسلام در یک دسته بندی کلی چهارگانه جای گرفته و عبارتند از: | ۵۲ باب فقهی بر اساس ترتیب کتاب شرائع الاسلام در یک دسته بندی کلی چهارگانه جای گرفته و عبارتند از: | ||