Automoderated users، confirmed، movedable، protected، templateeditor
۲٬۸۷۶
ویرایش
مؤذن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
=== صدر اسلام === | === صدر اسلام === | ||
[[پرونده:مقبره بلال حبشی.jpg | [[پرونده:مقبره بلال حبشی.jpg|thumb|left|مقبره [[بلال حبشی]]، نخستین موذن اسلام، در [[باب الصغیر]] در [[دمشق]]]] | ||
[[بلال حبشی]]، [[ابومحذوره]] و [[عمرو بن ام مکتوم]] را از مؤذنان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام (ص)]] شمرده‌اند.<ref>{{پک|1=ابن سعد|2=۲۳۰|ک=الطبقات الکبری|ص=۲۳۴|ج=۳}}</ref> که اولین آنان بلال بود.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> بنابر روایات شیعه، وقتی پیامبر به [[معراج]] رفت، نخستین بار [[جبرئیل]] اذان گفت و چون پیامبر از معراج بازگشت، به [[امام علی علیه‌السلام|علی (ع)]] فرمان داد تا به [[بلال]] اذان بیاموزد و بلال نخستین مؤذن اسلام شد.<ref>{{پک|1=محمدی ری شهری|2=۱۳۸۴|ک=فرهنگنامه اذان|ص=۱۴–۱۵}}</ref> یکی دیگر از مؤذنان صدر اسلام، شخصی به نام [[ابن نباح]] است که به عنوان مؤذن امام علی (ع) معرفی شده‌است.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | [[بلال حبشی]]، [[ابومحذوره]] و [[عمرو بن ام مکتوم]] را از مؤذنان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام (ص)]] شمرده‌اند.<ref>{{پک|1=ابن سعد|2=۲۳۰|ک=الطبقات الکبری|ص=۲۳۴|ج=۳}}</ref> که اولین آنان بلال بود.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> بنابر روایات شیعه، وقتی پیامبر به [[معراج]] رفت، نخستین بار [[جبرئیل]] اذان گفت و چون پیامبر از معراج بازگشت، به [[امام علی علیه‌السلام|علی (ع)]] فرمان داد تا به [[بلال]] اذان بیاموزد و بلال نخستین مؤذن اسلام شد.<ref>{{پک|1=محمدی ری شهری|2=۱۳۸۴|ک=فرهنگنامه اذان|ص=۱۴–۱۵}}</ref> یکی دیگر از مؤذنان صدر اسلام، شخصی به نام [[ابن نباح]] است که به عنوان مؤذن امام علی (ع) معرفی شده‌است.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | ||
=== در حکومت‌های اسلامی === | === در حکومت‌های اسلامی === | ||
در دوران حکمرانی [[هادی عباسی]]، به هنگام تسلط حسین بن علی بن حسن مشهور به [[صاحب فخ]] در [[مدینه]]، [[عبدالله به حسن افطس]]، بر بالای مناره [[مسجدالنبی|مرقد پیامبر اسلام (ص)]] رفت و مؤذن را موظف کرد تا در اذانش عبارت «[[حی علی خیر العمل]]» را بگوید. مؤذن نیز این عبارت را به کار برد و از این عبارت، مردم از برپایی قیامی شیعی مطلع شدند.<ref>{{پک|1=فیاضی|2=جباری|3=۱۳۹۰|ک=تاریخ اسلام در آینه پژوهش|ف=نمادهای اجتماعی شیعه}}</ref> | |||
در دوران غازان خان مغول، ارتزاق مؤذنان از موقوفات مساجد و خیرات خیرین بود. در دوره [[صفویان|صفویه]] و [[قاجار]]، سلاطین و رجال سیاسی، افراد خوش صدا و مطلع از دستگاه‌های موسیقی را به منصب مؤذنی برمی‌گزیدند و برای آنان مقرری تعیین می‌کردند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | در دوران غازان خان مغول، ارتزاق مؤذنان از موقوفات مساجد و خیرات خیرین بود. در دوره [[صفویان|صفویه]] و [[قاجار]]، سلاطین و رجال سیاسی، افراد خوش صدا و مطلع از دستگاه‌های موسیقی را به منصب مؤذنی برمی‌گزیدند و برای آنان مقرری تعیین می‌کردند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | ||
در | == در فقه شیعی == | ||
بر اساس روایات، مؤذن باید مرد یا پسر ممیز باشد. یکی از شروط مؤذن اسلام و عقل است. همچنین [[مستحب]] است که عادل، بلندآواز و آگاه به وقت باشد. در فقه شیعی مستحب است که مؤذن بر بالای بلندی بایستد و اذان بگوید. برخی از فقها بر جواز اذان گفتن زنان بر جمعی از زنان دیگر، فتوا داده‌اند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | |||
== | === ارتزاق و اجرت === | ||
به گزارش ''دایرةالمعارف فرهنگ مردم ایران''، در فِرَق مختلف اسلامی دربارهٔ شیوهٔ ارتزاق مؤذنان اختلاف نظر است. گرفتن اجرت توسط مؤذن نزد [[مالکیان]] و برخی از [[شافعیان]] بلامانع است، اما [[امامیه]]، [[حنفیه]]، [[حنابله]] و برخی دیگر از شافعیه، اخذ اجرت بر مؤذن را محل اشکال دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> [[شهید اول]] در پاسخ به سؤال [[مقداد بن عبدالله حلی|فاضل مقداد]] در مورد گرفتن اجرت بر اذان توسط مؤذن، چنین می‌نویسد که: «صحاب تصریح کرده‌اند که گرفتن مزد بر مؤذن حرام است چه مؤذنی دیگر وجود داشته باشد یا خیر. بله جایز است که مؤذن از بیت المال یا از اموال مشاهد مشرفه استفاده کند مشروط به آن که کسی پیدا نشود که بی‌مزد اذان بگوید. این کار باید با اجازه فقیه انجام گیرد که او حاکم اصلی در این کار است.» در میان فقها، [[محمدباقر سبزواری|محقق سبزواری]] گزارش می‌کند که ارتزاق مؤذن از بیت المال بلامانع است و جز مواردی استخ در منابع اسلامی به جواز تصرفش در بیت المال تصریح شده‌است.<ref>{{پک|1=رضوی|2=۱۳۷۳|ک=حوزه|ف=پیشینه بودجه حوزه}}</ref> | |||
== در فرهنگ اسلامی == | == در فرهنگ اسلامی == | ||
| خط ۲۷: | خط ۳۰: | ||
سنت اذان گویی تا مدتی پیش از فراگیر شدن وسایل ارتباط جمعی همچون رادیو و تلویزیون، مرسوم بود. امروزه در ایران، پخش اذان از وسایل ارتباط جمعی در سه نوبت از روز، [[طلوع فجر|صبح]]، [[ظهر شرعی|ظهر]] و [[مغرب شرعی|شام]] متداول است. در مساجد نیز مؤذنان در گلدسته و مناره اذان نمی‌گویند و بیشتر اذان رادیو و تلویزیون را از بلندگوها پخش می‌کنند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | سنت اذان گویی تا مدتی پیش از فراگیر شدن وسایل ارتباط جمعی همچون رادیو و تلویزیون، مرسوم بود. امروزه در ایران، پخش اذان از وسایل ارتباط جمعی در سه نوبت از روز، [[طلوع فجر|صبح]]، [[ظهر شرعی|ظهر]] و [[مغرب شرعی|شام]] متداول است. در مساجد نیز مؤذنان در گلدسته و مناره اذان نمی‌گویند و بیشتر اذان رادیو و تلویزیون را از بلندگوها پخش می‌کنند.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | ||
=== مسابقات و همایش ها === | |||
مسابقه صوت علوی که ویژه موذنان برگزار شد، از جمله مسابقات با موضوع اذان و موذن بوده است که توسط آستان علوی با مشارکت بیش از ۴۰۰ موذن شکل گرفت. برندگان این مسابقه می توانند بر گلدسته حرم امام علی (ع) اذان بگویند.<ref>{{پک/بن|1=نیوز|ک=شیعه نیوز|ف=برگزاری مسابقه «صوت علوی»}}</ref> پویش همصدای آسمان، به همت کانون فرهنگی هنری مساجد ایران، قصد دارد تا کودکان و نوجوانان را با سنت موذنی به صورت زنده آشنا کند. همچنین در ایران، طرحی برای درجه بندی موذنان در نظر گرفته شده است.<ref>{{پک/بن|1=باش|ک=باشگاه خبرنگاران جوان|ف=پویش «همصدای آسمان»}}</ref> | |||
== در روایات اسلامی == | == در روایات اسلامی == | ||
از عبارت مؤذن در روایات بسیاری استفاده شده‌است و همچنین موضوع روایات چندی است. پیامبر اسلام در روایتی، کسانی که صدای مؤذن را می‌شنوند، به تکرار کلام او توصیه می‌کند. در روایت دیگری، کسی که چنین عملی را ترک کند، جفاکار خطاب شده‌است. در روایت دیگری نیز کسی که چنین عملی را انجام دهد، اجری همانند مؤذن پاداش خواهد گرفت. همچنین دعاهایی برای هنگام شنیدن صدای مؤذن و پایان کار مؤذن در منابع روایی گزارش شده‌است.<ref>{{پک|محمدی ری شهری|۱۳۸۹|ک=حکمت نامه پیامبر اعظم|ص=۳۸۷–۳۸۹|ج=۹}}</ref> | از عبارت مؤذن در روایات بسیاری استفاده شده‌است و همچنین موضوع روایات چندی است. پیامبر اسلام در روایتی، کسانی که صدای مؤذن را می‌شنوند، به تکرار کلام او توصیه می‌کند. در روایت دیگری، کسی که چنین عملی را ترک کند، جفاکار خطاب شده‌است. در روایت دیگری نیز کسی که چنین عملی را انجام دهد، اجری همانند مؤذن پاداش خواهد گرفت. همچنین دعاهایی برای هنگام شنیدن صدای مؤذن و پایان کار مؤذن در منابع روایی گزارش شده‌است.<ref>{{پک|محمدی ری شهری|۱۳۸۹|ک=حکمت نامه پیامبر اعظم|ص=۳۸۷–۳۸۹|ج=۹}}</ref> | ||
== مؤذنان | == مؤذنان == | ||
=== موذنان شیعه === | |||
[[پرونده:رحیم موذن زاده.jpg|۲۰۰px|thumb|left|رحیم موذن زاده، معروفترین موذن ایرانی معاصر]] | [[پرونده:رحیم موذن زاده.jpg|۲۰۰px|thumb|left|رحیم موذن زاده، معروفترین موذن ایرانی معاصر]] | ||
بنا به گزارشات موجود می‌توان گفت اذان بر اساس موسیقی ایرانی برای اولین‌بار توسط [[محمد فلاحی دماوندی|محمد فلاحی]] معروف به دماوندی گفته شد. به جز دماوندی، [[سید حسین عندلیب اصفهانی]] (مؤذن [[مسجد سپهسالار]])، [[مؤذن تفرشی|حاج مؤذن تفرشی]] (مؤذن مشهوری در عهد [[محمدعلی شاه]]) و [[سید عبدالرحیم اصفهانی]] (استاد دماوندی) برخی از اساتید گذشته آواز ایران هستند که به گفتن اذان در دستگاه‌های ایرانی پرداخته‌اند. برای نخستین بار در سال ۱۲۹۱ش. و در دوره قاجار و [[مظفرالدین‌شاه]]، صدای اذان ابوالحسن دماوندی (مؤذن مظفرالدین شاه) در آواز بیات ترک بر روی گرامافون ضبط شد.<ref>{{پک/بن|1=ایلنا|ک=خبرگزاری ایلنا|ف=نخستین اذان ثبت شده}}</ref> | بنا به گزارشات موجود می‌توان گفت اذان بر اساس موسیقی ایرانی برای اولین‌بار توسط [[محمد فلاحی دماوندی|محمد فلاحی]] معروف به دماوندی گفته شد. به جز دماوندی، [[سید حسین عندلیب اصفهانی]] (مؤذن [[مسجد سپهسالار]])، [[مؤذن تفرشی|حاج مؤذن تفرشی]] (مؤذن مشهوری در عهد [[محمدعلی شاه]]) و [[سید عبدالرحیم اصفهانی]] (استاد دماوندی) برخی از اساتید گذشته آواز ایران هستند که به گفتن اذان در دستگاه‌های ایرانی پرداخته‌اند. برای نخستین بار در سال ۱۲۹۱ش. و در دوره قاجار و [[مظفرالدین‌شاه]]، صدای اذان ابوالحسن دماوندی (مؤذن مظفرالدین شاه) در آواز بیات ترک بر روی گرامافون ضبط شد.<ref>{{پک/بن|1=ایلنا|ک=خبرگزاری ایلنا|ف=نخستین اذان ثبت شده}}</ref> | ||
| خط ۳۷: | خط ۴۵: | ||
علی خان نایب‌السلطنه، از مؤذنان مشهور عصر [[ناصرالدین شاه]] قاجار بود که بر فراز شمس‌العماره اذان سر می‌داد. قربان خان قزوینی معروف به «شاهی» نیز، از دیگر مؤذنان دربار قاجاریه بود. گاه برخی اشخاص و رجال مملکتی، دارای مؤذنی خاص بودند. برای مثال مؤذن مخصوص [[انیس‌الدوله]]، همسر ناصرالدین شاه، [[سید حبیب‌الله چاله حصاری]] ملقب به ضیاء خلوت بود. حاجی ملا رجبعلی نیز از مؤذنانی بود که به سبب اذان‌گویی در دربار سلاطین این دوره به «حاجی مؤذن» معروف بود.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | علی خان نایب‌السلطنه، از مؤذنان مشهور عصر [[ناصرالدین شاه]] قاجار بود که بر فراز شمس‌العماره اذان سر می‌داد. قربان خان قزوینی معروف به «شاهی» نیز، از دیگر مؤذنان دربار قاجاریه بود. گاه برخی اشخاص و رجال مملکتی، دارای مؤذنی خاص بودند. برای مثال مؤذن مخصوص [[انیس‌الدوله]]، همسر ناصرالدین شاه، [[سید حبیب‌الله چاله حصاری]] ملقب به ضیاء خلوت بود. حاجی ملا رجبعلی نیز از مؤذنانی بود که به سبب اذان‌گویی در دربار سلاطین این دوره به «حاجی مؤذن» معروف بود.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | ||
مشهورترین مؤذن ایرانی، [[رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی]] (درگذشتهٔ ۵ خرداد ۱۳۸۴ش) است که اذان او در آواز بیات ترک و در گوشه روح الارواح نزد ایرانیان و برخی کشورهای اسلامی دیگر معروف است. اذان او همچنان از محبوبیت خاصی در میان مردم ایران برخوردار است و در حافظهٔ جمعی ایرانیان و بسیاری از مسلمانان جای دارد. اذان وی به ثبت ملی نیز رسیده‌است.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> | مشهورترین مؤذن ایرانی، [[رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی]] (درگذشتهٔ ۵ خرداد ۱۳۸۴ش) است که اذان او در آواز بیات ترک و در گوشه روح الارواح نزد ایرانیان و برخی کشورهای اسلامی دیگر معروف است. اذان او همچنان از محبوبیت خاصی در میان مردم ایران برخوردار است و در حافظهٔ جمعی ایرانیان و بسیاری از مسلمانان جای دارد. اذان وی به ثبت ملی نیز رسیده‌است.<ref>{{پک|1=عظیمی پور|2=۱۳۹۱|ک=دانشنامه فرهنگ مردم ایران|ف=اذان}}</ref> از دیگر موذنان مشهور ایرانی، می توان به حسین صبحدل، محمد آقاتی و حسن رضائیان اشاره کرد.<ref>{{پک/بن|1=مهر|ک=خبرگزاری مهر|ف=موذن‌هایی که ماندگار شدند}}</ref> | ||
=== موذنان سنی === | |||
برخی از موذنان سنی مذهب، اذان را با ادبیات و فقه شیعی تلاوت کرده اند. محمد طوخی، شیخ ابوزید و یا مصطفی غلوش مصری از جمله این موذنان برشمرده می شوند. سبک شیعی اذان آنان سبب شد تا برخی از قاریان و عالمان اهل سنت، به اقدام آنان واکنش نشان داده و مورد انتقاد قرار بگیرند.<ref>{{پک/بن|1=مهر|ک=خبرگزاری مهر|ف=موذن‌هایی که ماندگار شدند}}</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||