رضاع: تفاوت میان نسخه‌ها

رضاع به معنای مکیدن شیر از پستان است.<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۱۷، ذیل واژه رضع</ref> و در اصطلاح فقهی به شیردادن به کودک گفته می‌شود. رضاع همچنین از اسباب محرمیت است.<ref>ر. ک. محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۶. </ref> به شیردادنی که محرمیت را به دنبال دارد، محرمیت رضاعی می‌گویند.

مسئله رضاع و برخی از احکام آن، در [[آیه رضاع]] آمده است.<ref>سوره بقره، آیه۲۳۳.</ref> همچنین [[قرآن]]، [[ازدواج]] با محارم رضاعی را [[حرام]] کرده و برخی از آنها را برشمرده است.<ref>سوره نساء، آیه ۲۳.</ref> در منابع حدیثی نیز روایاتی ذیل «باب الرضاع» آمده است.<ref> برای نمونه. ر. ک. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۰-۴۱؛ شیخ صدوق، من لایحضر الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۷۵-۳۸۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۳۲۱.</ref> فقیهان از رضاع در باب‌های [[طهارت]]،<ref> برای نمونه: نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۶۷.</ref> [[صوم]]،<ref>طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۸۵؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۵۶-۵۷.</ref> تجارت،<ref>برای نمونه: ر. ک. ابن براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> [[نکاح]]،<ref>برای نمونه ر. ک. شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۲۰۵؛ ابن براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> شهادات،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۹، ص۳۴۴.</ref> [[حد|حدود]] و [[دیه|دیات]]<ref>برای نمونه: ر. ک. نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۳۱۳.</ref> سخن گفته‌اند. ماده‌های ۱۰۲۴ و ۱۱۷۶ [[قانون مدنی]] ایران به رضاع و محرمیت رضاعی اختصاص یافته است.<ref>منصور، قانون مدنی، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۶-۱۸۷، ماده ۱۰۴۶، ص۲۰۷، ماده ۱۱۷۶.</ref>

محرمیت رضاعی، نوعی خویشاوندی است که بر اثر شیردادن با شرایط خاصی میان دو نفر یا بیشتر ایجاد می‌شود و بر اساس آن [[ازدواج]] با آنها [[حرام]] است.<ref> برای نمونه ر. ک: محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۶-۲۲۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۹، ص۲۶۴-۳۰۹.</ref> در ادبیات فقهی از کودکی که شیر زن دیگری را خورده، به «مرتضع»، از زن شیردهنده به «مرضعه» و از صاحب شیر (مردی که زن شیرده از او باردار شده است) به «فحل» یا «صاحب لبن» یاد می‌شود.<ref>برای نمونه: ر. ک. شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۳.</ref>

به گفته صاحب جواهر، بیشتر فقیهان شیعه، شیر دادن مادر به کودک را [[واجب]] نمی‌دانند و معتقدند مادر در شیردهی فرزندش اولویت دارد<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۱، ص۲۸۰.</ref> و می‌تواند در ازای آن از پدر او مزد دریافت کند.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۱، ص۲۷۲.</ref> البته برخی همچون صاحب جواهر دادن آغوز(نخستین شیر) را به کودک توسط مادر [[واجب]] می‌دانند.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۱، ص۲۷۳.</ref>

زنی که بچه شیر می‌دهد، برخی از احکام شرعی نسبت به او صورت ویژه‌ای پیدا می‌کند و اجرای برخی از آنها به زمان دیگری موکول می‌گردد؛ مثلا اجرای [[حد]] و [[قصاص]] برای زن شیرده، در صورتی که دایه‌ای برای طفل پیدا نشود، تا پایان دوره شیردهی به تأخیر می‌افتد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۳۳۷.</ref> همچنین در صورتی که [[روزه]] به او یا شیرخوار، ضرر برساند در زمان شیردهی روزه بر او [[واجب]] نیست.<ref>طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۸۵؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۵۶-۵۷.</ref> {{یادداشت|اگر برای یکی از آن دو ضرر داشته بشد، روزه بر او واجب نیست؛ اما باید آنها را قضا کند بر اساس نظر مشهور فقیهان شیعه در صورتی که روزه برای شیرخوار ضرر داشته باشد، علاوه بر قضای روزه، به ازای هر روز باید یک مد طعام نیز بپردازد و در صورتی که برای خود زن ضرر داشته باشد، بنا بر مشهور فقط قضا واجب است.}}

در روایات آدابی برای شیردهی بیان شده است. در برخی از این روایات شیر مادر بر دیگر شیرها مقدم<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۰.</ref> و از آن به عنوان مفیدترین شیر برای کودک یاد شده است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۳۴. </ref> از [[امام صادق]] روایت شده که از هر دو پستان به کودک شیر دهید، زیرا در یکی از آنها غذا و در دیگری آب است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۰.</ref>

در روایتی از امام علی  نقل شده دایه‌ای برای کودک خود برگزینید که صورت و سیرت او نیکو باشد، زیرا طفل در سیرت و صورت به دایه شبیه می‌شود.{{مدرک}} برخی از فقهیان نیز گفته‌اند زنانی که دارای جمال و کمال هستند برای شیردهی کودکان بر دیگران اولویت دارند.<ref>[http://www.sistani.org/persian/book/50/116/ سیستانی، توضیح المسائل، مساله ۲۵۰۶.]</ref>

بر اساس ماده ۱۱۷۶ [[قانون مدنی]] ایران، مادر مجبور نیست به فرزند خود شیر بدهد مگر در صورتی که تغدیه طفل به غیر شیر مادر ممکن نباشد.<ref> منصور، قانون مدنی، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۷، ماده ۱۱۷۶. </ref> همچنین از نظر حقوقی شیر دادن حق مادر است و پدر یا دیگری نمی‌تواند مانع او شود.<ref>کاتوزیان، حقوق مدنی خانواده، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۸۱ </ref> در قانون مدنی ایران شرایطی برای تحقق محرمیت رضاعی بیان شده است.<ref>منصور، قانون مدنی، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۶-۱۸۷، ماده ۱۰۴۶.</ref>