|
|
| خط ۱۱: |
خط ۱۱: |
| == مفهوم‌شناسی == | | == مفهوم‌شناسی == |
| تفسیر موضوعی، بیان آموزه‌های مرتبط با یک موضوع خاص، با توجه به [[آیه|آیات]] مختلف قرآن کریم در یک یا چند سوره است.<ref>مسلم، مباحث فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۱۰ش، ص۱۶.</ref> گردآوری آیات مرتبط با یک موضوع در قرآن کریم و بررسی آنها برای به دست آوردن نظر قرآن نیز تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق، ج۱، ص۲۳؛ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۱.</ref> | | تفسیر موضوعی، بیان آموزه‌های مرتبط با یک موضوع خاص، با توجه به [[آیه|آیات]] مختلف قرآن کریم در یک یا چند سوره است.<ref>مسلم، مباحث فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۱۰ش، ص۱۶.</ref> گردآوری آیات مرتبط با یک موضوع در قرآن کریم و بررسی آنها برای به دست آوردن نظر قرآن نیز تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق، ج۱، ص۲۳؛ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۱.</ref> |
|
| |
| == خاستگاه تفسیر موضوعی ==
| |
| عنوان تفسیر موضوعی از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات فکری و فرهنگی بنیادین در قرن چهاردهم است<ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۹.</ref> که برخی مفسران و مصلحان دینی بر ضرورت آن تأکید ورزیده‌اند. این شیوه [[تفسیر]] هنوز گام‌های آغازین خود را برمی دارد و تا رسیدن به بلوغ و پختگی فاصله زیادی دارد. علل گرایش به تفسیر موضوعی در دوره معاصر را در عوامل ذیل می‌توان جست و جو کرد:
| |
| # مشاهده انحطاط و عقب ماندگی [[مسلمانان]] و جوامع اسلامی و در مقابل، رشد تمدنی غرب. مصلحان دینی راز این انحطاط را در جدایی از آموزه‌های قرآن نهفته دیدند و این، ضرورت بازگشت به قرآن را ایجاب می‌کرد.<ref>جلیلی، تفسیر موضوعی، ۱۳۸۷ش، ص۳۰.</ref> از سوی دیگر ناکارآمدی تفسیر ترتیبی به شیوه سنتی در استنباطات روشمند و تفسیر صحیح‌تر قرآن کریم<ref>دایرة المعارف الاسلامیه، ج۵، ص۳۶۷-۳۶۸، «التفسیر».</ref> و نیز پاسخگویی به نیازهای فکری و گرایشی مسلمانان روش دیگری در تفسیر را اقتضا می‌کرد تا مفسر بتواند پاسخگوی مسائل و معضلات جهان [[اسلام]] باشد.<ref>جلیلی، تفسیر موضوعی، ۱۳۸۷ش، ص۳۰-۳۱؛ سعید، المدخل الی التفسیر الموضوعی، ۱۴۱۱ق، ص۳۶.</ref>
| |
| # پیدایش مکاتب فکری و گرایش‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در غرب و طرح پرسش‌های جدید در عرصه زندگی انسان متجدد و هجوم شبهات به حریم و ساحت قرآن و مسائل مختلف اسلامی به ویژه در حوزه‌های اجتماعی، حقوق بشر، زن، حکومت و سیاست و جز این‌ها ضرورت رویکردی جدید را برای عرضه پرسش‌های فکری و گره‌های موجود در زندگی بر قرآن و دریافت پاسخ قرآن در قالب نظریه و نظام و مکتب و به صورت مجموعه‌ای منسجم ایجاب می‌کرد؛ همچنین ضرورت داشت در مقابل تحریف آموزه‌های قرآن و شبهه افکنی و تشکیک در کارآمدی آن، دیدگاه صحیح قرآن را تبیین کرده، از کیان آن دفاع کنند.<ref>جلیلی، تفسیر موضوعی، ۱۳۸۷ش، ص۳۱-۳۵؛ رجبی، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح یزدی»، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref>
| |
| # غنی‌ترین قالب برای شناساندن پیام‌های قرآن و آموزه‌های اسلام به جهان در نظر دانشمندان مسلمان استفاده از شیوه تفسیر موضوعی می‌نمود.
| |
| # برخی گرایش‌های انحرافی در تفسیر مانند افراط در گرایش تفسیر علمی و تأویل و باطن‌گرایی در تفسیر قرآن موجب شد بعضی دانشمندان تفسیر موضوعی را به ویژه در حوزه مفهوم شناسی واژه‌های قرآن راهی مطمئن برای دستیابی به دلالت‌های صحیح و دریافت مفاهیم عصر نزولی الفاظ دانسته، بر آن تأکید کنند.<ref>دایرة المعارف الاسلامیه، ج۵، ص۳۶۷؛ التفسیر البیانی، ج۱، ص۱۰-۱۱.</ref> بدین ترتیب در حدود نیمه قرن چهاردهم موج گسترده‌ای از رویکرد به تفسیر موضوعی برخاست و به سرعت روبه گسترش نهاد.<ref>مسلم، مباحث فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۱۰ش، ص۱۷.</ref>
| |
|
| |
|
| == پیشینه == | | == پیشینه == |
